Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “ətrafda hər şey, səhnə arxasından eşidilən nəğmə kimi, Dianaya və seyrçilərə sevginin qalibiyyət hünərini xatırlatmalıdır”.
______________Milli Kitabxana_______________ 90 hadisələr İtaliyada yaşanılır, ya İspaniyada. Pyesi milliyyətcə ispan yazsa da, olayların gerçəkləşmə məkanı İntibah çağlarının İtaliyası idi. Busa fərqli məişət, fərqli memarlıq üslubu gətirir təsəvvürə. Lakin bu aspekt Mehdini heç də ilgiləndirmirdi. O, bütün fikrini mənada, mahiyyətdə cəmləmişdi və bu mənanın, mahiyyətin adekvat səhnə obrazını, səhnə formasını axtarırdı. Fyodor Qusakın fikri vardı ki, fəaliyyət məkanının, imkan daxilində, maksimal naturalizmə köklənmiş təzahürünü versin, Diananın geniş saray otağını tablolar asılmış dekorlu pavilyona çevirsin. Mehdi bu zaman öz gündəliyində yazırdı ki, “ətrafda hər şey, səhnə arxasından eşidilən nəğmə kimi, Dianaya və seyrçilərə sevginin qalibiyyət hünərini xatırlatmalıdır”. 75 Odur ki, hadisələr, bu hadisələrin müəyyənləşdirdiyi münasibətlər xəfif bir meh yüngüllüyü ilə səhnə planşeti üzərində təbəssüm doğuracaq rəqs etməliydi. Əks təqdirdə, dinamizm pozulacaq, tamaşanın tempo-ritmi öləcəkdi. Ona görə də Mehdi rəssamdan yeni eskizlər tələb etdi. Növbəti variantda artıq saray məsələsi aradan götürülmüşdü, birinci aktın olayları bağa köçürülmüşdü: bunun sayəsində səhnə önü daha funksional olmuşdu. Səhnə önündə künc şirmaları tərtibat çərçivəsinə salınmışdı, onların üstündən məxsusi pərdə asılmışdı: küçə fənəri və skamya vasitəsilə bura bir yol, bir keçid kimi təqdim olunmuşdu. Səhnə önünün aktivləşməsilə personajlar seyrçilərə sanki bir qədər də yaxınlaşdırılmışdı. Bu da, təbii ki, fəaliyyətin ______________Milli Kitabxana_______________ 91 dinamizmini artırmışdı. Səhnənin mərkəzini ikimərtəbəli şəbəkə qalereya tutmuşdu. Burada ən çox Diana ilə Teodoro görünürdülər: tamaşada qalereya onların bir-birinə heç cür etiraf edə bilmədikləri sevgini sanki panoramlaşdırırdı. Qalereyanın hər iki böyrü yan dekorlarla örtülmüşdü. Səhnəyə ağ hündür sütunlar qoyulmuşdu ki, bu sütunlar da məkanda bir dərinlik yaradırdılar. Tamaşa qapalı pərdə qarşısında başlayırdı: Tofiq Quliyevin bəstəsinin üvertürası çalınırdı, Diana sevimli Teodoronu və Tristanı izləyirdi; elə ki görürdü onları itirib, öz nökərlərini çağırırdı və pərdəni açırdı. Bu effekt tamaşada mütəmadi təkrarlanırdı və özünəməxsus estetik bir refrenə çevrilirdi. C.Cəfərov bəyan eləyir ki, “Bağban iti” tamaşası Mehdinin səhnədə hazırladığı ilk komediya əsəridir. 76 Bəs onda 1942-ci ildə Mehdinin rejissurasında oynanılmış “Vasvası xəstə” (J.B.Molyer), “O olmasın, bu olsun” (Ü.Hacıbəyli) komediyalarını kimin ayağına yazaq? Yəqin bu səhvin səbəbi odur ki, M.Məmmədovun “Vasvası xəstə”, “O olmasın, bu olsun” kimi tamaşaları yadda qalan olmayıb və möhtərəm Cəfər də bunları onun yaradıcılığı üçün önəmli hadisələr hesab eləməyib. Amma “Nə yardan doyur, nə əldən qoyur” tamaşası Mehdinin Gəncə yaradıcılığında hadisədir. Onun Gəncə həyatının hadisəsi isə, heç şübhəsiz ki, Barat xanım Şəkinskayadır. Və