Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1. Əncir formalarının boy göstəriciləri s/s Əncir fornmalarının adı
106
orta hesabla 22,5 sm təşkil etmişdir. Yalnız Ucar rayonu ərazisindən gətirilən əncir formasının 3 ədədi kök vermiş, boyları 12,3 sm olmuşdur (Cədvəl 1). Yuxarıda qeyd olunduğu kimi məktəbcikdə 7 forma əncir tingləri üzərində də ölçü və hesablama işləri aparılmışdır. 7 forma içərisində boy göstəricisi minimum 29,0 sm-lə 98,0 sm arasında tərəddüd edilmişdir. Yəni 6 saylı formada bu göstərici 29,0 sm olmuşdursa 3 saylı formada 59,0 sm olmuşdur. 1 saylı formada boy göstəricisi 48,5 sm, 2 saylı formada 32,0 sm, 4 saylı formada 98 sm, 5 saylı formada 60 sm, 7 saylı formada isə 86,8 sm təşkil etmişdir. Rəqəmlərdən göründüyü kimi bu formalarının tinglərinin bir hissəsi yəni 1; 3; 4; 5; 6 və 7 saylı formaları genofond bağına daimi yerləşdirmək olar. Bunlarla paralel olaraq sort sınağına təqdim etdiyimiz Bol əncir, Şəlalə əncir sotları və nəzarət kimi götürülmüş Kadota sortunun boy göskəricisi 22,8-53,0 sm arasında olmaqla onların sayı hər sort üzrə 10-15 ədəd təşkil etmişdir. Həmin tinglərin genofond bağında olan seyrəkliyi aradan qaldırmaq üçün birinci cərgədə yerləşdirilməsi qərara alınmışdır 2015-ci ilin avqust ayının ikinci ongünlüyündə Samux rayonunun kəndlərinə ekspedisiya təşkil edərək əncir formalarının bu ərazilər üçün yeni yaradılan və ata- baba sort və formalarını aşkar etmək üçün axtarışlar aparıldı. Bələdçilərin, həvəskar bağbanların, seleksiyaçıların köməkliyi ilə Samux rayonunun Sərkar, Ziyadlı, Qarayeri, Qovlar sarı, Alabaşlı, Qara arx və Seyidlər kəndləri araşdırıldı. Həyətyanı sahələrdə olan əncir bitkiləri yoxlanıldı. Meyvə yetişdiyi müddət olduğuna görə hər bir sahibkarla ünsiyyətdə olduq. Eyni zamanda onların suallarını cavablandıraraq bu ərazilərdə olan əncir biomüxtəlifliyinin şahidi olduq. Müəyyən edildi ki, bu ərazilərdə əsasən Sarı Gəncə əncir sortu üstünlük təşkil edir. Bununla yanaşı açıq rəngli, bozumtul, palıdı rəngli, bənövşəyi, qara rəngli meyvələri olan əncirlərə təsadüf edildi. Digər ərazilərdə olduğu kimi bu zonada da əncir bitkisi geniş müəyyən edildiyi yayılıb, xalq tərəfindən sevilərək, artırıldığı və qorunaraq saxlandığı müəyyən edildi. Onlardan 4 forma seçilərək, qısa xarakteristikası qeydiyyata alındı. Aşkar edilmiş əncir formaları boylarına, meyvələrinin dadına, rənginə, çəkilərinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Aşağıda onların qısa xarakteristikası verilir.
