10
prioritetlərə əsaslanan fərqli, proqressiv və asimmetrik yanaşma vasitəsilə Cənub Aralıq dənizi
hövzəsi tərəfdaşları ilə cari danışıqları dəstəkləyəcəkdir. Aİ AR/DCFTA və digər ikitərəfli
razılaşmaların həyata keçirilməsinə xidmət edən daxili islahatların aparılmasında qonşu ölkələri
dəstəkləyəcəkdir.
Sözügedən razılaşmaların tam və effektiv şəkildə həyata keçirilməsi AR/DCFTA tərəfdaşları üçün
vacibdir. 2013-cü ildə Vilnüs şəhərində və 2015-ci ildə Riqa şəhərində keçilmiş Şərq Tərəfdaşlıq
sammitlərində qeyd edildiyi kimi AR/DCFTA-ların həyata keçirilməsi və paralel olaraq müvafiq
islahatların aparılması tərəfdaş ölkələrin beynəlxalq standartlara və Aİ-nin qanunvericiliyinə və
nonalarına hərtərəfli şəkildə yaxınlaşmasına imkan verəcəkdir. Bu tərəfdaş ölkələrin Aİ-nin daxili
bazarına tədricən iqtisadi inteqrasiyası ilə nəticələnəcək və mahiyyət etibarilə, iqtisadi zonanın
yaradılmasına gətirib çıxaracaqdır. Aidiyyəti tərəfdaş ölkələr ilə Aİ arasında bu cür ambisiyalı
uzunmüddətli iqtisadi inteqrasiya baxışları arzu ediləndir. O həmçinin, Ümumdünya Ticarət
Təşkilatının (ÜTT) qaydaları və Avropa və onun hüdudlarından kənarda sərbəst seçimlər
əsasında daha geniş iqtisadi rifah zonasının yaradılması kimi uzunmüddətli məqsədin həyata
keçirilməsinə töhfə verəcəkdir.
Lakin bir sıra ölkələr bu cür modeli həyata keçirmək istəyində deyildir. DCFTA üzrə danışıqlara
aparmaq arzusunda olmayan ölkələr üçün qarşılıqlı maraqlara söykənən inteqrasiyanın təşviq
edilməsi və ticarət və investisiya əlaqələrinin gücləndirilməsi istiqamətində birgə cəlbedici və
realistik alternativlər tapmağa çalışacağıq. Aİ prosesin əvvəlindən bütün sektorlar üzrə
əməkdaşlıq etmək niyyətində olmaya ölkələr üçün mümkün olduğu təqdirdə mövcud imtiyazlı
və ya qeyri-imtiyazlı ticarət Razılaşmalarının hüdudlarından kənara çıxan daha yüngül seçimlər,
daha çevik imkanlar təklif edəcəkdir.
Nümunə kimi qeyd etmək istərdik ki, AR/DCFTA çərçivəsində xüsusi sektorlar üzrə sənaye
məhsullarının sərbəst hərəkətinə imkan verən Uyğunluğun Qiymətləndirilməsi və Qəbul
Edilməsi (ACAA) Razılaşmalarının imzalanması imkanı nəzərdə tutulur. ACCA Aİ ilə mövcud
müqavilə əlaqələrinin texniki tənzimləmə, standartlar və uyğunluğun qiymətləndirilməsi
sahələrində yaxınlaşmanı nəzərdə tutan digər AQS ölkələri üçün də məqsədəuyğun ola bilər.
Aİ AQS tərəfdaş ölkələri, onlarin ticarət tərəfdaşları və Aİ arasinda ticarətin təşviq edilməsinə
sadiq olaraq qalmaqdadır.
