O`lchash asbobi deb kuzatish (kuzatuvchi) uchun qulay ko`rinishli shaklda
o`lchash ma’lumoti signalini ishlab chiqishga mo`ljallangan o`lchash vositasiga
aytiladi.
Ma’lumotni tavsif etishiga qarab o`lchash vositalari quyidagilarga bo`linadi:
SHkalali o`lchash vositalari;
Raqamli o`lchash vositalari;
O`ziyozar o`lchash vositalari.
O`lchashlarning sifat mezonlari. Har bir narsaning sifati bo`lganligi kabi
o`lchashlarning ham sifati va uning mezonlari mavjud. Bu mezonlar o`lchashlardagi
asosiy tavsiflarni ifodalaydi. Bu mezonlar qatoriga quyidagilar kiritilgan:
Aniqlik - bu mezon o`lchash natijalarini kattalikning chinakam qiymatiga
yaqinliligini ifodalaydi. Miqdor jihatdan aniqlik nisbiy xatolik moduliga teskari tarzda
baholanadi. Masalan, agar o`lchash xatoligi 10
-3
bo`lsa, uning aniqligi 10
3
bo`ladi yoki
boshqacha aytganda, qanchalik aniqlik yuqori darajada bo`lsa, shunchalik, o`lchash
natijasidagi muntazam va tasodifiy xatoliklar ulushi kam bo`ladi.
Ishonchlilik - o`lchash natijalariga ishonch darajasini belgilovchi mezon
hisoblanadi. O`lchash natijalariga nisbatan ishonchlilikni ehtimollar nazariyasi va
matematik statistika qonunlari asosida aniqlanadi. Bu esa konkret holat uchun xatoligi
berilgan chegaralarda talab etilgan ishonchlilikdagi natijalarni olishni ta’minlovchi
o`lchash usuli va vositalarini tanlash imkonini beradi.
To`g`rilik - o`lchash natijalaridagi muntazam xatoliklarning nolga yaqinligini
bildiruvchi sifat mezoni.
132
Mos keluvchanlik - bir xil sharoitlardagi o`lchashlarning natijalarini bir-biriga
yaqinligini bildiruvchi sifat mezoni. Odatda, o`lchashlarning mos keluvchanligi
tasodifiy xatoliklarning ta’sirini ifodalaydi.
