Aqşin Babayev
Yüklə 2,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
153 Nazim Hikmətin bu arzusu ölümündən sonra həyata keçdi. Sənətkarın “Bir aşk masalı” (“Məhəbbət əfsanəsi”) pyesi 1965-ci ildə, müəlifin ölümündən iki il sonra İstanbulda tamaşaya qoyulanda türk mətbuatı yazırdı: “Bir günə qədər türk teatrında bu qədər güclü bir türkcə ilə yazılmış əsər oynanmamışdır. Hər hansı bir əfsanənin, hər hansı bir mövzunun türk dilində bundan daha gözəl və doyurucu anladıldığını xatırlamırıq”. Təəssüf ki, Nazim Hikmət özü bu sətirləri oxuya bilmədi. Görüşlərimizdə, söhbətlərimizdə Nazim Hikmətin sənət mülahizələri məni heyran edirdi. O, təkcə ədəbiyyatı deyil, musiqini, rəssamlığı, (özü də rəssam idi) heykəltəraşlığı çox sevirdi. Həm də nəinki sadəcə sevirdi, dərindən başa düşürdü, fikir yürüdürdü, məsləhətlər verirdi. Nazim Hikmət sənətdə təfərrüatçılığın qəti əleyhinə idi. Uzun-uzadı təsvirləri artıq, lazımsız hesab edərdi. Nazim Hikmət deyərdi: - Hər bir rəssam, şair, bəstəkar öz əsərində oxucu, dinləyici, tamaşaçı üçün “yaradıcılıq payı” saxlamalıdır. Hər bir insan yaradıcıdır, bunu unutmaq olmaz. Moskvadakı görüşlərimiz vaxtı Nazim Hikmət mənim tədqiqat işimlə maraqlanar və tez-tez deyərdi: -Müdafiədən əvvəl mənə mütləq xəbər verərsən. Bakıya gələcəyəm, sənin müdafiəndə iştirak edəcəyəm. Nə yazıq ki, qismət olmadı... Bakıya gələcəyini deyəndə mavi gözlərində işıq parladı. Bakı, Azərbaycan şairin Vətən həsrətini ovudurdu, amma bu yaranı sağalda bilmirdi... “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 22 yanvar 1972. 154 “Üç cür yaşamaq var...” XX əsrin ən böyük sənətkarlarından olan Nazim Hikmət qüdrətli şair, ustad dramaturq olmaqla yanaşı, həm də mahir nasirdir. Lakin Nazim Hikmətin gözəl bir nasir olması, nədənsə, mütəxəssislər istisna olunmaqla, geniş oxucu kütləsinə o qədər də məlum deyil. Bunun da öz səbəbləri var. Bu işdə hər şeydən əvvəl Nazim Hikmətin parlaq şairlik istedadının təsiri görünür. Poeziya onun yaradıcılığının əsas mehvəridir. Nazimin bizə bəxş etdiyi ikinci sevinc vəsiləsi onun eyni zamanda böyük dramaturq olmasıdır. Bu da onun nasirliyini kölgədə qoyan ikinci amildir. Burada üçüncü bir səbəbi də qeyd etmək lazımdır. Bu, ədəbi ictimaiyyətimizin, alimlərin, tərcüməçilərin, nəşriyyatların Nazim irsində mühüm yer tutan nəsr əsərlərinə lazımi diqqət yetirməməsidir. Diqqətinizə təqdim olunan “Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım...” romanı Nazim Hikmətin çox qüvvətli nəsr əsəridir. Roman əsasən avtobioqrafik xarakter daşıyır. Burada N.Hikmətin inqilabi fəaliyyəti, Moskvada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində təhsil alması, türk kommunistlərinin və kommunist əqidəli adamların taleyi, mübarizəsi əks olunur. Roman Nazim yaradıcılığına bötüvlükdə xas olan novatorluqla yazılmışdır. Mövzu baxımından son dərəcə maraqlı olan bu əsər öz aktuallığını indi də qoruyur. Çünki, şairin demokratiya uğrunda apardığı mübarizə bugün də eyni şərtlər altında davam edir. “Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım...” romanı