Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ 120 Ancaq Mehdinin tamaşasında Oliviya kartı da çox güclü oynayırdı. Hökümə xanımın aktrisa intuisiyası onun personajını əsl kraliça səviyyəsinə yüksəldirdi. Leyla xanımın Oliviyası da bu şərh çərçivəsindən kənara çıxmırdı. Di gəl ki, bununla belə... Hökümə xanımın qəhrəmanı daha çox aristokrat idi, daha iradəli, daha məğrur idi, daha təmənnalı idi: səhnədə daha ehtiraslı, daha cazibəli, daha effektli davranırdı. Leyla Bədirbəylinin Oliviyası isə öz sadəlövhlüyü, cavanlığı, sevgi dünyasında təcrübəsizliyi, qəfil məhəbbət qarşısında çaşqınlığı ilə tamaşaçı ürəyinə yol tapırdı. Azərbaycan teatrının bir- birindən gözəl üç füsunkar aktrisası özlərindən asılı olmayaraq bu tamaşa kontekstində gizli rəqabət, sözün pozitiv çalarında, vəziyyətinə gətirilirdi. Bu da “On ikinci gecə”ni əlavə bir real psixoloji gərginlik atmosferinə gömdürürdü. Bir qadın kimi də onların “sən gözəlsən, ya mən gözəl” iddiası, heç şübhəsiz ki, tamaşanın xeyrinə işləyirdi və bu aktrisalar hər dəfə bir- birindən üstün olmağa çalışırdılar. Mənə elə gəlir ki, bu da rejissor Mehdinin aktivinə yazılmalı bir cəhətdir: xəyalı, təsəvvürü, hekayəti gerçək psixoloji durumla inandırıcı etmək bacarığı əsl istedad əlamətidir. Əlbəttə ki, burada Mehdinin Azərbaycan teatrının ən yaraşıqlı, ən ovsunlu səsə malik kişisi olması faktorunu da danmaq düzgün deyil. Teatrda elə qadın yox idi ki, Mehdinin xoşuna gəlmək istəməsin, onun diqqəti uğrunda çabalar yapmasın. “On ikinci gecə”nin taleyinə düşmüş uğurların bir səbəbini də elə burada axtarmaq lazım. Mehdinin tamaşasında əla bir Orsinio da vardı: Əjdər Sultanov. Bu aktyor tamaşanın yanlış (səhvən alınmış) romantik sevgi üçbucağını tamamlayırdı. Fikir verirsinizmi, necə ansambl yaranır səhnədə... Güclü Viola, güclü Oliviya və yaraşıqlı sevgili Orsinio. Əjdər Sultanov bu ansamblın ideal ifaçısına çevrilirdi. Oliviya qarşısında onun sevgisi həməncə teatrallaşırdı, patetikləşirdi. Orsinio zavallı şairə dönürdü Oliviya qənşərində. Viola (Sezario) ilə ünsiyyət zamanı isə onun teatrallığı əriyib yox olurdu: Orsinionun ürəyi danışmağa ______________Milli Kitabxana_______________ 121 başlayırdı. Ə.Sultanov Oliviyanı sevmirdi, lakin ona qarşı şairanə bir məhəbbəti oynayırdı: və Oliviya nə qədər əlçatmaz olurdusa, Orsinio öz istəyində bir o qədər inad göstərirdi. Obrazın bu cür yozumu tamaşanın finalında Orsinionun tələsik öz qərarını dəyişməsinə tam bəraət qazandırırdı. Mehdi Məmmədov tamaşanın lirik-romantik xəttini zərgərcəsinə dəqiq düzüb qoşmuşdu, yanlış məhəbbət üçbucağının ideal səhnə həllini tapmışdı. Razılaşaq ki, Orsinio haradasa bir balaca Mehdinin özü idi, onun bir parçası idi, alter-eqosunun obrazı idi. Nədən ki, teatrın aktrisaları çox asanlıqla ona aşiq olurdular və bu üzdən Mehdi tez-tez məhəbbət üçbucaqlarının iştirakçısına, daha doğrusu, oyunçusuna çevrilirdi, məhəbbət üçbucaqlarının burulğanına düşürdü. Beləliklə, həyat və sənət bir-birinə qarışıb yeganə bir təmas orbitində yaşayanda mədəniyyət dünyasında tarixi hadisələr baş verir. Tamaşanın komediya xəttinə gəldikdə isə... mən, sözün düzü, bir sıra mətləbləri anlamadım. Deyəsən, tənqidçilərin özləri nəyisə əməlli-başlı qarışdırmışdılar. Biri iddia eləyirdi ki, tamaşadan komediya-buffonada xətti sanki “uçub yox olub”. 