İQTİSADİ MODERNİZASİYA VƏ SAHİBKARLIQ
•
Biznes şəraitinin və inversiya mühitinin yüksəlməsinə xidmət edən islahatları
dəstəkləmək
•
KOM-ların dəstəklənməsi vasitəsilə artıma yardım etmək
•
Mövcud sektorların müasirləşdirilməsi və yeni sektorlara diversifikasiyası vasitəsilə
artımı dəstəkləmək
11
Aİ iqtisadi dialoqlar, siyasi məsləhətlər və maliyyə yardımının səfərbər edilməsi vasitəsilə
sistemli və dayanıqlı artımın əldə edilməsi məqsədilə öz iqtisadiyyatlarını modernizasiya
etməkdə tərəfdaş ölkələrə dəstək göstərəcəkdir. O investisiyaların həcminin yüksəldilməsinə və
daha çox və daha yaxşı iş yerlərinin açılmasına xidmət edən daha yaxşı biznes mühitinin
yaradılmasını və islahatların aparılmasını təşviq edəcəkdir. O həmçinin, əsasən maliyyə və
informasiya mənbələrinin çıxış imkanının yaxşılaşdırlması vasitəsilə məşğulluq imkanının
yaradılmasında (və artıq DCFTA çərçivəsində dəstəklənən) əsas aparıcı qüvvə hesab edilən kiçik
və orta müəssisələrin (KOM) dəstəklənməsinə diqqət yetirəcəkdir. Iqtisadi və sosial inkişafa
xidmət edən islahatlar (bilik və bacarıqların inkişafı, sosial müdafiə, təhsil, su təchizatı və
sağlamlıq və s.) dəstəklənməli və təşviq edilməlidir.
Tədqiqat, elm və innovasiya qonşu ölkələrdə layiqli və dayaniqli iş yerlərinin yaradılması üçün
çox vacib amildir. Bu baxımdan da, qonşu ölkələrin Avropa Biznes Şəbəkəsi, Üfüq 2020 və
COSME Aİ proqramları kimi Aİ-nin təşəbbüslərində fəal iştirakının dəstəklənməsi, GEANT ilə
əlaqənin yaradılması və tədqiqat və innovasiya strategiyalarının hazırlanması məqsədilə Aİ-nin
regional siyasəti çərçivəsində yaradılan “smart ixtisaslaşma” konsepsiyasının təşviq edilməsi
vasitəsilə iqtisadiyyatların diversifikasiyası və modernizasiyası həyata keçirilməlidir. Aİ və
qonşu ölkələrdə elm tutumlu iş yerlərinin yaradılması və investorların innovativ bizneslərə cəlb
edilməsi məqsədilə elmi dəlillərdən istifadə etməklə Aİ ilə onun şərq və cənub qonşuları
arasında Ümumi Bilik və İnnovasiya Sahəsinin yaradılması təşviq olunmalıdır. Aİ RALIQ Dənizi
hövzəsi ölkələrində Tədqiqat və Innovasiya üzrə Tərəfdaşlıq (PRİMA) kimi birgə proqramlar və
qonşu ölkələrin Üfüq 2020 təşəbbüsünə qoşulması vasitəsilə birgə tədqiqat və innovasiya
prioritetlərini uyğunlaşdırmaqda və inteqrasiya etməkdə davam edəcəkdir.
Kənd təsərrüfatı əksər tərəfdaş ölkələrdə əsas məşğulluq mənbəyidir və Aİ sözügedən sektorun
müasirləşdirilməsi istiqamətində davamlı və inkluziv siyasətləri və investisiyaları, eləcə də lazım
olduğu təqdirdə kənd ərazilərində digər gəlir əldə etmək imkanlarının yaradılmasını
dəstəkləyəcəkdir. Aİ təbii ehtiyatların deqradasiyası və onlar uğurunda rəqabət kimi ətraf mühit
çağırışlarını həll etməklə resurs baxımdan səmərəli iqtisadiyyatı dəstəkləyəcəkdir. Eynilə, Aİ
paylaşılan dənizlərdən dayanıqlı istifadə üzrə ümumi baxışlar istiqamətində birgə işlər
aparmaqla dəniz iqtisadiyyatının da inkişafına töhfə verməlidir.
Aİ ilə onun qonşu ölkələri arasında rəqəmsal mühitləri uyğunlaşdırmaq məqsədilə rəqəmsal
iqtisadiyyat üzrə dəstək gücləndirilməlidir. Bu iş yerləri, artım və innovasiya yaratmaqla,
xüsusilə yerli və ya distant şəraitdə təhsil və məşğulluq imkanları, eləcə də aşağı ilkin kapital
tutumlu bizneslərin fəaliyyətə başlaması baxımından gənclər üçün çox faydalı olacaqdır.
MƏŞĞULLUQ VƏ MƏŞĞULLUQ İMKANI: GƏNCLƏRƏ XÜSUSİ DİQQƏT