AqiL ƏLİyev ariF ŞƏKƏRƏLİyev

 

 

doğru  inkişaf  etmiş  və  nəticədə  ÜDM-un  artımı  hər  bir  dövrdə  qeydə 

alınmışdır.  İnkişaf  etmiş  ölkələrin  daxilində  də  dəyişikliklər  baş  verir. 

Demək  olar  ki,    bütün  ölkələr  ABŞ-dan geri  qalma  dərəcələrini  aşağı 

salmaqdadırlar.  Almaniya  və  Yaponiya  kimi  dövlətlər  isə  bir  sıra 

göstəricilər üzrə ona tam yaxınlaşa və hətta ötə bilmişlər. 

Baxılan  dövrdə  kiçik  ölkələrin  daha  sürətlə  inkişafı  qeydə 

alınmışdır. 

 

 

Cədvəl 10 

Sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin ÜDM-nun dinamikası 

   

 

 

 

 

 ( % ) 

Ölkələr və ölkə qrupları 

1971-1980 

1981-

1990 

1

990-

1995 

İƏİT 

3,3 

2,9 

1

.

9 

ABŞ 

2,8 

2,7 

2

,4 

Yaponiya 

4,5 

4,2 

1

,4 

AB ölkələri 

3,0 

2,3 

1

,5 

Sənaye cəhətdən inkisaf etmiş ölkələr dünya miqyasında ticarətdə 

d

ə  mühüm  yer  tuturlar.  Dünya  ixracında  bu  ölkələrin  xüsusi  çəkisi 

həmişə yüksək olmuşdur. Bu xüsusi çəki 1970-ci ildə 71%, 1981-ci ildə 

61%, 1990-

cı  ildə  75,7%,  1995-ci  ildə  69%  olmuşdur.  Lakin  bunlar 

bütün  ölkələrin    üzrə  ümumi  göstəricilərdir.  Ayrı-ayrı  ölkələrin 

göstəriciləri ədvəl 11-də verilmişdir. 

 

Cədvəl 11 

---

 

 

 

          

Sənaye  cəhətdən  inkişaf  etmiş  ölkələrin  dünya 

ixracındakı  

                               

xüsusi çəkisi (%-lə) 

 

 

1938 

197

0 

1980 

1

990 

1

995 

Cəmi IEO 

- 

71,4 

62,8 

7

5,7 

6

9,0 

ABŞ 

10,0 

6,6 

11,6 

1

3,3 

1

2,6 

Yaponiya 

4,1 

6,0 

6,6 

7

,7 

8

,0 

Almaniva 

9,0 

10,0 

9,3 

1

0,6 

9

,4 

Fransa 

4,0 

5,8 

6,1 

6

,6 

6

,3 

İtaliya 

2,0 

4,4 

4,3 

4

,9 

5

,4 

B.Britaniya 

14,0 

6,5 

5,5 

5

,6 

5

,0 

Kanada 

3,0 

4,9 

3,2 

3

,6 

3

,4 

Tədqiqat  göstərdi  ki,  İEÖ-in  dünya  ixracında  apancı  rolu  təkcə 

onların burada əldə etdikləri yüksək xüsusi çəki ilə ifadə olunmur. Bu 

ölkələrin  rolu  bir  də  ondadır  ki,  onlar  əsasən  yüksək  texnologiyalı 

məhsullar ixrac edirlər. Bu cür məhsullar da digər ölkələrdə ya heç, ya 

da  kifayət  qədər  istehsal  olunmur.  Məhz  bu  cəhət  İEÖ-in  xeyrinə 

olur:yüksək  texnoloji  məhsula  tələbatı  olan  ölkə  bu  ölkələrdən  asılı 

vəziyyətə  düşür  və  İEÖ-lərə  monopol  mənfəət  əldə  etmək  imkanı 

qazandırır.  Lakin bu imkanı onlara heç kim və  heç bir dövlət könüllü 

vermir.  Bu  imkanı  həmişə  İEÖ-in özləri  öz  ölkələrində  elmə, 

---

 

 

texnikaya, texnologiyaya 

və  onların  yaradıcılan  olan  İNSANA  fıkir 

verdiklərinə, onların qayğısına qaldıqlanna görə əldə etmişlər və indi də 

etməkdədirlər. 

İEÖ dünya ixracında aparıcı rol tutmaqla yanaşı, dünya idxalındä 

"da mühüm y

er  tutur.  İEÖ  qrupuna  daxil  olmayan  ölkələrdə  elmi-

texniki  tərəqqi  sürətləndikcə,  onlarda  istehsal  edilen  keyfıyyətli 

məhsulun həcmi də getdikcə artır. Bu da İEÖ-in dünya bazarından daha 

çox müxtəlif məhsullar almağa zövq edir. Nəticədə İEÖ-in istehsalında 

idxal məhsullarının xüsusi çəkisi artır. 

1970-1990-

cı  illərdə  bu  xüsusi  çəki  9%-dən  20%-ə  qədər 

yüksəlmişdi. Elə məhsul növləri vardır ki, onların əsas istehlakçıları da 

İEÖ-in özləridir. 1995-ci ildə İEÖ-lərin dünya idxalındakı xüsusi çəkisi 

kənd  təsərrüfatı  xammalı  üzrə  68,2%,  yanacaq  üzrə  61,6%,  toxunma 

malları üzrə 63,8, kimyəvi maddələr üzrə 63,5% təşkil etmişdir. Cədvəl 

12-

dən  görünür  ki,  digər  məhsullar  üzrə  də  lEÖ-lərin  xüsusi  çəkisı 

yüksəkdir. 

 

 

Cədvəl 12 

lEÖ-

in dünya idxalındakı xüsusi çəkisi 

 

Əmtəə qrupları 

1980 

198

5 

199

0 

995 

Ərzaq 

61,4 

63.0 

71,0 

8,2 

Kənd 

təsərrüfatı 

xammalı 

68,3 

67,5 

66,7 

1,6 

Yanacaq 

75,3 

68,2 

61,3 

1,4 

Metal 

və filizlər 

79,1 

73.1 

71,0 

3,7 

Toxunma 

malları 

69,7 

70,8 

71,0 

3,8 

Kimyevi 

maddələr 

63,8 

65,1 

67,6 

---