ölkəsini tərk eden şəxs özgə diyarda iş tapırsa, ilk növbədə, öz
tələbatlarını ödəyir, inkişaf edir, ixtisas qazanır, təkmilləşir. Sonradan
artıq pulunu köçürmələr şəklində vətəninə göndərir və yaxud da
təcrübəli mütəxəssis və ya bacarıqlı fəhlə kimi ölkəsinə qayıdır və öz
bilik və bacanğını istehsala tətbiq edir. Lakin təhlil göstərir ki, bəzi
ölkələr məsələyə öz qərəzli ideyalannı həyata keçirmək prizmasından
yanaşırlar və hətta ölkəsini tərk etmiş vətəndaşından özgə ölkəsində
təxribatlar törətməkdə istifadə edirlər. Bu cür millətlər yüksək inkişaf
etmiş ölkələrə işləmək adı altında gedirlər. Sonradan özlərinin müxtəlif
təşkilatlannı yaradırlar və diaspora formlaşdırırlar. Kök saldıqlan
ölkələrin qanunlarını, adət və ənənələrini, içarisində yaşadıqları millətin
zəif cəhətlərini dərindən öyrənirlər və sonradan onları öz xeyirlərinə
istifadə edib, həmin dövlətdən əlavə hüquq, muxtariyyət tələb edirlər və
maliyyə cəhətdə imkan əldə etdikcə yerli əhalini rüşvətlə ələ ala
bilirlər, istədiklərini həyat keçiro bilirlər. Bu proses о qədər inkişaf edə
bilir ki, emiqrantlar işçi qüvəsini idxal edən plkələr böyük təhlükələr
qarşısında qala bilərlər. Dünyada bu cür dövlətlərin parlaq nümayəndəsi
E
rmənistan deyilən dövlətdir. Bu ölkə həmişə işçi qüvvəsinin ixracı ilə
məşğul olan və onu məqsədyönlü idarə edən kiçik bir dövlətdir. Lakin
buna baxmayaraq ABŞ, Rusiya, Fransa və s. kimi yüksək iqtisadi və
hərbi gücə malik ölkələrdə erməni menşəli emiqrantlardan istifadə edib
özlərinin güclü diasporasını yaratmışlar və Qafqazda öz çirkin
məqsədlərini çoxlu ölkələrin torqlarını zəbt etmək ideyalannı həyata
keçirməklə bu ölkələrdən bacarıqla istifadə edirlər. Ermənilərin
Azərbaycan torpaqlarının 20%-nin zəbt edilməsində erməni
diasporasının rolu demək olar ki, həlledici olmuşdur. Onlar özlərinin
süni şəkildə yaratdıqları miinaqişəyə Rusiyanı və onun hərbi gücünü
cəlb edə bildilər və Azərbaycan torpaqlarını birlikdə zəbt etdtlər. Onu
da qeyd edək ki, məqsədə çatmaq üçün Ermənistan Azərbaycana iş
tapmaq üçün gəlmiş, sonradan sayı 400 min nəfəri keçən ermənilərdən
də bacarıqla istifadə etdi. Azərbaycana işlməyə gələn, özlərini məzlum
bir qui kimi göstərən ermənilər sonradan öz təşkilatlarını yaradaraq,
maliyyə cəhətdən güclənərək ölkədə korrupsiyanın çiçəklənməsinə
güclü təsir göstərmişlər. Dövlət orqanlarında, iqtisadiyyatın qabaqcıl
sahələrində özlərinə yer tapandan sonra, Rusiyadakı diasporaların
köməyi ilə Azərbaycanın daxilində muxtar dövlət yaratmaq ideyasına
düşdülər və hazirda bu ideya ilə də yaşayırlar.
Bu fakt göstərir ki, hər bir dövlət bilməlidir onun ölkəsinə
gələnlər kimlərdir və nə işlə məşğul olurlar. Elə ABŞ-ın özündə
diasporalar (xüsusən erməni və yəhudi diasporaları) Amerika
konqresinə güclü təsir edə bilirlər, hətta əgər hökümətin özü bunu
istəməsə də, bu yolla öz istəklərinə nail olurlar. Buna görə işçi
qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyasının hər bir dövlət idarə etməyə
çalışır.
