Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sıxıntılı günlər arxadadır. Sovet cəmiyyəti azad, şən yaşayıb işləmək üçün Milli Teatrın gənc rejissoru Mehdi Məmmədova
______________Milli Kitabxana_______________ 126 çapında bir nömrəlilər cərgəsində dayanan bu qədər klassiklə işləməmişdi. Məgər Lopenin “Rəqs müəllimi”ni və ya Haldoninin “Mehmanxana sahibəsi”ni ya da Qoqolun “Müfəttiş”ini “taxçadan düşdü, tap elədi, Qızxanım onu hap elədi” tempində hazırlamaq olar? Özü də Mehdi kimi hamletsayağı düşüncələrdə bulunan bir adama. Odur ki, mən Cəfər Cəfərovun yerinə olsaydım, Milli Teatrın rəhbərliyini, deməli, Ədil İskəndərovu heç günahlandırmazdım. Mehdinin iş ahəngi, fikir axarının ahəngi belə idi, İ.Rəhimlinin yazdığı kimi, ləngərli idi. 98 1946-cı ilin 11 mayında verilmiş 442 nömrəli əmrə əsasən Mehdi Məmmədov rejissor və aktyor kafedrasında dosent əvəzi vəzifədə təsdiq edilir. Onun institut fəaliyyətinin hələ heç bir illiyi də tamam olmayıb. Amma pozitiv irəliləyiş göz qabağındadır və bu, son deyil, pedaqoji karyeranın ilk pillələridir. Nədən ki, Mehdi 1947-ci ilin sentyabrında Təhsil Müəssisəsi Baş İdarəsinin 537 nömrəli əmri əsasında rejissorluq fakultəsinin dekanı təyin olunur. Beləliklə, Mehdinin maddi durumu getdikcə düzəlir. *** Sıxıntılı günlər arxadadır. Sovet cəmiyyəti azad, şən yaşayıb işləmək üçün Milli Teatrın gənc rejissoru Mehdi Məmmədova hər cür şərait yaratmışdır. O, ictimai həyatda da özünə fəal vətəndaş mövqeyi seçmişdir. Mehdi həmişə dostlarının arasındadır, öz oğlu ilə birlikdə də xeyli vaxt keçirir, balaca Elçinlə fəxr duyur. Barat Şəkinskaya da onların yanındadır. Mehdi Barat xanımın qızı Solmaz Həmzəyevanın da doğma ata kimi qayğısını çəkir... *** 1947-ci ilin 5 aprelində Ali Attestasiya Komissiyasının sədri S.Kaftanov yoldaş Mehdiyə dosent elmi adının verilməsini təklif edən sənədə qol çəkmir. “Yaşar” tamaşası isə artıq dördüncü aydır ki, Milli Teatrın repertuarındadır. C.Cəfərovun fikrincə, öz iş prinsiplərini, iş metodikasını aktyorlara aşılamaqdan ötrü Mehdinin teatr kollektivilə görüşləri həmin ______________Milli Kitabxana_______________ 127 dövrdə qədərincə çox olmayıb və bu, onun sənətçilər tərəfindən başa düşülməsinə əlavə bir əngəl törədib. Hərçənd bununla yanaşı (yəni Cəfərin dediyinə, yazdığına rəğmən) bir sıra səhnə sənətçiləri tapılıb ki, Mehdinin pozisiyasını dəstəkləyiblər, konservatizm əleyhinə onunla birləşiblər. Deməli, məsələ təkcə görüşlərin az olmasında deyildi. O da yaddan çıxarılmamalıdır ki, institut divarları arasında bir xeyli Mehdini eşidən, bu rejissorun teatrla əlaqədar söhbətlərinə “quruyub” qulaq asan adam vardı ki, onlar da teatr aləmində özünəməxsus bir mikromühit yaradırdılar. Odur ki, bu məsələdə mən yenə Cəfər Cəfərovla razılaşmıram. Mən onda da rəhmətlik Cəfərlə razılaşmıram ki, “Yaşar” Cabbarlının yaxşı pyeslərindən (İmamyar, Əmirqulu, Şəhrəbanı, Toğrul kimi koloritli xarakterləri olan bir əsərin renomesini aşağı salmaq nə demək?) deyil və bu əsərin səhnə quruluşunun Mehdiyə tapşırılması uğur yaşamış cavan bir rejissoru pis vəziyyətdə qoymaq iddiasından