doğru inkişaf etmiş və nəticədə ÜDM-un artımı hər bir dövrdə qeydə
alınmışdır. İnkişaf etmiş ölkələrin daxilində də dəyişikliklər baş verir.
Demək olar ki, bütün ölkələr ABŞ-dan geri qalma dərəcələrini aşağı
salmaqdadırlar. Almaniya və Yaponiya kimi dövlətlər isə bir sıra
göstəricilər üzrə ona tam yaxınlaşa və hətta ötə bilmişlər.
Baxılan dövrdə kiçik ölkələrin daha sürətlə inkişafı qeydə
alınmışdır.
Cədvəl 10
Sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin ÜDM-nun dinamikası
( % )
Ölkələr və ölkə qrupları
1971-1980
1981-
1990
1
990-
1995
İƏİT
3,3
2,9
1
.
9
ABŞ
2,8
2,7
2
,4
Yaponiya
4,5
4,2
1
,4
AB ölkələri
3,0
2,3
1
,5
Sənaye cəhətdən inkisaf etmiş ölkələr dünya miqyasında ticarətdə
d
ə mühüm yer tuturlar. Dünya ixracında bu ölkələrin xüsusi çəkisi
həmişə yüksək olmuşdur. Bu xüsusi çəki 1970-ci ildə 71%, 1981-ci ildə
61%, 1990-
cı ildə 75,7%, 1995-ci ildə 69% olmuşdur. Lakin bunlar
bütün ölkələrin üzrə ümumi göstəricilərdir. Ayrı-ayrı ölkələrin
göstəriciləri ədvəl 11-də verilmişdir.
Cədvəl 11
Sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin dünya
ixracındakı
xüsusi çəkisi (%-lə)
1938
197
0
1980
1
990
1
995
Cəmi IEO
-
71,4
62,8
7
5,7
6
9,0
ABŞ
10,0
6,6
11,6
1
3,3
1
2,6
Yaponiya
4,1
6,0
6,6
7
,7
8
,0
Almaniva
9,0
10,0
9,3
1
0,6
9
,4
Fransa
4,0
5,8
6,1
6
,6
6
,3
İtaliya
2,0
4,4
4,3
4
,9
5
,4
B.Britaniya
14,0
6,5
5,5
5
,6
5
,0
Kanada
3,0
4,9
3,2
3
,6
3
,4
Tədqiqat göstərdi ki, İEÖ-in dünya ixracında apancı rolu təkcə
onların burada əldə etdikləri yüksək xüsusi çəki ilə ifadə olunmur. Bu
ölkələrin rolu bir də ondadır ki, onlar əsasən yüksək texnologiyalı
məhsullar ixrac edirlər. Bu cür məhsullar da digər ölkələrdə ya heç, ya
da kifayət qədər istehsal olunmur. Məhz bu cəhət İEÖ-in xeyrinə
olur:yüksək texnoloji məhsula tələbatı olan ölkə bu ölkələrdən asılı
vəziyyətə düşür və İEÖ-lərə monopol mənfəət əldə etmək imkanı
qazandırır. Lakin bu imkanı onlara heç kim və heç bir dövlət könüllü
vermir. Bu imkanı həmişə İEÖ-in özləri öz ölkələrində elmə,
texnikaya, texnologiyaya
və onların yaradıcılan olan İNSANA fıkir
verdiklərinə, onların qayğısına qaldıqlanna görə əldə etmişlər və indi də
etməkdədirlər.
İEÖ dünya ixracında aparıcı rol tutmaqla yanaşı, dünya idxalındä
"da mühüm y
er tutur. İEÖ qrupuna daxil olmayan ölkələrdə elmi-
texniki tərəqqi sürətləndikcə, onlarda istehsal edilen keyfıyyətli
məhsulun həcmi də getdikcə artır. Bu da İEÖ-in dünya bazarından daha
çox müxtəlif məhsullar almağa zövq edir. Nəticədə İEÖ-in istehsalında
idxal məhsullarının xüsusi çəkisi artır.
1970-1990-
cı illərdə bu xüsusi çəki 9%-dən 20%-ə qədər
yüksəlmişdi. Elə məhsul növləri vardır ki, onların əsas istehlakçıları da
İEÖ-in özləridir. 1995-ci ildə İEÖ-lərin dünya idxalındakı xüsusi çəkisi
kənd təsərrüfatı xammalı üzrə 68,2%, yanacaq üzrə 61,6%, toxunma
malları üzrə 63,8, kimyəvi maddələr üzrə 63,5% təşkil etmişdir. Cədvəl
12-
dən görünür ki, digər məhsullar üzrə də lEÖ-lərin xüsusi çəkisı
yüksəkdir.
Cədvəl 12
lEÖ-
in dünya idxalındakı xüsusi çəkisi
Əmtəə qrupları
1980
198
5
199
0
995
Ərzaq
61,4
63.0
71,0
8,2
Kənd
təsərrüfatı
xammalı
68,3
67,5
66,7
1,6
Yanacaq
75,3
68,2
61,3
1,4
Metal
və filizlər
79,1
73.1
71,0
3,7
Toxunma
malları
69,7
70,8
71,0
3,8
Kimyevi
maddələr
63,8
65,1
67,6
Dostları ilə paylaş: |