bu mübarizənin bədii (bəzi hallarda sənədli) salnaməsidir, tarixidir. Əsərin bədii məziyyətləri sırasında onun lakonikliyini, obrazların bitkinliyini, dolğunluğunu vurğulamaq lazımdır. Qısa, lakin mənalı dialoqlar, daxili monoloqlar, keçmişə qayıdış, daha doğrusu, keçmişlə indinin zaman və məkan sintezi romanın ən səciyyəvi cəhətləridir. Bu novatorluq Nazim Hikmətə, şeirlərində və dram əsərlərində olduğu kimi, “Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım...” romanında da parlaq surətlər yaratmağa imkan vermişdir. Nazim Hikmət şəxsən tanıdığı insanları, şahidi olduğu hadisələri öz yaradıcılıq təxəyyülündən keçirərək ümumiləşdirmiş və tipikləşdirmişdir. 155 Buna görə də Əhməd, İsmayıl, Kərim, Hüsnü kimi surətlərin həyatı, mübarizəsi bizə təbii, canlı və maraqlı görünür. Romanı ana dilimizə SSRİ Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun elmi əməkdaşı, tanınmış türkşünas Tofiq Məlikli çevirmişdir. O, tərcümənin orijinala yaxın olmasına çalışaraq hər bir cümlənin, hər bir sözün məna çalarlarına, yükünə ciddi fikir vermişdir. Əsərin ən mühüm məziyyətlərindən biri onun üslub orijinallığıdır. Roman poetik dillə nəsr dilinin sintezinə ən gözəl nümunədir. N.Hikmət bu üslubun sayəsində böyük bir tarixi dövrü yığcam lövhələrlə əks etdirə bilmişdir. Romanda hadisələrin bir- birini orijinal priyomlarla əvəz etməsi əsəri çox oxunaqlı edir. Belə bir üslub orijinallığı hər şeydən əvvəl əsərin dilində öz əksini tapmışdır. Tofiq Məlikli əsərin üslub gözəlliyini saxlamağa çalışmışdır. O, Nazimin dilini yaralamamağa səy göstərmiş, orijinala sadiq qalmışdır. “Yaşamağın gözəl şey” olduğunu bilən və onun daha da gözəlləşməsinə can atan qəhrəmanların mübarizəsini, sevincini, kədərini, nifrətini və məhəbbətini əks etdirən bu realist əsərin Azərbaycan dilində nəşr olunması, heç şübhəsiz, oxuculara gözəl hədiyyədir. Nazim Hikmət həbsxanadan yazdığı məktubların birində yaşamaq barədə deyirdi: “...Üç cür yaşamaq var. Birincisi, yaşadığının fərqində belə olmamaq. Yəni yaşadığını, yaşamaq deyilən məfhumu bütün əzəmətilə dərk etmədən yaşamaq. Yəni insanların böyük əksəriyyəti kimi... İkincisi, harada olursan ol, hansı şərtlər altında var olursan ol, yaşamaq bir səadətdir səninçin. Düşünmək, oxumaq, sevmək, döyüşmək, görmək, eşitmək, çalışmaq, işkəncə görmək, nifrət etmək, bir sözlə, bütün bu maddi və mənəvi şeylər səadətdir səninçin. Yəni müstəqil və sərbəst yaşamaq deyilən şey-nə gözəldir! Bunu hər an və hər şəraitdə dərk edirsən. Üçüncüsü, yaşamaq sadəcə bir vəzifədir səninçin. Bəzən ölmək necə bir vəzifə olursa, yaşamaq elə bir vəzifədir. Mənim üçün yaşamaq məfhumu istər həbsdə olum, istər olmayım, istər sevgilimin əli əlimdə ay işığını seyr edim, istər həbsxanadakı otağımın tavanını... - yaşamaq bir səadətdir. Hətta mənə elə gəlir ki, türk ədəbiyyatında “Yaşamaq nə gözəl şeydir” deyən ilk şair bəndənizdir”. Başqa bir yaşamaq növü isə - ölümsüzlükdür. Bu, Nazim Hikmətin özünə və əsərlərinə aiddir. Yüklə 2,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|