axborotni soxtalashtirish deyiladi;
• autentifikatsiya — axborot zaxirasi egasi deb e’lon qilingan shaxs xaqiqatan
xam axborotning egasi ekanligiga beriladigan kafolat; bu bandning buzilishi
xabar muallifini soxtalashtirish deyiladi;
• apellyatsiya qilishlik — yetarlicha murakkab kategoriya, lekin elektron
biznesda keng qo’llaniladi. Kerak bo’lganda xabarning muallifi kimligini isbotlash
mumkinligi kafolati.
Yukoridagidek, axborot tizimiga nisbatan quyidagicha tasnifni keltirish mumkin:
• ishonchlilik — tizim meyoriy va g’ayri tabiiy xollarda rejalashtirilganidek
o’zini tutishlik kafolati;
• aniqlilik — xamma buyruqlarni aniq va to’liq bajarish kafolati;
•
tizimga kirishni nazorat qilish — turli shaxs guruxlari axborot manbalariga
xar xil kirishga egaligi va bunday kirishga cheklashlar doim bajarilishlik kafolati;
•
nazorat qilinishi — istalgan paytda dastur majmuasining xoxlagan kismini
tulik tekshirish mumkinligi kafolati;
•
identifikatsiyalashni nazorat qilish — xozir tizimga ulangan mijoz aniq o’zini
kim deb atagan bulsa, aniq o’sha ekanligining kafolati;
•
qasddan buzilishlarga to’sqinlik — oldindan kelishilgan me’yorlar
chegarasida qasddan xato kiritilgan ma’lumotlarga nisbatan tizimning oldindan
kelishilgan xolda o’zini
tutishi.
Axborotni ximoyalashning maqsadlari kuyidagilardan iborat:
- axborotning kelishuvsiz chikib ketishi, ugirlanishi, yo’qotilishi, o’zgartirilishi,
soxtalashtirilishlarning oldini olish;
- shaxs, jamiyat, davlat xavfsizliligiga bulgan xavf – xatarning oldini olish;
- axborotni yo’q qilish, o’zgartirish, soxtalashtirish, nusxa kuchirish, tusiklash
buyicha ruxsat etilmagan
xarakatlarning oldini olish;
- xujjatlashtirilgan axborotning mikdori sifatida xukukiy tartibini ta’minlovchi,
axborot zaxirasi va axborot tizimiga xar kanday nokonuniy aralashuvlarning
kurinishlarining oldini olish;
- 9 -
- axborot tizimida mavjud bulgan shaxsiy ma’lumotlarning shaxsiy maxfiyligini
va konfidentsialligini saklovchi fukarolarning konstitutsion xukuklarini ximoyalash;
-
davlat
sirini,
konunchilikka
mos
xujjatlashtirilgan
axborotning
konfidentsialligini saklash;
- axborot tizimlari, texnologiyalari va ularni ta’minlovchi vositalarni yaratish,
ishlab chikish va kullashda sub’ektlarning xukuklarini ta’minlash.
