Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
214
215
yapılan bir değişiklikle, fraksiyonundan ayrılan üyenin üyeliğini tamamen
kaybedeceği hükme bağlanmıştır.
76
Bahsedilen bir dizi hukuki değişikliğin yanı sıra Kremlin’in kanun
yapım süreci üzerindeki denetimini arttıran diğer bir faktör, enformel bir
mekanizma olan “
zero reading” uygulaması olmuştur. Kremlin,
Birleşik
Rusya Partisi
ve diğer fraksiyon liderleri ile Duma idaresinin bir araya
geldikleri ve 2004’ten itibaren yaygın şekilde başvurulan “
zero reading”
uygulaması, kanun önerisi Duma’ya sunulmadan önce, hükümet ve onun
destekçisi fraksiyonlar arasında bir tür istişare mekanizması olarak
öngörülmüştür. Böylece hükümet ve destekçisi fraksiyonlar arasında,
önerinin temel hükümleri üzerinde önceden anlaşma sağlanmakta ve
kanun yapım sürecinde olası anlaşmazlıkların veya değişikliklerin önüne
geçilmekteydi.
77
Remington,
Putin’in 2001 yılından itibaren ve özellikle 2004’te meydana
gelen Beslan olayından
78
sonra terör tehdidini
79
, parlamentonun ve federe
birimlerinin özerkliklerini azaltma pahasına ve terör tehdidiyle doğrudan
ilgisiz hukuki değişikliklerle
80
gücün merkezileşmesi için istismar ettiğini
belirtmektedir. Ayrıca,
Putin’in hâkim parti
Birleşik Rusya sayesinde
parlamento üzerinde denetimini mümkün kılan gelişmelerden birisi de,
76
White,
Understanding Russian Politics, s.65.
77
Remington, “The
Russian Federal Assembly, 1994-2004,” s.136.
78
Olay, 1 Eylül 2004 tarihinde 1.100’den fazla insanın (777 çocuk) rehin alınmasıyla, Kuzey Osetya
Özerk Cumhuriyeti’nde bulunan Beslan kasabasındaki bir okulda gerçekleşmiştir. Beslan’daki Rehi-
ne Krizi üç gün sürmüş gelişen olaylar neticesinde çoğu çocuk yaklaşık 300 kişi hayatını kaybetmiş-
tir.
79
Putin’in 2004’teki Beslan krizi sonrası Parlamentoya sunduğu ve çoğunlukla terörle mücadele
kapsamında değerlendirilecek ve fakat gücün merkezileşmesine ve parlamentonun ve diğer sivil
aktörlerin zayıflamasına neden olacak kanun önerileri, Parlamentodaki
Birleşik Rusya çoğunluğu
vasıtasıyla kolayca kabul edilmiştir. Remington, terör tehdidinin yürütme organı tarafından istismar
edilmesi gibi parlamento üyeleri tarafından da, kendileri ve parlamento lehine olacak şekilde istis-
mar edilebileceğini ancak bunun yapılamadığını belirtmektedir. Yazar, parlamentonun bu konudaki
başarısızlığını üç gerekçe ile açıklamaktadır. Birincisi, kamuoyunun terör tehdidi konusundaki ciddi
kızgınlığı ve yüksek beklentisi karşısında parlamento üyelerinin, böyle bir konuyu taviz koparmak
için kullanması siyasi intihar anlamına gelirdi. İkincisi, istihbarat servisi (FSB) ve diğer güvenlik
kuvvetleri hükümete değil, doğrudan devlet başkanına bağlıydı ve üst düzey bürokratlar arasında ve
Kremlin İdaresi içerisinde başta istihbarat ve polis teşkilatlarından gelme pek çok görevli vardı. Ek
olarak, güvenlik güçlerinin eski mensupları devlet şirketlerinde önemli makamlarda bulunuyorlardı.
