Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
226
227
başkanı  ile  hükümetin  barışçıl  birlikteliğinden  söz  etmek  mümkündür. 
Rusya’da,  yürütme  içi  politikada,  başkan  hakimdir.  Başkan  önemli 
atamalarda ve politikalarda son sözü söyleme hakkına sahiptir. Yürütme 
içi  anlaşmazlıklar  siyasi  gözlemciler  tarafından  yürütmenin  işlerliği 
açısından önemli bir sorun olarak değerlendirilmemiştir.
125
 Protsyk’nin 
bahsettiği  daha  az  çatışmacı  ilişkinin  oluşmasında,  gerek  Yeltsin’in 
gerekse  Putin’in  başbakan,  bakan  ve  bakan  yardımcısı  atamalarını 
genellikle siyasi kariyere sahip kişiler arasından değil, teknokratlar ve üst 
düzey bürokratlar arasından yapmış olmasının da payı vardır.
126
Rusya’da devlet başkanı-başbakan ilişkileri, Yeltsin döneminde birkaç 
istisna  dışında,  genel  olarak  barışçıl  bir  nitelik  arz  etmektedir.
 
Buna 
rağmen, Yeltsin, Mart 98-Ağustos 99 tarihleri arasında beş, Putin ise Şubat 
2004 ve Eylül 2007 tarihleri arasında iki hükümeti, kamuoyunun veya 
parlamentonun  görüşünü  dikkate  almadan  görevden  almıştır.  Yeltsin, 
dokuz  yıllık  başkanlığı  döneminde  altı  başbakan  ve  sekiz  hükümetle 
çalışmıştır.
127
  Dolayısıyla  devlet  başkanları,  birkaç  istisna  dışında, 
kendisine  bağlı  ve  tabî  başbakanları  atamakta  zorluk  çekmemişlerdir. 
White,  Rusya’nın  başkanlık  değil,  süper/hiper  başkanlık  olarak  tarif 
edilmesine  neden  olan  yetkilerden  birinin  devlet  başkanının  hükümeti 
dilediği zaman görevden alabilmesi olduğunu belirtmektedir.
128
Devlet  başkanlarının  başbakanları  görevden  alması,  yürütme-içi 
çatışmadan (yanlış politikalar, düşük performans, fikir ayrılıkları) ziyade 
farklı  gerekçelerle  açıklanmaktadır.  Sakwa,  ikinci  döneminde  Yeltsin’in 
(1996-2000),  başbakanları  sıklıkla  azletmesini;  bozulan  sağlığı  ve 
ülkedeki ekonomik krizin yanı sıra kendi oluşturduğu sisteme meydan 
okumayacak, kendisi, ailesi ve yakın çevresini için tehdit oluşturmayacak 
bir  “halef”  bulma  gayretiyle  ilişkilendirmektedir.  White  ise,  1998’de 
Başbakan  Chernomyrdin’in  görevden  alınmasını,  başbakanın  ülke 
içinde  ve  dışında  artan  rolü  karşısında  Yeltsin’in  duyduğu  kıskançlığa 
bağlamaktadır.
129
  
125
 Oleh Protsyk, “Intra-Executive Competition Between President and Prime Minister: Patterns of Ins-
titutional Conflict and Cooperation under Semi-Presidentialism”, 2006, http://www.policy.hu/prot-
syk/Publications/PolStudiesIntraExConflict.pdf, Erişim:26.04.2013, s.229-230
126
 Hans Oversloot ve Ruben Verheul, “Managing Democracy: Political Parties and State Duma in 
Russia”, 2006, http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13523270600855795, Eri-
şim:23.01.2014, s.386.
127
 Sakwa, Russian Politics and Society, s.116.
128
 White, Understanding Russian Politics, s.334.
129
 Thomas Sedelius, “The Tug-of-War Between President and Prime Ministers, Semi Presidentialism 
in Central and Eastern Europe”, 2006, http://oru.diva-portal.org/smash/get/diva2:136841/FULL-
TEXT01.pdf, , Erişim:26.04.2014, s.158-159.

