Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
29
təsiredici maddə hesabı ilə 90 kq azot gübrəsi (NH 4 NO 3 ) verilmişdir. Vegetasiya dövründə iki dəfə suvarılma (sünbülləmə mərhələsinin başlanğıcı, dənin formalaşması mərhələsində) aparılmışdır. Tədqiqat illərində yüksək aqronomik xüsusiyyətlərinə və xəstəliklərə davamlılığına görə seçilmiş yerli və müxtəlif coğrafi mənşəli 160 yumşaq buğda nümunələrində dənin keyfiyyət göstəriciləri qəbul edilmiş metodikalar əsasında təyin edilmişdir [9; 10]. Tədqiq edilən yumşaq buğda nümunələri standart sortla müqayisə edilmiş, dənin keyfiyyət göstəricilərinə, məhsuldarlığa və müsbət biomorfoloji əlamətlərə (optimal və bərabər boyluluğa, gövdənin diametrinə, sünbül altlığının uzunluğuna, buğumlararası məsafələrə, yatmaya davamlılığıa və s.) görə fərqlənən nümunələr qruplaşdırılaraq təhlil edilmişdir (Cədvəl 1; 2). Tədqiqat illərində iki illik orta göstəricilərə əsasən öyrənilən yumşaq buğda nümunələrinin 72%-i dənin şüşəvariliyinə görə standartdan (68,5%) yüksək (70- 98%), 28%-i isə aşağı (unlu-59,5%) göstəriciyə malik olmuşdur. Sortnümunələrdə illər üzrə orta göstəricilərdən kənarlaşma 0,7-40,3% təşkil etmişdir. Dənin şüşəvariliyinə görə illər üzrə orta göstəricilərdən kənarlaşma standart Aran sortunda (orta 68,5%)-20,5%, tədqiq edilən digər nümunələrdən:-TT.09214/3 (98%)-2,8%; Ləyaqətli 80 (95,5%.)-6,4%; SG.RU.24 (SİMMİT) (87,5%)-6,4% və s. təşkil etməklə standartla müqayisədə bu əlamətə görə yüksək göstəricilərlə illərə qarşı neytral reaksiya göstərmişlər. 17 th FAWWON-IR. N14
(SİMMİT); SG4.7063(SİMMİT); TJB.801.1332/CUPE (Türkiyə) və s. sortnümunələrdə isə unlu olmaqla aşağı olmuşlar. İllərdən asılı olaraq orta göstəricilərdən kənarlaşma sortnümunələrin 65,5%-də 6,4-40,3%; 34,5%-də 0,7-3,5% olmuşdur. Bu kənarlaşma Nota (Krasnodar)-40,3%; Aran (Azərbaycan)-20,5%; Qırmızı gül 1 (Azərbaycan)-26,2% və s. sortlarda kifayət dərəcədə yüksək olmuşdur. Kleykovinanın elastiklik xassələri ilə xarakterizə olunan və digər göstəricilərlə yanaşı eyni zamanda kleykovinanın deformasiya əmsalı (KDƏ) ilə müəyyən edilən keyfiyyəti bəzi sortnümunələrdə illərdən asılı olaraq kəskin fərqlənmiş və nümunələrin 27,6%-i standartdan (96,4%) yüksək (87,1-95,7%), 72,4%-i isə standartdan aşağı (96,6-112%) göstəriciyə malik olmuşdur. Bu göstərici TJB.801.1332/CUPE (Türkiyə)-87,1; Nota (Krasnodar)-86,1; Aran (Azərbaycan)-97,6; Pərzivan 2 (Azərbaycan)-93,2 və s. nümunələrdə qənaətbəxş olmuşdur. Kleykovinanın deformasiya əmsalına görə illərdən asılı olaraq orta göstəricilərdən kənarlaşma sortnümunələrin 51,7%-də 4,1-19,6%; 48,3%-də 0,7-4,0% olmuşdur. Bu kənarlaşma Nota (Krasnodar)-19,6%; TSXA.PUAN 1ha76 (Dərbənd)-13,3%; 17 th FAWWON-IR. N37 (SİMMİT)-9,0%; Lütessens 2656 (Rusiya)-9,0 % və s.-də daha çox olmuşdur. Çörəyin keyfiyyətini şərtləndirən əsas göstəricilərdən biri olan sedimentasiya miqdarına görə tədqiq edilən yumşaq buğdaların əksəriyyəti (82,7%-i) standart Aran sortundan (33,7ml) üstün (34,5-52,5ml), 17,3%-i isə aşağı (31,5-33,0ml) göstəriciyə malik olmuşlar. Nisbətən yüksək göstəricilərlə Bezostaya 1 (Rusiya)- 52,5ml; 17 th FAWWON-IR. N37 (SİMMİT)-45,7ml; 11 th FAWWON.KN 149-193 (SİMMİT)-45,7ml; yerli nümunələrdən isə Azəri-44,4ml; Pərzivan 2-43,5ml; 30
