Andijon mashinasozlik instituti standartlashtirish asoslari

8. Standartlashtirish va birxillashtshrish ko`rsatkichlari
mahsulotning standart, 
birxillashtirilgan va originap tarkibiy qismlar bilan boyitilganligini, shuningdek, 
boshqa buyumlar bilan birxillashtirilish darajasini ifodalaydi. 
Standartlashtirish va birxillashtirish ko`rsatkichlariga: 
•
qo`llanuvchanlik; 
•
takrorlanuvchanlik; 
•
birxillashtirilish koeffitsientlari va b. kiradi. 
9. Patent-huquqiy ko`rsatkichlar
mahsulotda foydalanilgan texnik yechimlarning 
yangilanganlik darajasini, ularning patent bilan himoyalanganligini, shuningdek, 
mamlakat ichida va xorijda xaridga to`siqsiz qo`yish imkonini tavsiflaydi. 
Patent-huquqiy ko`rsatkichlarga quyidagilar kiradi: 
•
patent bilan himoyalanganlik ko`rsatkichi; 
•
patent tozaligi ko`rsatkichi va b. 
10. Ekologik ko`rsatkichlar
mahsulotdan foydalanganda yoki iste’mol qilganda 
sodir bo`ladigan atrof muxitga zararli ta’sir darajasini tavsiflaydi. Bu ko`rsatkichlarni 
tanlash va aniqlashda atrof muxitni muxofazalash talablari hisobga olinadi. 
Ekologik ko`rsatkichlarga quyidagilar kiradi: 
•
atrof muxitga chiqarib yuboriladigan zararli aralashmalarning ruxsat etilgan 
miqdori; 
•
mahsulotni saqlash, tashish, ishlatish yoki iste’mol qilishda atrof muxitga 
zararli moddalar, gazlar, nurlanishlarni chiqarib yuborishi ehtimolligi va b. 
11.Xavfsizlik ko`rsatkichlari
mahsulotning ishlatishda (iste’mol qilishda) inson 
hayotiga, sog`ligiga va mulkiga, atrof muxitga xavfsizligi xossalarini va 
xususiyatlarini tavsiflaydi. 
Xavfsizlik ko`rsatkichlari Uz.RX 51-010:1998 ga asosan mahsulot turlari bo`yicha 
shakllantiriladi, masalan, elektrotexnik jixozlar va buyumlarning xavfsizlik 
ko`rsatkichlariga quyidagilar kiradi: 
•
elektr tokidan shikastlanishdan saqlanish klassi; 
•
boshqarish, xizmat ko`rsatish, ekspluatatsiya qilishda mehnatning xavfsizligi; 
•
izolyatsiyani doimiy tekshiruvchi qurilmaning mavjudligi; 

---

32 
•
shovqin darajasi; 
•
azot oksidlari, karbon (uglerod) va b.ni atrof muxitga chiqarib yuboriladigan 
solishtirma miqdori. 
Sut va sut mahsulotlari uchun: 
•
kislotalilik; 
•
mikrobiologiya ko`rsatkichlar; 
•
pestitsidlar, og`ir metallar, aflotoksinlar va b.ning qoldiq 
miqdori. 
Demak, MSKT standartlarida ko`rsatilgan mahsulot tavsiflari majmui va 
O`zbekiston me’yoriy-huquqiy hujjatlarida belgilangan rioya qilish majburiy bo`lgan 
talablar majmui mahsulot sifatini tashkil etadi va standartlashtirish bilan ta’minlanadi.