Əncir formalarının boy göstəriciləri s/s Əncir fornmalarının adı 5 tingin boy göstəriciləri, sm 5 bitkinin boy göstəricilərindən orta rəqəm, sm 1 Kadota nəzarət 16; 18; 24; 26; 30; 22,8
2 Bol əncir 38; 35; 62; 60; 70 53,0
3 Şəlalə
32; 30; 35; 31; 30 31,6
4 Qala- 1
34; 30; 40; 55; 60 43,8
5 Qala- 2
26; 25; 24; 28; 30 26,6
6 Forma- 2 m 20; 23; 22; 21; 25 22,2
7 Sarı Abşeron 21; 20; 27; 25; 30 22,4
8 ŞF forma 37; 35; 42; 41; 50 41,0
9 Forma 1
45; 52; 48,5
10 Forma 2
30; 34 32,0
107
aşkar edildi. Onun bağındakı bir neçə əncir formasından bir forma seçildi. Bitkinin boyu 7,5 m, diametri 6,0 m olmaqla dik qalxan formadır. Yaşı 35-40 ildir. Ağacın gövdəsi açıq-bozumtuldur. Üst hissəsi hamardır. Qollu-budaqlı formadır. Birillik zoğları tünd palıdı rəngdədir. Zoğlarda buğumlar yaxındır. Birillik zoğların uzunluğu 12-14 sm-dir. Boy konusu düz qalxandır. Yarpaqları iridir, tünd rənglidir, 3-5 dilimlidir. Yarpağın kənarları dalğavaridir. Yarpaq ölçüləri-24/22, 23-21, 25/22, 24/22, 23/20 sm olub, orta hesabla 23,8/21,4 sm təşkil edir. Meyvəsi açıq-sarı rəngdədir. Bu əlamət yetişdikdə daha yaxşı görünür. Meyvənin forması saplağa tərəf azca uzanan yumrudur. Ağızcığı örtülür. Meyvə yetişdikdə ağızcıqda damla şəklində şirə görünür. Meyvənin ləti açıq çəhrayıdır. Tumu azdır, orta irilikdədir. Meyvənin üzərində azacıq damarlanma görünür. Meyvənin saplağı qısadır (0,6 sm). Dərilərkən meyvə zədələnmir. Meyvənin çəkisi- 59; 59; 57; 58; 58q orta hesabla 58-59q təşkil edir. Dadı çox şirindir. Meyvə cəzbedicidır. Tezyetişən formadır. Sahibinin dediyinə görə və müşahidə zamanı xəstəlik və zərərverici müşahidə olunmamışdır. Davamlı formadır. Hər il bar verir, təqribən 65-75 kq məhsul əldə edilir. Meyvəsi-mürəbbə, cem, kompot hazırlamaq və qurutmaq üçün yararlıdır. Avqust ayının 15-20-dən başlayaraq sentyabr ayının 15-nə qədər məhsul yığılır. Dequstasiya qiyməti 5 balla qiymətləndirildi.
Bitkinin boyu 7,0 m, diametri 6,5 m olmaqla dik qalxan qollu – budaqlı formadır. Gövdəsi bozumtuldur, şumaldır. Birillik zoğları yoğundur, buğumaraları yaxındır, palıdı rəngdədir, 10-12 sm uzunluğundadır. Boy nöqtəsi azacıq əyiləndir. Yarpağı tünd yaşıldır, kənarları mişarvaridir, yarpaq ayası bütöv, 3 dilimlidir. Yarpaq ölçüləri- 30/27; 28/25; 29/26; 29/25; 28/26 sm-dir. Orta hesabla 28,8/25,8 sm təşkil edir. Meyvəsi bozumtul açıq rəngdədir. Meyvə yetişən zaman açıq-sarı rəngdə olmaqla çox cəzbedicidir. Meyvənin forması əsasən yumrudur, üst hissə az miqdarda damarlı görünür. Ləti açıq - çəhrayıdır, tumu azdır, orta irilikdədir. Dadı şirindir, yetişən zaman partlamır, ağızcığı kiçikdir, örtülüdür. Meyvənin çəkisi 54; 58; 59; 55; 57 q-dır. Orta hesabla 56- 58 q təşkil edir. Məhsuldar formadır. Orta tezyetişən formadır. Hər il məhsul verir. Bir ağacdan 70-75 kq keyfiyyətli məhsul dərilir. Avqust ayının 20-dən sentyabr ayının 20-ə qədər meyvə yığımı davam edir. Universal formadır, qurutmaq, mürəbbə hazırlamaq, kompot, cem üçün yararlıdır. 11
Forma 3 60; 58
59,0 12
Forma 4 96; 100
98,0 13
Forma 5 55; 60; 65 60,0 14
Forma 6 28; 30
29,0 15
Forma 7 78; 80; 84; 92; 100 86,8 16
Forma Z.Ə 30; 32; 34; 31; 30 31,4 17
Forma Pərvanlı 20; 25
22,5 18
Forma Ərəstun 10; 12; 15 12,3
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|