Yeganə-42,0ml və s. fərqlənmişlər. Digər göstəricilərlə müqayisədə illərdən asılı olaraq orta göstəricilərdən kənarlaşma sortnümunələrin 62,1%-də standartdan (3,2ml) az (0,0-2,5ml); 37,9%-də isə (Olviya-9,3ml istisna olmaqla) 4,2-6,7ml arasında dəyişərək, o qədər də çox olmamışdır. Kleykovinanın miqdarına görə nümunələrin 37,9%-i standartla (34,2%) eyni və yüksək (34,2-37,2%), 62,1%-i isə aşağı (28,0-34,0) göstəriciyə malik olmuşdur. Xarici mənşəli nümunələrdən Fin buğdası (Finlandiya)-37,0%; FAWWON.KN 149- 193
(SİMMİT)-36,0%; Bezostaya 1 (Rusiya)-36,8%; Olviya (Odessa)-34,6%; yerli nümunələrdən isə TT.09214/3-37,2%; Azəri-35,2%; Mirbəşir 128-35,9% və s. kleykovinanın miqdarına görə standartdan yüksək, 17 th FAWWON-IR. N14 (SİMMİT)-28,8%; 17 th FAWWON-IR. N37 (SİMMİT)-30,6% və s. isə aşağı göstəriciyə malik olmuşlar. Bu göstəriciyə görə də orta göstəricilərdən kənarlaşma o qədər də çox (0,0-6,2) olmamışdır. Tədqiqat illərində zülalın miqdarı nümunələrin 58,6%-də standartdan (12,8%) yüksək (13,1-15,5%), 41,4%-də isə standartdan aşağı (10,9-12,5%) göstəriciyə malik olmuşdur. Xarici nümunələrdən FAWWON.KN 149-193
(SİMMİT)- 14,5%; Bezostaya 1 (Rusiya)-14,3%; Olviya (Odessa)-13,3%, yerli nümunələrdən isə TT.09214/3-15,0%; Azəri-14,9%; Mirbəşir 128-14,0% və s. zülalın miqdarına görə standartdan yüksək, Ləyaqətli 80 (Azərbaycan)-10,9%; 17 th FAWWON-IR. N37 (SİMMİT)-11,9%; Renan (Fransa)-11,4% və s. aşağı göstəriciyə malik olmuşlar. Bu göstəriciyə görə də orta cöstəricilərdənkənarlaşma o qədər də çox olmayaraq 0,1-1,5 təşkil etmişdir. Eyni aqrotexniki tədbirlər fonunda bəzi (1000 dən kütləsi, KDƏ) keyfiyyət göstəricilərinin illərdən asılı olaraq dəyişməsi onların formalaşmasında iqlim şəraitinin və sortnümunələrin bioloji xüsusiyyətlərinin mühüm rol oynadığını deməyə imkan verir. Analoji nəticələr digər tədqiqatçılar tərəfindən də qeyd edilmişdir [11; 12]. Sortnümunələrdə 1000 dən kütləsi və 1m 2 sahədə olan bioloji məhsuldarlıq tədqiq edilmişdir. Standart Aran sortunda 1000 dənin kütləsi 40,2 q., məhsuldarlıq 720 q. olduğu halda, nümunələrin 65,5%-i 1000 dənin kütləsinə görə standartdan üstün (40,3-47,7 q.), 34,5%-i isə aşağı (38,5-30,1q.); vahid sahədən məhsuldarlığa görə isə 86,2%-i 748,5-1099q-la standartan yüksək, 13,8%-i isə aşağı (522,5-710q.) gösəricilərə malik olmuşdur. Tədqiq edilən yerli nümunələrdən TT.09214/3 1000 dən kütləsi-47,7 q.; məhsuldarlıq-795 q.; uyğun olaraq Murov-44,0 q.; 1030 q.; Pərzivan 2-42,9q.; 748,5q.; xarici nümunələrdən isə uyğun olaraq 13 th IWWYT- IR.N51 (SİMMİT)-46,3q.; 1099q.; Lütessens 2656 (Rusiya)-43,9; 1030q. və s. bu göstəricilərə görə standartdan yüksək, uyğun olaraq AB.01704/2-4-1 (Azərbaycan)- 34,9q. ;587q.; 17 th FAWWON-IR. N15 (SİMMİT)-38,5q.; 705q. və s. aşağı göstəricilərə malik olmuşlar. 1000 dənin kütləsinə görə illər üzrə orta göstəricilərdən kənarlaşma bir sort (TSXA.PUAN 1 ha 76 (Dərbənd)-6,1q.) istisna olmaqla digər nümunələrdə o qədər də çox (0,1-3,8 q.) olmamışdır. Məhsuldarlıq göstəricisinə görə standart Aran sortunda bu kənarlaşma 84,8 q. olduğu halda, nümunələrin 72,4-%-də (5,6-76 q.) standartdan aşağı; 27,6%-də isə yüksək (106- 214 q.) olmuşdur. Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|