irəli gəlir!!! Kəskin publisistik bəyanatdır. Lakin Cəfər bunu yazmayıb; sadəcə, onun yazdıqlarından mən bunu belə oxudum. Düzü, tamamilə aydındır ki, nə Cabbarlıya, nə də Mehdiyə mən Cəfər Cəfərovdan yaxın ola bilməyəcəyəm: bu sənətçilərin təəssübünü də onlardan artıq çəkməyəcəyəm. Amma və lakin... “Yaşar”ın bir pyes kimi bütün qüsurlarına baxmayaraq bu əsər səhnədən baxılır, rahat oynanılır, seyrçiləri təsirləndirir. Bunu bir kimsə gərək danmasın. Mehdi “Yaşar”ı götürəndə məlumatlıydı ki, pyesin 1932-ci ildəki səhnə təcəssümü rejissor A.Varşavskinin quruluşunda bəyənilib; məlumatlıydı ki, Ülvi Rəcəb Yaşarı əla oynayıb: Rza Təhmasib də əla oynayıb İmamyarı; məlumatlıydı ki, İmamyarın imici səhnə hüdudlarını aşıb, folklora düşüb, xalq arasında pis adamın ləqəbi olub. 99 Yeri gəlmişkən və 1932-ci ili xatırlamışkən, mexaniki bir səhvi diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. İ.İsrafilovun “Mehdi Məmmədovun rejissor sənəti” kitabının 163-cü səhifəsində Ülvi Rəcəbin Yaşar rolunda, qrim ______________Milli Kitabxana_______________ 128 vasitəsilə Cabbarlının özünə oxşadılmış, şəkli verilib və altından yazılıb ki, quruluşçu rejissor Mehdi Məmmədov. 1947-ci ildə Ülvi Rəcəbin qətlindən düz 10 il keçirdi. 1932-ci ildə isə Milli Teatrda Mehdi Məmmədova “Yaşar”ı tamaşaya hazırlamağı tapşırmazdılar. Kimsə haradasa nəyəsə əhlikefcəsinə yanaşıb və kitabda bir qüsur özünə yer alıb. Nə olsun? Dünya qopmayıb ki? Bunun üstündə, əlbəttə, dayanmamaq da mümkün idi. Lakin səhvi görüb də onu düzəltməmək, məncə, daha böyük xəta. Yəni tarix, zaman və tədqiqatlar gərək hökmən çalxalansın, durulsun. Bir də Mehdi Məmmədovun 1947-ci ildə quruluş verdiyi “Yaşar” tamaşasında baş qəhrəmanı Rza Əfqanlı oynayırdı, İmamyarı - Kazım Ziya. Bax, bu, əsl problem idi. Çünki seyrçilər Ülvi Rəcəbin Yaşarını da, Rza Təhmasibin İmamyarını da hələ çox yaxşı xatırlayırdılar. Rejissor əgər öz tamaşasının uğurunu istəyirdisə, mütləq bu qavrayış stereotipinə qalib gəlməliydi, əsərə yeni yozum verməliydi. 1932-ci ilin “Yaşar”ı sinfi mübarizənin gərginliyi, qaçılmazlığı və amansızlığı üzərində qurulmuşdu. Burada Ülvi Rəcəbin gənc alim Yaşarı, hər şeydən öncə, bir ideoloq, sinfi mübarizənin önündə cərgələnən bir lider təəssüratı oyadırdı. İmamyarı ifşa etmək, xalqı onun əməllərindən qurtarmaq Ülvi Rəcəbin rəsm etdiyi Yaşarın müqəddəs borcu idi. Mehdi Məmmədov isə 1947-ci il quruluşunda aksentləri dəyişmişdi. O, sinfi mübarizənin konturlarını yayğınlaşdırmışdı, maskalanmış sinfi düşmənin kolxoz həyatı kontekstində ifşasını ikinci plana keçirmişdi; əvəzində isə Yaşarın təbiəti ram etmək, onun sərvətlərini mənimsəmək, elmin, texnikanın yeniliklərini kəndə, adi insanların məişətinə gətirmək, köhnə düşüncəni dəyişmək ehtirasını gücləndirmişdi. Rejissor elə hesab eləyirdi, əsl inqilabi proses ictimai həyatı tamam yeni mənəvi-əxlaqi, sosial-ideoloji prinsiplər üzərində qurmaqdadır və sinfi mübarizə bu prosesin yalnız müəyyən bir tərəfidir. Odur ki, İmamyarkimilərin ifşasına bir elə də böyük enerji sərf Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|