---

Rusya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
228
229
Yürütme-içi  çatışmaya  gösterilebilecek  en  önemli  örnek,  Yergeny 
Primakov
  kabinesi  döneminde  (1998-99)  yaşanmıştır.  Yeltsin’in  ikinci 
başkanlığı  döneminde  Mayıs  1999’a  kadar  görevde  kalan  Primakov 
Hükümeti
,  ekonomiyi  istikrara  kavuşturmayı  ve  Duma  ile  iyi  ilişkiler 
geliştirmeyi başarmasına rağmen Yeltsin tarafından görevden alınmıştır. 
Bu dönemde devlet başkanı ve başbakan arasındaki ilişkiler düşmanlık 
seviyesine  gelmiştir.  Primakov,  başbakanlığı  döneminde  yolsuzlukla 
mücadele  kampanyası  başlatmış,  Yeltsin  ve  ailesini  de  ilgilendiren 
yolsuzluk iddialarını araştıran başsavcının çalışmalarını desteklemiş ve 
daha  da  önemlisi  gelecek  başkanlık  seçimlerinde  en  güçlü  aday  olarak 
sivrilmişti.
130
 Primakov, eski Sovyet güvenlik örgütleriyle, savunma, içişleri 
ve  dışişleri  bakanları  ile  yakın  bağlantıları  olan  birisiydi  ve  ekonomi 
politikalarının yanı sıra devlet başkanının nüfuz alanındaki dış ve iç siyasi 
konularla  da  ilgilenmeye  başlamıştı.  Primakov’un  popülaritesinden  ve 
bağımsız hareket etmesinden hoşlanmayan Yeltsin, onu görevden alarak 
kendisine sadık birisini, Sergei Stepashin’i başbakan olarak atamıştır.
131
Putin
  döneminde  (2000-2008)  ve  Putin ile Medvedev’in  koltuklarını 
değiştirdikleri tandem döneminde (2008-2012) yürütme içi ilişkiler daha 
az çatışmacı bir seyir izlemiştir. Yeltsin döneminde isyankâr başbakanlar 
çıkmış ve Yeltsin başbakanları görevden almada oldukça istekli davranmış 
olsa da, Putin, başbakanını veya atadığı devlet görevlilerini görevden alma 
konusunda pek hevesli olmamıştır. Putin’in aktif başkanlığı döneminde 
başbakanlar, başkana bağlı idarecilere dönüşmüşlerdir.
132
Rusya siyasal tarihinde devlet başkanı-hükümet ilişkilerinde ilginç bir 
durum, Putin’in görev süresinin sona ermesiyle yaşanmıştır. 
Anayasa gereği iki dönemden fazla üst üste devlet başkanı seçilemeyen 
Putin,  yerine  Medvedev’i  aday  göstermiş;  Medvedev,  devlet  başkanı 
seçildiğinde kendisi de başbakanlık görevini devralmıştır.
Dönemin  özelliği,  güçlü  başkan-zayıf  hükümet  şeklindeki  genel 
görünümün  bu  dönem  için  geçerli  olmamasıdır.  Zira  Putin’le  aynı  elit 
çevreye  mensup  Medvedev’den  beklenen,  Putin  destekçisi  elitlerin 
önceliklerini  bazı  esnekliklerle  birlikte  hayata  geçirmekti.  Seçimlerde 
130
 White, Understanding Russian Politics, s.81-82.
131
 Sedelius, “The Tug-of-War Between President and Prime Ministers, Semi Presidentialism…”, s.159.
132
 Thomas Sedelius ve Olga Mashtaler, “Two Decades of Semi-Presidentialism:Issues of Intra-Executive 
Conflict in Central and Eastern Europe 1991-2011”, 2013, http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10
.1080/21599165.2012.748662, Erişim: 26.04.2014, s. 7-8.

---