Andijon mashinasozlik instituti standartlashtirish asoslari

3.Resurslar(maddiy boyliklar)ni
tejash ko`rsatkichlari - mahsulotning xom- 
ashyo, materiallar, yoqilg`i, energiyani va foydalanish (iste’mol qilish)da mehnat 
resurslarini talab etishi darajasi bo`yicha uning texnik mukammalligini aks ettiruvchi 
xossalarini tavsiflaydi. 
Resurslarni tejash ko`rsatkichlari uchta kichik guruhga ajraladi: 
a) xomashyo va materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish ko`rsatkichlari, 
jumladan: 

---

29 
•
xomashyoning solishtirma sarfi; 
•
materiallarning solishtirma sarfi; 
•
belgilangan sharoitlarda xomashyoning nobud bo`lishi; 
•
belgilangan (e’tirof etilgan) sharoitlarda materiallarning nobud bo`lishi va b. 
b) energiya iste’molining tejamlilik ko`rsatkichlari, jumladan: 
•
yoqilg`ining solishtirma sarfi; 
•
energiya (energiya tashuvchi)ning solishtirma sarfi; 
•
foydali ish koeffitsienti va b. 
Energiyadan tejamli foydalanish ko`rsatkichlari sifatida, odatda, solishtirma 
ko`rsatkichlardan, Ya’ni sarflanadigan energiya va (yoki) yoqilg`ining ishlab 
chiqarilgan mahsulot yoki bajarilgan foydali ish hajmiga (ish birligiga) nisbatidan 
foydalaniladi. 
v) mehnat resurslaridan tejamli foydalanish ko`rsatkichlari: 
•
mahsulotdan foydalanganda (iste’mol qilganda) umumiy mehnat sarfi; 
•
mahsulotdan foydalanganda (iste’mol qilganda) asosiy ko`rsatkich birligiga 
solishtirma mehnat sarfi va b. 
Xomashyo, materiallar, yoqilg`i, energiya va mehnat resurslaridan tejamli 
foydalanishni tavsiflovchi umumlashtirilgan ko`rsatkichlar sifatida mahsulotni ishlab 
chiqish, tayyorlash va foydalanish (iste’mol qilish)dagi sarf-harajatlarni tavsiflovchi 
ko`rsatkichlar qo`llanilishi mumkin. 
4.
Ergonomik ko`rsatkichlar
"inson - buyum" (jumladan, "inson - mashina") 
tizimini tavsiflaydi va inson hayotida sodir bo`ladigan gigienik, antropometrik, 
fiziologik va psixologik xususiyatlar majmuini hisobga oladi. 
Ergonomik ko`rsatkichlarga quyidagilar kiradi: 
•
shovqin darajasi; 
•
yorug`lik darajasi; 
•
harorat darajasi; 
•
mahsulot konstruksiyasining insonning tezlik imkoniyatlariga muvofiqligi; 
•
mahsulot konstruksiyasining insonning kuch imkoniyatlariga muvofiqligi va b.

---

30