14
infrastrukturunun və aidiyyəti xidmətlərin təkmilləşdirilməsi daxil olmaqla tərəfdaşların
dənizlərin avtomobil yollarından faydalanmaq potensialına yardım etməlidir.
Eyni zamanda, Aİ həm şərq, həm də cənub istiqamətdə regional tənzimləyici qrupları vasitəsilə
tərəfdaşlar ilə telekommunikasiya sahəsində yaxınlaşmanı təşviq edəcəkdir.
ENERJİ TƏHLÜKƏSİZLİYİ VƏ İQLİM SAHƏSİNDƏ FƏALİYYƏT
Məsləhətləşmə zamanı AQS çərçivəsində həm təhlükəsizlik tədbiri (enerji müstəqilliyi), həm də
dayanıqlı iqtisadi inkişafın vasitəsi kimi enerji sahəsində əməkdaşlığa xüsusi diqqətin yetirilməsi
ilə bağlı güclü dəstəyin olduğu müəyyən edilmişdir.
•
Enerji mənbələrinin diversifikasiyası, enerji effektivliyi sahəsində əməkdaşlığın
genişləndirilməsi, və aşağı karbon iqtisadiyyatına keçid istiqamətində fəaliyyətlərin
dəstəklənməsi vasitəsilə daha geniş enerji müstəqilliyinin əldə edilməsinə yardım etmək
•
Qonşuluq münasibətlərindən kənarda tərəfdaşlar ilə əməkdaşlıq üçün yeni çərçivə
Mərkəzidə ambisiyalı iqlim siyasətinin dayandığı dayanıqlı Enerji Birliyinin yaradılması məqsədilə
Aİ enerji təhlükəsizliyi, enerji bazalarında islahatlar və dayanaqlı enerjinin təşviq edilməsi
sahəsində qonşu ölkələr ilə enerji dialoqunun gücləndirilməsinə sadiqdir. Aİ enerjinin təhlükəsiz,
etibarlı və ehtimal olunan tərzdə hasil edilməsi və nəql olunması sahəsində qonşularından
yüksək dərəcədə asılıdır və bu səbəbdən də, enerji təhlükəsizliyi və dayanıqlı hasilat məsələləri
üzrə tərəfdaş ölkələr ilə dialoqun gücləndirilməsinə ehtiyac duyur. Eynilə, enerji tərəfdaşların
özlərinin davamlı inkişafı və dayanıqlığı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Bəzi tərəfdaşlar enerji resursları üzrə və ya tranzit ölkəsi kimi mövqeləri hesabına əhəmiyyətli və
ya potensial olaraq əhəmiyyətli gəlirlərə malikdir. Lakin bütün tərəfdaşların iqtisadiyyatında
sabitlik onların enerji istehlakı ilə enerji təchizatçı və ya hasilatı profili arasında dayanıqlı
balansdan bu və ya digər dərəcə asılıdır. Şərqdə yerləşən bəzi tərəfdaşlar müəyyən
təchizatçılardan həddindən artıq yüksək dərəcə asılılığa malikdir və bu səbəbdən də, təchizat
mənbələrinin diversifikasiyası hesabına suverenliyin artırılmasına böyük maraq göstərir. Aİ bu
cür səyləri dəstəkləməkdə davam edəcəkdir. Cənub hissədə olan digər ölkələr də getdikcə
yüksələn enerji tələbatının idarə edilməsi ilə əlaqədar çağırışlar ilə üzləşir.
