Aparan yol kimi

Fuad  Mammadov
Kulturologiva cfTektivli hayai уд faalivvata aparan vol
Bələdiyyə idarəçiliyinin əsas moddelləri
© Anqlosakson modeli
■  Geniş  muxtariyyət,  aşkar  tabeçiliyin  olmaması,  yerli  icmaların 
bərabərliyimərkəzdən 
asılı 
olmamaq 
(əsasən, 
federativ 
dövlətlərdə  -  Böyük  Britaniya,  ABŞ,  Kanada,  Avstraliya  və  s. 
ölkələrdə yayılmışdır.) ilə səciyyələnir.
© Fransaız (qitə ) madeli
■  Mərkəzi  sövlət hakimiyyətinin  yerli orqan üzərində  nəzarətinin 
inkişaf  etmiş 
sistemi  ilə  səciyyələnir  (başlıca  olaraq  unitar 
dövlətlərdə  yayılnmışdır -  Fransa,  İtaliya,  Belçika,  Hollandiya, 
İspaniya və s.).
© Qarışıq model
■ 
Anqlosakson  və  fransız  model  elementlərini  birləşdirir  ( 
Alman, Yapon, Avstriya və s. dövlətlərdə yayılmışdır).
© Sovet modeli
■ 
Sosialist  idarəçilikmprinsiplərinə  əsaslanması  ilə  fərqlənir 
(keçmiş  SSRİ  və  bir  sıra  sosialist  ölkələrində  yayılıb;  hal- 
hazırda  ÇXDR, KXR, Kuba və Vyetnamda istifadə olunur)
QEYRİ-HÖKUMƏT TƏŞKİLATLARI  FƏALİYYƏTİNİN
STRATEJİ  PLANLAŞDIRMASI
Strateji  planlaşdırma  -   müəyyən  məqsədlərin  əldə  edilməsinə 
istiqamətlənən 
hərəkətlərin 
zaman 
və 
məkan 
üzrə 
planlaşdırılmasıdır.O,  aşağıdakı  mədələlərin  həllini  həllini  nəzərdə 
tutur:
1.  Məqsədi zaman və məkan baxımından görmək.
2.  Ona doğru məqsədyönlü hərəkət.
3.  Donorların razılığı ilə məqsədləri dəyişmək ehtimalı.
4.  Öz tələbatlarının müəyyənləşdirilməsi  və düzəlişlər edilməsi.
5.  Uyğun infrastruktur və əlaqələrin  formalaşdırılması.
6.  Layihəni  başlamazdan  əvvəl 
müştərilərin  tələbatlarının 
dəqiqləşdirilməsi.
7.  Ətraf  mühitin 
təfərrüatlarının  təhlili  (  pozitiv  və  neqativ 
faktların  nəzərə alınması ilə).
8.  Resurslar haqda dəqiq biliklər(maliyyə və insan).
150
Fuad  Mammadov
Kulturologiya effcktivli hayat  ta faaliyyala aparan  vol
9.  Yardım edən tərəfin  marağına əsasən  əks-əlaqənin yaradılması.
10.  Beynəlxalq  təşkilatlar  və  mətbuatın  yardımı  ilə  hökumətə 
müsbət təsir göstərmək.
İşin reallaşdırılması aşağıdakı metodika üzrə həyata keçirilir:
a)  bir ildən sonra öz təşkilatımızı necə görmək istərdik?
b)  istənilən nəticəyə doğru hərəkətə nə mane olur?
c)  maneələri dəf etmək üçün  bu gün nə etmək lazımdır?
d)  hərəkətlərin  planlaşdırılması  və  monitorinqi  (tədbirlər,  məsul 
şəxslər, vaxt)
QEYRİ-HÖKUMƏT TƏŞKİLATLARINDA  FANDRAYZİNQ
Fandrayzinq  -   təşkilatın  missiyasının  həyata  keçirilməsi  üçün 
zəruri  olan  resursların  formalaşdırılması  üzrə  fəaliyyətdir.  Sosial 
əhəmiyyətli  proqramların 
həyata  keçirilməsi  üçün  xüsusi  təşkil 
olunan  ianə  toplama  prosesidir.  Fandrayzinqin  mərkəzi  vəzifəsi  -  
təşkilat üçün maliyyə axtarışı və onun idarə edilməsidir.
FANDRAYZENQİN İDARƏ EDİLMƏSİ 
AŞAĞIDAKILARI NƏZƏRDƏ TUTUR.
FANDRAYZİNQİN İDARƏ EDİLMƏSİ 
AŞAĞIDAKILARI NƏZƏRDƏ TUTUR.
©  Resursları düzgün idarə etmək 
*  Pul
» 
Material və təchizat 
> 
İnsanlar 
» 
Donorlar 
*■  Texnologiyalar 
>- 
İnformasiya 
» 
İctimai rəy
©  Fandrayzinqqaydalarına riayət etmək 
» 
Təşkilatın prioritetlərinin müəyyən edilməsi 
*-  Strateji və gündəlik planlaşdırmanı düzgün yerinə yetirmək 
»•  Ciddi hazırlıq və vicdanlı  fəaliyyət
151

---

Kuad  Mammadov
Kulturotogiya eff^Ktivlj M a t   va foaliyyjta aparan  vol
*■  Təşkilatın  uğurlu  fəaliyyətinə  yardım  edən  və  ya  mane  olan 
faktorların təhlili.
*-  İctimaiyyət və KİV ilə əlaqələrin daim saxlanması 
►  Donorların  psixologiya,  etika,  maddi,  siyasi,  dini,  mənəvi  və 
işgüzar maraqlarını nəzərə almaqla, işin düzgün qurulması 
*-  Maraq və inam qazanmaqla, donorların inandırılması 
*-  Könüllülərin fəal cəlbi 
*-  Fəaliyyətin şəffaflığı
© Dövlət,  biznes,  QHT  və  beynəlxalq  təkkilatlarla  qarşılıqlı 
münasibətin  düzgün qurulması
*-  Dövlət,  biznes,  QHT  və  beynəlxalq  təşkilatlarla  əməkdaşlığın 
düzgün qurulması
*•  Beynəlxalq təşkilatlarla  sabit əməkdaşlıq
*-  Qanunverici bazadan  düzgün istifadə
»  Parlamentdə  QHT maraqlarının  lobbiləşməsinin  təşkili
*•  Könüllü koalisiyaların yaradılması
>-  Demokratikləşmə  proseslərinin  ictimai monitorinqi
©  Layihələrin düzgün hazırlanması
*•  Problemin qoyuluşu və tələbatın təhlili
*•  Məqsəd və vəzifələrin dürüst müəyyənləşdirilməsi
*-  Effektiv metod və texnologiyaların  işlənməsi
*■  Məhsuldar iş planı  və qrafikin  tərtibi
>-  Güclü icra qrupunun formalaşdırılması
>  Real büdcənin  müəyyənləşdirilməsi
*-  Gözlənilən nəticələrin planlaşdırılması 
»■  Prosesin monitorinqi
^   Fandravzinqin  uğurla idarəedilməsi şərtləri
>  İstək
>-  Daxili inam 
*■  Peşəkarlıq
*-  Fiziki  imkanlar (zamanla bağlı)
152
Fuad  Mammadov
Kullurologiva effektivli havat ta faalivvata aparan Y»l
YOXSULLUQLA MÜBARİZƏ PROSESLƏRİNİN
İDARƏ  EDİLMƏSİ
YOXSULL UĞUN AZA LMASINA  VƏ KƏND
RA YON L A RIND A  ƏHALİNİN İQTİSADİ İNKİŞAFINA
VƏTƏNDAŞ  YARDIMI
Yoxsulluğun  azaldırlması  və  iqtisadi  inkişafa  vətəndaş  yardımı 
əhalinin  yoxsul  təbəqəsinin 
öz  gəlirini  artırmaq,  həyat  şəraitini 
yaxşılaşdırmaq,  müstəqilliyə  və  davamlı  inkişafa  nail  olmaq,  onların 
həyat fəaliyyətinin  təşkili  və  idarə  edilməsinə yardım  üzrə  birgə  iş 
metodlarının  öyrədilməsini  nəzərdə tutur.
Metodlar :
Regionların 
potensial  imkan 
və  yerli  şəraitinə  uyğun  icma, 
qadınlar,  iş  adamları  və sahibkarlıq sahəsində digər qrupların  davamlı 
gəlir  gətirən 
fəaliyyətinin  praktik  təşkilinə,  ekspertiza,  təlim  və 
tədqiqinə yardım.
İqtisadi fəaliyyətin idarə edilməsi aşağıdakıları nəzərdə tutur:
*- 
İqtisadi məqsədəmüvafıqlik sahələrinin təhlili:
•  Gəlirli fəaliyyətin növünün müəyyənləşdirilməsi
•  Satış bagannın  mövcudluğu
•  Resursların  kəmiyyət  və  keyfiyyəti  (təlimləndirilmiş  işçilər, 
materiallar, nəqliyyat,  istehsal resursları, vaxt əmək)
•  Başlanğıc və əməliyyat xərcləri
•  Vasitə mənbələri
•  Daxili və xarici risklər
•  Fəaliyyətin gəlir qiyməti
>• 
Gəlirin təhlili yolları:
•  Satış qiymətinin müəyyənləşdirilməsi
•  Satışdan hazır gəlirin  qiymətləndirilməsi
•  Pulun hərəkət qrafıkinin  tərtibi
•  Böhranı nəzərə almaqla, müəssisənin gəlirinin hesablanması
> 
Fəaliyyətin  məzmununun 
vaxtı,  müddəti  və  məsul  şəxsləri 
göstərməklə,  iş  planının 
tərtibini  nəzərdə  tutan 
fəaliyyətin 
planlaşdırılması
153

---