40
4-bob. BIZNESDA MULKCHILIK SHAKLLARI
4.1. Biznesda mulkchilik shakllari. Biznesni tashkil etishda mulkchilik
shakllarini tanlash va unga ta‟sir etuvchi omillar. Yakka tartibdagi tadbirkor,
korporatsiya, mas‟uliyati cheklangan jamiyat, qo„shma korxona, xorijiy
korxonalarning afzalliklari va kamchiliklari
Biznesni tashkil etishda mulkchilik shakllarini
tanlashda quyidagi omillar
hisobga olinadi:
─ soliq yuki va stavkasi;
─ mas‟uliyat va javobgarlik;
─ start-up va kelajakda kerak bo„ladigan kapitalning va uning manbalari;
─ nazorat;
─ boshqarish qobiliyati;
─ biznes maqsadi;
─ menejment va uning keyingi tashkiliy tuzilishi;
─ mulkchilik shaklining shakllanish xarajatlari.
Mulkchilik shakllari jahon tajribasida quyidagi turlarga bo„linadi:
─ yakka
tartibdagi tadbirkor;
─ hamkorlikdagi tadbirkorlik;
─ korporatsiya;
─ mas‟uliyati cheklangan jamiyat.
Shuningdek, xorijiy investorlarning ulushidan kelib chiqib, qo„shma
korxona
yoki xorijiy korxona bo„lishi mumkin.
Dunyoda yakka tartibdagi tadbirkorlar bizneslar soni bo„yicha yetakchilik
qiladi: 71,6 % bilan birinchi o„rinda. Ammo savdo hajmi bo„yicha
korporatsiya
64,3 % bilan birinchilikni egallab kelmoqda.
Yakka tartibdagi tadbirkorning ustun va kamchiliklari quyidagilardan iborat:
41
Yakka tartibdagi tadbirkorning mas‟uliyati jahon amaliyotida xavfli sanaladi.
Chunki kreditorlar yakka tartibdagi tadbirkorning biznesdagi mulkidan tashqari uning
shaxsiy mulkini ham musodara qilishi mumkin.
Hamkorlikdagi tadbirkorlik ikki va undan ortiq odam hamkorlikda biznes
qilish maqsadida birlashishi. Bu hamkorlik shartnoma bilan mustahkamlanadi.
Hamkorlik ishonch va hurmat asosiga quriladi.
Korporatsiya bu yuridik shaxs bo„lib, ta‟sischi
va investorlardan alohida
maqomda faoliyat yurituvchi tashkilot hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: 