Ukrayna üçün alternativ qaz ixracı axının yaradılması, Cənub Qaz Dəhlizinin tamamlanması və
yeni enerji yataqlarından daha səmərəli şəkildə istifadə edilməsi pan-Avropa enerji
təhlükəsizliyinə nail olunması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Enerji səmərəliliyi, bərpa oluna bilən enerji mənbələri, tələbin idarə edilməsi və iqlim
dəyişikliyinin təsirlərinin yüngülləşdirilməsi və adaptasiya üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi
enerji suverenliyini artırmaq və zərərli qaz buraxılışlarını azaltmaqla daha səmərəli, rəqabət
15
qabiliyyətli, dayanıqlı və stabil iqtisadiyyatların inkişafına yardım edəcəkdir. Özlənilən Paris
İqlim Razılaşmasının və onun növbəti mərhələlərinin, xüsusilə də tərəfdaşların zərinə
götürdükləri öhdəliklərin tam şəkildə həyata keçirilməsinin təşviqi müvafiq məqsədlərin əldə
edilməsi baxımından çox vacibdir. Aİ qazıntı yanacaq mənbələri üzrə qabaqcıl təcrübənin
bölüşdürülməsi, birgə tədqiqatların aparılması, o cümlədən subsidiyaların tədricən aradan
qaldırılması, atmosferə buraxılan zərərli qazlar üzrə sistemli monitorinq, hesabatlıq və yoxlama
çərçivəsinin, o cümlədən uzunmüddətli dövr üçün hazır olduqda sonra Aİ-nin emissiyalar üzrə
ticarət sisteminə birləşdirilə bilinən emissiya ticarət sistemlilərin tətbiq edilməsi istiqamətində
işlər aparacaqdır.
Investisiya və ticarət imkanlarını artırmaq məqsədilə Aİ Moldova Respublikası, Ukrayna və
Gürcüstan ilə Enerji İcması vasitəsilə tam enerji bazarı inteqrasiyasını genişləndirəcəkdir. Aİ
həmçinin, qarşılıqlı maraq kəsb edən sektorla üzrə digər tərəfdaşlar ilə tənzimləyici bazanın
uyğunlaşdırılması iqamətində işlər aparmalıdır. Cənub Qonşuluq tərəfdaşı ölkələrinə gəldikdə Aİ
enerji hasilatını, paylanmasını, ticarəti və səmərəli istehlakın təşviq etmək məqsədilə xüsusi
çərçivə əsasında əməkdaşlıq imkanları təklif edəcəkdir. İlk addım kimi, Aİ ölkə üzrə müfəssəl
enerji siyasəti təhlillərinin aparılması, o cümlədən enerji investisiyalar sahəsində maneələrə və
müvafiq islahatların müəyyən edilməsinə dair araşdırmaların həyata keçirilməsi məqsədilə
maraqlı tərəfdaşlar və Beynəlxalq Enerji Agentliyi ilə birgə çalışacaqdır.
Aİ Şərqi Aralıq Dənizi hövzəsi, Maqreb və Cənubi Qafqaz kimi alt-regional əməkdaşlıq əlaqələrini
dəstəkləyəcəkdir. Qonşuluq əlaqələrindən savayı Türkiyə, Qazaxıstan, Türkmənistan və
potensial olaraq İraq və Iran kimi ölkələr ilə çalışmaq üçün yeni Tematik Çərçivədən istifadə
oluna bilər. Bu trans-regional fəaliyyəti və müvafiq sahələr üzrə investisiyaları dəstəkləməklə
yanaşı İNOGATE kimi uğurlu təşəbbüslərin genişləndirilməsinə imkan yaradacaqdır. Məqbul
şərait mövcud olduğu təqdirdə Aİ beynəlxalq və Avropa qanunlarına uyğun olaraq Rusiya ilə
enerji əlaqələrinin yeni formatını nəzərdən keçirə bilər.
V.2. TƏHLÜKƏSİZLİK İSTİQAMƏTİ
Məsləhətləşmə zamanı maraqlı tərəflər tərəfdaş ölkələrin qarşılaşdıqları təhdidlərə qarşı
dayanıqlığını təmin etmək məqsədilə AQS çərçivəsində təhlükəsizlik məsələsinə geniş yer
verilməsinin tərəfdarı olduğunu bildirmişlər. Təhlükəsizlik üzrə yeni hədəflər AQS çərçivəsində
geniş əməkdaşlıq istiqamətlərini açacaqdır. Əməkdaşlıq təhlükəsizlik sektorunda islahatları,
sərhədlərin müdafiəsini, terrorçuluğa və ekstremizmə qarşı mübariz tədbirlərini və böhranların
idarə edilməsi məsələlərini əhatə etməlidir.