Dolayısıyla hükümetin performansından memnun olmayan parlamento üyelerinin
Putin döneminde
ekonomik ve siyasi etkinlikleri aşikâr güvenlik bürokrasini karşılarına almaları çok zordu. Üçüncü
neden, terörle mücadeleyi hedefleyen ve milli güvenlikle alakalı bu yasama gündemi, parlamento
üyeleri açısından, örneğin bir vergi uygulamasının nasıl olacağı, bir boru hattının nerden geçeceği
gibi konular kadar, doğrudan kişisel çıkarlarını ilgilendirmemekteydi (Remington, “Putin, Parlia-
ment, and Presidential Exploitation
of the Terrorist Threat,” s.233-234).
80
Duma seçimlerinde tek isimli seçim sisteminden vazgeçerek parti-listelerine dayalı sisteme geçilme-
si ve valilerin doğrudan devlet başkanı tarafından atanması gibi değişiklikler, Beslan olayı sonrasın-
da hayata geçirilen ve merkezileşmeye hizmet eden reformlardan bazıları idi.
Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
216
217
artan petrol ve doğalgaz fiyatları olmuştur. Zira Putin döneminde petrol
fiyatları on kat artmış, artan kamu gelirleri sayesinde bütçe dengelenmiş,
ücret ve emeklilik konularından yaşanan sıkıntılar çözülmüş ve ciddi
kamu projelerini hayata geçirmek mümkün hale gelmiştir. Ekonomik ve
siyasi gelişmeler,
Putin’in arkasındaki halk desteğini arttırmış ve
Putin’in
parlamento, yargı, federe birimler, siyasi partiler, çıkar grupları ve medya
karşısında yetkilerini arttırmasına uygun bir zemin oluşturmuştur.
Birleşik Rusya
ise, bu süreçte Kremlin destekli yasama önceliklerinin
hayata geçmesine ön ayak olmuştur. Duma’daki
Birleşik Rusya üyeleri,
sadakatlerinin karşılığında kamu kaynaklarına erişim ve dağıtım gibi
önemli birtakım avantajlardan da faydalanmışlardır.
81
Bahsedilen hukuki değişiklikler, White’a göre, Kremlin’in otoritesine
meydan okuma potansiyeline sahip bir parlamentonun oluşmasını
engellemeye yönelikti.
82
Mevzuatta yapılan değişiklikler, gücün
üyelerden ve parlamentodan fraksiyon liderlerine ve daha da önemlisi
Kremlin’e kayması anlamına gelmekteydi.
83
Devlet başkanının artan
siyasi gücüne ilave olarak yukarıda sayılan gelişmeler neticesinde
Federal Meclis, marjinal bir kuruma dönüşmüştür.
84
White’a göre,
Birleşik Rusya Partisi
’nin Duma’daki hakimiyetini pekiştirmesiyle diğer
partilerin; fraksiyon değiştirmenin üyeliğin kaybıyla sonuçlanacağını
öngören İçtüzük değişikliğiyle Duma üyelerinin ne söylediğinin önemi
kalmamıştır.
85
Özetle
Yeltsin, Federal Meclis içerisinde istikrarlı ve güvenilir
bir çoğunluk desteğini arkasına almayı başaramamıştır. Bu sayede
parlamento, devlet başkanını pek çok konuda pazarlığa, istişareye ve taviz
vermeye zorlayan bir denge unsuru olmuştur.
86
Putin döneminde Duma’da
Kremlin yanlısı bir çoğunluğun hâkimiyeti pekiştikçe devlet başkanı ve
parlamento arasındaki güç dengeleri değişmiştir. 2000 yılından itibaren
Kremlin yanlısı bir koalisyon çoğunluğunun oluşmasıyla, Parlamentonun
gündem belirleyici organları devlet başkanının denetimine girmiş ve
sonuçta parlamento yürütmenin yasama önerilerini reddetmek bir yana
81
Remington, “Putin,
Parliament, and Presidential Exploitation of the Terrorist Threat,” s.223-225.
82
White,
Understanding Russian Politics, s.38.
83
White,
Understanding Russian Politics, s.65.
84
Remington, “The Russian Federal Assembly, 1994-2004,” s.139.
85
White,
Understanding Russian Politics, s.68.
86
Remington, “The Russian Federal Assembly, 1994-2004,” s.128.