91 O birisi iddia eləyirdi ki, “On ikinci gecə” üslubca Molyer komediyalarına yaxınlaşdırılıb. 92 Ayrı birisi də iddia eləyirdi ki, tamaşada del arte komediyasının güclü təsiri var və bu, pisdir. 93 Gəl, başa düş də. İndi bunların hansına inanasan. Bir fikir o birini təkzib edir. Del arte komediyası ilə buffonada arasında nə elə böyük məsafə var ki? Nədən bəhrələnib nədən bəhrələnməməyi rejissora məsləhət görmək nə demək? Bəyəm Şekspirin, Molyerin komediyalarından Aristofanın, Plavtın, Menandrın komediyaları boylanmırmı? Sadəcə, Moskva tənqidçiləri həmişə mentor olmağı xoşlayıblar, çox və uzun danışmağı xoşlayıblar. Amma ədalət naminə söyləyək ki, fikirlər müxtəlif olsalar da, onların hamısında tamaşanın komediya xəttilə bağlı bir narazılıq özünü görükdürürdü: ən çox ser Tobi Belçin ifaçısı Ağasadıq Gəraybəyli tənqid ______________Milli Kitabxana_______________ 122 olunurdu, Mustafa Mərdanova Malvolio obrazına görə iradlar tutulurdu. Bu sıraya Məmmədəli Vəlixanlını da qatırdılar. Lakin heç kəs aktyorları günahlandırmırdı, hamı Mehdi Məmmədovu təqsirkar bilirdi. Məqamındaca İsrafil İsrafilovdan dəqiq yerinə düşən bir sitat: “… necə olmuşdur k, Moskva Bədaye Teatrında təcrübə keçən, həmişə ciddi analitik yaradıcılıq üslubuna meyl göstərən M.Məmmədov tamaşanın əsas komik personajlarının ifaçılarına ifrat sərbəstlik imkanı vermişdir? Bu sərbəstliyin nəticəsi kimi A.Gəraybəylinin oyununda Tobi bəsit əhlikef kimi təqdim edilmiş, Vəlixanlı kimi məlahətli aktyor Əndrini kasıblaşdırmış, onda yalnız bir axmaq və ağciyəri görmüş, Mərdanov isə Malvolionun şəxsində riyakar puritançılığın mahiyyətini aça bilməmişdir”. 94 Ancaq tamaşada digər komik personajlar da vardı. Məsələn, İsmayıl Osmanlının təlxəyi Feste barəsində Moskva teatrşünasları tərəfindən deyilirdi ki, aktyor komediyanın ən yadda qalan obrazını yaradıb. Tonallığa diqqətli olsaq, yenə dissonans aşkarlayacağıq. Bəs Barat Şəkinskaya? Bir az bundan əvvəl onun Violasını dünyanın ən yaxşı violaları ilə tay tutmurdular bəyəm? M.V.Berterson ağzı köpüklənə-köpüklənə M.Novruzovanın Mariyasını tərifləyirdi, M.Morozov isə Antonio rolunda Atamoğlan Rzayevdən bəh-bəhlə danışırdı. Deməli, tamaşada ser Tobinin, Malvolionun, bir də Əndrinin ifaçılarından savayı hamı öz yerində olub. Elə isə nə üçün Mehdi Məmmədov rol bölgüsünü düzgün aparmamaqda və ya aktyorlara ifrat sərbəstlik verməkdə suçlanmalıdır? Rus şünasları ser Tobi Belç adlı personajı M.Əliyev kimi bir aktyora tapşırmamaqda Mehdini təqsirli bilirdilər və daha demirdilər ki, Mehdi öz tamaşasına məhz bundan başlamışdı. Nə isə… kimlərisə mühakimə etmək fikrindən tamam uzağam: onsuz da xırdalıqlarına vardıqca daha çox uyarsızlıqlar ortaya çıxır; yəni Mehdinin tamaşası ətrafında bir vəziyyətlər komediyası yaşanır. Şekspirin “On ikinci gecə” pyesi də vəziyyətlər komediyası idi və Mehdi Məmmədov da onu elə Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|