3.6.Beynəlxalq miqrasiyanın tənzimlənməsi
İş qüvvəsinin beynəlxalq miqrasiyası müxtəlif formalarda
qədimlərdən baş versə də müasir dövrdə bir proses kimi sürətlənməsi iki
qrup amillərin təsiri altında baş verir. Bunlardan biri dünyada gedən və
ümumiyyətlə, dünya iqtisadiyyatına müsbət təsir edən, onun inkişafı
üçün yeni-ye
ni imkanlar yaradan bəşəri həyatın və təsərrüfatların
beynəlmiləlləşməsidir.İkinci qrup amillərə kəskin millətlərarası
qarşıdurmalar, ölkələr və millətlər arasında birbaşa toqquşmalar,
fövqəladə şəraitlər, təbii fəlakətlər aiddir.Hər iki qrupun obyektiv və
subyektiv əsasları olsa da, bir cəhəti də nəzərə almaq lazımdır ki,
insanların ölkələrarası yerdəyişmələri hər hansı bir dövləti çox çətin
vəziyyətə gətirib çıxara bilər. Məhz buna görə də demək olar ki, bütün
dövlətlər əmək resurslarının və ümumiyyətlə, əhalinin ölkələrarası
hərəkətlərini heç olmasa öz dövlətləri daxilində tənzimləməyə
meyillidirlər. Bu meylləri nəzərə alan beynəlxalq təşkilatlar da bu
məsələ ilə ciddi məşğul olurlar. Hazırda bir çox dünya miqyaslı
təşkilatlar, (əsasən BMT çərçivəsində) və region çərçivəsindəki
strukturlar işçi qüvəsinin beynəlxalq miqrasiyasının ortaya çıxan
problemlərini həll ctməklə məşğuldurlar. BMT-nin xüsusi komissiyalar
yaradılıb və onların sərəncamında olan xüsusi fondlardan ölkələrdə
tərtib edilmiş əhalinin miqrasiyasına aid proqramların reallasdırılmasına
maliyyə köməkliyi göstərilir. Beynəlxalq Əmək Təşkilatı (BƏT) də
ölkələrarası əhali miqrasiyasının tənzimlənməsini özünün əsas
fnuksiyalarından hesab edir. YUNESKO-nun sənədlərində miqrant
zəhmətkeşlərin və onların ailələrinin təhsilinin yaxşılaşdırılması
haqqında müddəalar vardır. Bunlardan başqa, miqrasiya üzrə beynəlxalq
təşkilat mövcuddur ki, о da ölkələrarası miqrasiyanın planlı şəkildə baş
verməsi, onun təşkil edilməsi, bu sahədə təcrübə miibadiləsi keçi-
ri
lməsi, məlumatlar əldə edilməsi ilə məşğuldur.
Konkret bir ölkə daxilində miqrasiya prosesləri əsasən həmin
ölkənin qanunları ilə tənzimlənir. Belə qanunlar adətən beynəlxalq
təşkilatların tövsiyələrini nəzərə alsa da məsələyə iki istiqamətdə
yanaşmaq mövcııddıır.
Birinci istiqamət açıq iqtisadiyyat yaratmaq və deməli, əhalinin
azad hərəkəti üçün şərait yaratmaq, ikinci istiqamət isə əksinə
miqrasiyanı məhdudlaşdırmağa yönəlmişdir. Məsələn. ABŞ-da dövlətin
mılli miqrasiya siyasətinə görə 1995-ci ildən ölkəyə buraxılan
xaricilərin sayi 675 min nəfərdən çox olmamalıdır.
1990-
ci illərdə Qərbi Avropada baş verən siyasi dəyişikliklər,
keçmiş Yuqoslaviyadakı müharibə, SSRİ-nin dağılması nəticəsində
emiqrantların sayının artmasını nəzərə alan Fransa, AFR. Avstra-liya,
İtaliya, İspaniya, Portuqaliya kimi dövlətlər miqrasiyanı məhdudlaşdıran
qanunlar qəbul etdilər.
Нəг bir ölkənin miqrasiya siyasəti müxtəlif olur və dövlətin
qarşısında duran konkret məsələlərin həlli istiqamətində formalasdırılır.
Məsələn, daim xaricdən işçi qüvvəsi cəlb etmək istəyi olan idxal ölkə
özünün miqrasiya siyasətində əsas diqqəti, bir qayda olaraq, ölkəyə
daxil olacaq miqrant-
zəhmətkeşlərin sayına və onların tərkibınin
keytlyyətinə yetirir və prosesi tənzimləmədə emiqrasiya kvotası
üsıulundan istifadə edir. İmiqrasıya kvotası hər il üçün təyin edilir və bu
zaman ölkənin xarici işcilərə olan tələbatı. daxili əmək bazarı, ölkədəki
siyasi və sosial durum nəzərə alınır.
Dostları ilə paylaş: |