Nominal o`lcham: D, d, l,h va boshqalar - bu o`lchamning boshlanishi sifatida
xizmat qilib bularga nisbatan chekli o`lchamlar aniqlanadi. Chizmada butun sonda
170
ko`rsatilsa o`lcham nominal o`lcham deb ataladi. Nominal o`lcham odatda butun mm
da beriladi.
Haqiqiy o`lcham – bu tayyorlanilgan detalning yo`l qo`yilgan xatoliklar bilan
o`lchanilib o`rnatilgan o`lchamidir (Ya’ni detalning tayyorlangandan keyingi o`lchami
haqiqiy o`lcham deyiladi).
Ikkita chekli o`lcham mavjud.Bulardan kattasi eng katta chekli o`lcham
musbat(+) deyilib, kichigi esa eng kichik chekli o`lcham manfiy(-) deyiladi.
D
max
, D
min
- teshik uchun, d
max
, d
min
– val uchun belgilanadi. Detalning haqiqiy
o`lchami chekli o`lchamlar oralig`ida yoki ularga teng bo`lishi kerak.
CHizmalarni soddalashtirish maqsadida nominal o`lchamga nisbatan chekli
og`ishmalar kiritilgan (Ya’ni, chekli o`lcham bilan nominal o`lcham orasidagi tafovut
– og`ishma deb ataladi).
Yuqori chekli og`ish ES, es deb nominal o`lcham bilan eng kata chekli o`lcham
orasidagi algebraik tafovutga aytiladi. Pastki chekli og`ish EI, ei deb nominal o`lcham
bilaneng kichik chekli o`lcham orasidagi tafovutga (algebraik farqga) aytiladi.
Ya’ni, ES=D
max
-D EI=D
min
-Dteshiklar uchun, es=d
max
-d ei=d
min
-d vallar uchun
(6.2-rasm).
Qamrovchi va qamraluvchi detallarning musbat va manfiy chetki og`ishlari.
171
Haqiqiy og`ishma deb haqiqiy o`lcham bilan nominal o`lcham orasidagi tafovutga
aytiladi. Chizmalarda nominal va chekli chiziqli o`lchamlar va ularning chekli
og`ishmalari quyidagidek ko`rsatiladi:
