Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ 98 edir. 80 Deməli, Mehdinin Gəncə teatrında qoyduğu tamaşaların sayı bir dənə də artır. Di gəl ki, bu informasiya nə C.Cəfərovda var, nə İ.Kərimovda. Mən Gəncə teatrının arxivində də bununla əlaqədar müəyyən bir informasiyaya rast gəlmədim. Ancaq Solmaz xanım Həmzəyeva, Barat xanımın qızı, mənə dedi ki, o, vaxtilə bu tamaşada Nyurka rolunda səhnəyə çıxıb, aktyorlar Səməd Tağızadə, Rəmziyyə Veysəlova ilə birgə oynayıb. Hətta Solmaz xanım bir- iki mizan haqqında danışdı da. Bununla belə mən bu faktı təsdiqləyəcək bir sənəd tapmadım. O da ola bilsin ki, Mehdi bu tamaşanı öz studiyasında hazırlayıb. Amma tamaşa repertuarda uzun müddət qalmayıb. Nədən ki, Barat xanımı yenidən M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Dövlət Dram Teatrına dəvət eləyiblər. Hərçənd mən inanmıram ki, Sovetlər Birliyində uşaqların ən sevimli yazıçısı Arkadi Qaydarın Azərbaycan teatr məkanında məşhur bir əsəri səhnəyə qoyulaydı, özü də Mehdi tərəfindən, və Cəfər Cəfərov kimi bir ziyalı bunu öz kitabında qeyd eləməyəydi; “Partizan Kostya”dan danışaydı, “Timur və onun komandası”na gəldikdə susaydı. Özü də İ.Rəhimlinin yazdığına görə guya “Partizan Kostya” ilə “Timur və onun komandası” eyni ildə Gəncə teatrının səhnəsində göstərilib. 1943-cü ildə teatrın gələcək planları barədə “Kirovabad bolşeviki” qəzetinə hesabat verən rejissor Mehdi Məmmədzadə (yəni Mehdinin özü) yoldaş da deyirdi ki, teatr yeni mövsümdə “On ikinci gecə”ni, “Kukla evi”ni, ______________Milli Kitabxana_______________ 99 “Müsibəti-Fəxrəddin”i, “Qafqazlılar”ı öz repertuarına daxil etmişdir. 81 Göründüyü kimi bu siyahıda da “Timur və onun komandası”nın adı yoxdur. Bəs “Müsibəti-Fəxrəddin”, “Qafqazlılar”, “Kukla evi” kimi tamaşaların aqibəti necə olub, tarix səhifələrindən hara buxarlanıb gediblər; hansı rejissorlar tərəfindən hazırlanmışdılar? Bilmirəm. Mən onu bilirəm ki, Gəncə teatrında Mehdiylə yanaşı Ağəli Dadaşov da, Həsən Ağayev də rejissor kimi çalışıblar. Lakin hansı kimin tamaşasıdır? Çox təəssüf ki, Gəncə teatrının tarixilə bağlı düz-əməlli bir araşdırma əlimə keçmədi: hamı məlum faktları təkrarlayır; arxiv materialları da qırıq-qırıqdır, epizod- epizoddur. Mən Gəncə teatrının tarixini araşdırmaq işinə girişsəydim, onda gərək monoqrafiyanı bir kənara qoyaydım. Odur ki, sadəcə olaraq faktlar panoramını görükdürməklə kifayətləndim. 1945-ci ildə Mehdi Gəncədə özünün son “Qatır Məmməd” (Zeynal Xəlil) adlı tamaşasını təhvil verir və Moskvada aspiranturaya daxil olmağı planlaşdırır. Ona görə hətta öz müəllimi N.M.Qorçakovla məktublaşır da. Amma çərxi-fələk necə fırlanırsa, Mehdi, C.Cəfərova istinadən mən bunu deyirəm, “əzizbəyovçular”dan dəvət alır; dəvət alır ki, bəs, gəl, bizimlə işlə. Yaxşı təklifdir, sözsüz. Elə buradaca yenidən suallar peyda olur: bu dəvət konkret olaraq kimə məxsus idi, daha doğrusu, kim tərəfindən göndərilmişdi? Teatrda, həqiqətən, Mehdi üçün susamışdılarmı? Onun Rza Təhmasibə