məhz Barat xanım onun teatrının ilk aktrisasıdır. ______________Milli Kitabxana_______________ 92 Məhz “Nə yardan doyur, nə əldən qoyur” tamaşası Mehdiylə Baratı bir-birinə qovuşdurur. Bəli, qovuşdurur. Amma mən bilmədim ki, onlar havaxtdan tanış olublar. Mənim belə bir gümanım var ki, bu adamlar hələ Səyyar Kolxoz-Sovxoz Teatrında çalışarkən bir-biriylə görüşmüşdülər və füsunkar Barat arıq, nərmə-nazik və ucaboy Mehdinin xoşuna gəlmişdi. Ola da bilsin ki, o zaman Barat heç Mehdiyə sarı baxmamışdı da. Ola bilsin: bu, bir gümandır. Bir güman da var ki, onlar 1935-ci ildə artıq Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında görüşə bilərdilər. Başqa güman da budur ki, Mehdi Məmmədov 1936-cı ildə Barat Şəkinskayanı Ledi Maqbet tamaşasında görə bilərdi. Tamaşanı A.A.Tuqanov hazırlamışdı: bu işdə ona assistentlik eləmişdi Şəmsi Bədəlbəyli. Yollar kəsişəndə tale tapmacalar ortaya atır. Və həmin bu tamaşaya, bayaq söylədiyim kimi, Mehdi resenziya yazmışdı. Orada Baratın adı, bir dəfə də olsun belə, çəkilmir: təkcə Mərziyə xanımın Ledi Maqbetindən danışılır. Mümkün ki, Mehdi Baratı heç bu rolda görməmişdi də. Mərziyə xanıma səhnədə dublyor olmaq və özü də Abbas Mirzə ilə səhnəni paylaşmaq heç də asan məsələ deyildi. Maraqlıdır, görəsən, Barat xanım bu rolda heç səhnəyə çıxmışdımı? Dəqiq cavab verə bilməyəcəyəm. Hər halda İ.Rəhimli Barat xanımın oynadığı rollar sırasında Ledi Maqbeti də xatırladır. Ona görə az da olsa, ehtimal var ki, Mehdi Baratı Gəncədən öncə tanıyıb, bəlkə də Gəncədən öncə sevib Baratdan xəbərsiz. Mehdi Moskvaya ______________Milli Kitabxana_______________ 93 gedib, Barat - ərə, “Maqbet” tamaşasının rejissor assistenti Şəmsi Bədəlbəyliyə. Yollar görüşdü və ayrıldı... amma hələliyə. Təkrar eləyirəm, bu, mənim hadisələrə əsasən qurduğum tədqiqatçı versiyasıdır, reallığı olmaya da bilir. Real olanı bu ki, Mehdi 1943- cü ilin yazında Gəncəyə dönən Barat xanımı aktiv şəkildə repertuardakı tamaşalara daxil edir, onunla əlavə işləyir, məşqlər aparır və bir gün... Barata elçi göndərir. Özü də bu elçiliyi kim eləyir, kim eləyir... şair Səməd Vurğun, yazıçı Mehdi Hüseyn və bir də teatrın baş rəssamı Bəhram Əfəndiyev... Deməli, artıq bu məqamda Mehdinin S.Vurğun və M.Hüseyn kimi dostları vardı. Bu elçilikdən bir il ötüşüncə, yəni 1944-cü ildə Mehdiylə Barat evlənəcəklər... Bunlar qalsın hələliyə burda... Sizə kimdən deyim, kimdən danışım... Barat xanımın keçmiş ərindən, Musiqili Komediya Teatrının baş rejissoru Şəmsi Bədəlbəylidən. 1943-cü ildə o, da durur gəlir Gəncəyə. Bilirsiniz niyə? “Nə yardan doyur, nə əldən qoyur” tamaşasına baxmağa. Lope de Veqanın aktuallığı: elə bil o, öz komediyasını Mehdi üçün, Barat üçün, Şəmsi üçün yazıb. Və bu elə beləcə də hələ uzun müddət davam edəcək. Tamaşa bu insanların qəribə bir həyat paradiqmasına dönəcək. Yardan doymaq nə demək? Onu əldən qoymaq nə demək? Təbii ki, Şəmsi bir vətəndaş kimi, bir rejissor kimi, bir dost kimi Mehdinin tamaşası ilə maraqlanıb da Kirovabad teatrının tamaşasına təşrif buyura Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|