Axborot texnologiyalari

SO’Z BOSHI 
Tez rivojlanib borayotgan kompyuter axborot texnologiyalari bizning kundalik 
xayotimizning barcha jabxalarida sezilarli o’zgarishlarni olib kirmokda. Xozirda 
―axborot tushunchasi‖ sotib olish, sotish, biror boshka tovarga almashtirish mumkin 
bulgan maxsus tovar belgisi sifatida tez-tez ishlatilmokda. Shu bilan birga axborotning 
baxosi kup xollarda uning uzi joylashgan kompyuter tizimining baxosida bir necha yuz 
va ming barobarga oshib ketmokda. SHuning uchun tamomila tabiiy xolda axborotni 
unga ruxsat etilmagan xolda kirishdan, kasddan o’zgartirishdan, uni ugirlashdan, 
yo’qotishdan va boshka jinoiy xarakterlardan ximoya qilishga kuchli zarurat tugiladi.
Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida axborotni ximoya ostiga olish deganda, 
berilayotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanilayotgan axborotni ishonchliligini tizimli 
tarzda ta’minlash maksadida turli vosita va usullarni kullash, choralarni kurish va 
tadbirlarni amalga oshirishni tushunish kabul qilingan. 
Axborotni ximoya qilish deganda:
1
 
 

Axborotning jismoniy butunligini ta’minlash, shu bilan birga axborot 
elementlarining buzilishi, yoki yo’q qilinishiga yul kuymaslik; 

Axborotning 
butunligini 
saklab 
kolgan 
xolda, 
uni 
elementlarini 
kalbakilashtirishga (o’zgartirishga) yul kuymaslik; 

Axborotni tegishli xukukularga ega bulmagan shaxslar yoki jarayonlar orkali 
tarmokdan ruxsat etilmagan xolda olishga yul kuymaslik; 

Egasi tomonidan berilayotgan (sotilayotgan) axborot va resurslar fakat 
tomonlar urtasida kelishilgan shartnomalar asosida kullanilishiga ishonish kabilar 
tushuniladi. 
Yukorida ta’kidlab utilganlarning barchasi asosida kompyuter tarmoklari va 
tizimlarida axborot xavfsizligi muammosining dolzarbligi va muximligi kelib chikadi. 
SHuning uchun xozirgi kurs Respublikamizning oliy va urta maxsus ukuv muassasalari 
ukuv rejalarida munosib urin egallaydi. 
Ushbu fanning vazifalari: 
 

Talabalarda axborot xavfsizligi tugrisidagi bilimlarni shakllantirish; 

Axborotni ximoya qilishning nazariy, amaliy va uslubiy asoslarini berish; 

Talabalarga kompyuter tarmoklari va tizimlarida axborot xavfsizligini 
ta’minlashning zamonaviy usullari va vositalarini kullashni amaliy jixatdan urgatish; 

Talabalarni axborotni ximoya qilish buyicha ishlab chikarilgan turli xil 
dasturiy maxsulotlardan erkin foydalana olish imkonini beradigan bilimlar bilan 
ta’minlash; 
Kursni uzlashtirish natijasida talaba kuyidagilarnibilishi shart; 
1
M.G’aniyev. Axborot xavfsizligi, 2-bet 

---

- 5 - 

kompyuter tarmoklari va tizimlaridagi axborot xavfsizligiga taxdid solishi 
kutilayotgan xavf xatarning moxiyatini va okibatlarini tushunishi; 

kompyuter tarmoklari va tizimlarida axborotni ximoya qilish buyicha 
kuyiladigan asosiy talablar va asoslarni uzlashtirish; 

kompyuter tarmoklari va tizimlarida axborot xavfsizlagini ta’minlashda 
kullaniladigan zamonaviy usullar va vositalarni bilish; 

tizimlarda axborot butunligi va ishochligini buzuvchi viruslar va boshka 
manbalar mavjudligini tizimli tekshirishni ta’minlash va ularni zararsizlashtirish 
buyicha choralarni kurish; 

axborotni ximoya qilishda kullaniladigan zamonaviy amaliy tizimlar va 
dasturiy maxsulotlarni ishlata olish;

---

- 6 -