məktublarını ______________Milli Kitabxana_______________ 100 xatırlayın!!! Barat xanıma nə düşmüşdü ki, Gəncədə heç iki il də yaşamamış, Kirovabad teatrını özünküləşdirməmiş, Mehdiylə münasibətlərin dadını çıxarmamış çaparaq Bakıya dönəydi? Niyə məhz 1945-ci ildə aspirantura məsələsi Mehdi üçün birdən- birə bu qədər aktuallaşmalıydı? Əgər aktuallaşmışdısa, onda nədən Mehdi aspiranturaya getmək fikrindən daşınmışdı? Nələr yaşandı ki, “əzizbəyovçular” Mehdiyə dəvət göndərdilər? Bu vəziyyətə “əməli təhlil metodu”nu tətbiq eləməsən, heç nə aydınlaşmayacaq və fakt tapılmayacaq. Məsələ bu ki, Gəncə teatrında 1944-ci ilin sonunda Mehdi və Baratın rəftar məntiqini Bakının diktəsi müəyyənləşdirmişdi; hadisə paytaxtda baş vermişdi: “əzizbəyovçular”ın səhnə fəaliyyətinə canlı maraq göstərən və teatrdakı prosesləri öz nəzarətində saxlayan Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi Mir Cəfər Bağırov növbəti tamaşalardan birinə baxarkən soruşmuşdu ki, bəs Barat Şəkinskaya çoxdandır gözümə dəymir? Axı Barat xanım Gəncəyə gedənə qədər Əzizbəyov adına teatrın səhnəsində Cülyettanı, Kordeliyanı, Aidanı, Sonanı və digər rolları oynamışdı və şübhəsiz ki, Mir Cəfər Bağırovun diqqətini özünə çəkmişdi. 1940-cı ildə “əməkdar artist” fəxri adı almaq üçün teatrın təqdim etdiyi siyahıya Barat xanımın adını Bağırovun özü saldırmışdı. Ona görə də M.C.Bağırov B.Şəkinskayanın Gəncəyə köçdüyünü eşidəndə demişdi ki, aktrisanı tez Bakıya qaytarın. Teatrın ______________Milli Kitabxana_______________ 101 kollektivi, və yəqin ki birinci növbədə Ə.İskəndərov, bu təpkidən şaşırmışdılar, ləngimədən Baratı Bakıya dəvət eləmişdilər. Barat tərslik eləyib gəlməyə də bilərdi, əgər burada şəxsən M.C.Bağırovun özünün sözü olmasaydı. Deməli, onun Gəncədən qayıtmasının əsas səbəbi budur: Barat Şəkinskayanı M.C.Bağırovun özü çağırtdırır. Bu, əmrə bərabər bir istəkdir və müzakirəsi mümkünsüzdür; yəni Baratın tərsliyi, ərköyünlüyü fövqündədir.. Artıq 1944-cü ilin dekabrında B.Şəkinskaya Bakıda idi və Əzizbəyov teatrının truppasına işə götürülmüşdü. Bu qayıdış, əbəttə ki, Barata şərəf gətirirdi, onun renomesini artırırdı (Barat xanım Bağırov yoldaşın özünün yadındadır!!!); amma həm də Baratı Mehdidən ayırırdı. Görünür, elə bu məqamda Mehdi qərara alıb ki, oxumağa getsin, praktiki fəaliyyətdən uzaqlaşın. Niyə? Olsun ki, Moskvadan sonra Gəncə ona darısqal balaca şəhər kimi görünürdü, Mehdini sıxırdı. Bir yandan da Baratdan sonrakı tənhalıq. O biri yandan da “əzizbəyovçular” Gəncədə işləyən Mehdini qəsdən “görməyib” bu istedadlı insanı öz teatrlarına dəvət etmirdilər. Yenə də Rza Təhmasibə Mehdinin yazdığı məktubları xatırlayın!!! Bu zaman Mehdi həyatdan küsə bilərdi, depressiyon vəziyyət yaşaya bilərdi. Bəs əlac nə idi? Təbii ki, Moskvaya getmək... Amma tarix göstərir ki, Mehdi bu qərardan qaçır: çünki “əzizbəyovçular”dan dəvət alır. Əslində, Əzizbəyov adına teatrın bədii rəhbəri Ə.İskəndərov Mehdinin Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|