Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “On ikinci gecə”ni tərcümə edin”.
- “ikinci institut dövrü”
______________Milli Kitabxana_______________ 68 onun üçün vacib və xüsusi hadisə olub) dillənmişdi: “On ikinci gecə”ni tərcümə edin”. 58 Yazıçı Mirzə İbrahimov da rejissor Mehdinin sözünü yerə salmamışdı və təqribən ikicə ilə, bəlkə də bir az daha az zaman müddətində, dahi Şekspiri ruscadan azəri türkcəsinə çevirmişdi. Ancaq bunun Kirovabad teatrına heç bir aidiyyyatı olmayacaq. Olmayacaq?! Çünki, sən demə, Mehdidən fərqli olaraq, fələk bu tamaşanı Milli Teatrın tarixi üçün planlaşdırıbmış... 1941-ci ildə Mehdi Kirovabad səhnəsində Söhbəti oynayıb S.Vurğunun “Xanlar” pyesi əsasında hazırlanmış eyniadlı tamaşada. 1942-ci ildə Mehdi Məmmədov quruluşçu rejissor kimi beş tamaşa hazırlayıb: “İntiqam”, “Vasvası xəstə” , “O olmasın, bu olsun”, “Od gəlini”, “Vaqif”. 1943-cü ildə isə artıq bədii rəhbər postunda aktiv çalışarkən cəmi iki tamaşa təhvil verib: “Nə yardan doyur, nə əldən qoyur” (“Bağban iti”) və “Nizami”. 1944-cü ildə Mehdi dörd tamaşa ilə çıxış edib: “Toy”, “Partizan Kostya”, “Oqtay el oğlu”. Lakin... və bir də lakin.... mən monoqrafiya üzərində işləyərkən “Ədəbiyyat” qəzetinin 14 oktyabr 1943-cü il nömrəsində “Kirovabad Dövlət Dram Teatrında” başlıqlı bir məlumata rast gəldim. Orada deyilirdi: “1943-44-cü il mövsümü keçən ilkindən bir çox cəhətdən fərqlənir. Teatr bu il N.Vəzirovun “Hacı Fərəc”, “Müsibəti- Fəxrəddin”, Şekspirin “On ikinci gecə”, İbsenin “Kukla evi”, Mehdi Hüseynin “Nizami”, Cahanbaxşın yeni yazmış olduğu “Qafaqzlılar” əsərini göstərəcəkdir”. 59 Mehdi Məmmədovun yaradıcılığını və ya Gəncə teatrının tarixini öyrənənlər bir tək “Nizami”dən danışıblar. Bəs digər tamaşaların aqibəti? Onlara kim quruluş vermişdi səhnədə? Aydındır ki, “On ikinci gecə”ni Gəncə teatrında gerçəkləşdirməyə Mehdinin vaxtı və imkanı çatmamışdı. Bəlkə o daha başqa nələrisə hazırlamışdı Kirovabadda, bizim xəbərimiz yoxdur? Hər bir vəziyyətdə bu məlumat teatrın bədii rəhbəri kimi Mehdi Məmmədovun maraqlarının, repertuar siyasətinin hüdudlarını, təqribi şəkildə ______________Milli Kitabxana_______________ 69 olsa da, görükdürür. Bu anonsda bir məqam da mənim diqqətimi çəkdi: rejissor Mehdi Məmmədov burada Məmmədzadə kimi təqdim edilmişdi. Bu soyadla biz «Ədəbiyyat qəzeti»nin səhifələrində hələ qarşılaşacağıq. Azərbaycan teatr tarixində qəbul edilmiş həqiqətsə budur ki, 1945-ci ildə Mehdi Məmmədov özünün 14-cü işi, - “Qatır Məmməd” tamaşası, - ilə L.Beriya adına Kirovabad Dövlət Dram Teatrındakı rejissor karyerasına möhür vurub. C.Cəfərov da, İ.Rəhimli də, İ.İsrafilov da təsdiqləyirlər ki, Mehdi orada 14 tamaşa hazırlayıb. Amma məncə daha çox: axı o öz teatr studiyasında da çalışırdı və repertuardan əlavə daha hansısa pyeslər üzərində iş aparırdı... Amma bu haqda bir azdan... Kirovabad teatrına yalnız 1957-ci ildə Cəfər Cabbarlının adı veriləcək və o zaman Mehdi Gəncədə artıq olmayacaq. Mehdi Məmmədov Gəncə teatrını tərk etməklə nə qədər düz iş gördü? Onun bu hərəkətinə bəraət qazandırmaq olarmı? Onu bağışlamaq olarmı? Bu sualların birmənalı cavabı yoxdur. Lakin onlar barəsində düşünməyinə, müəyyən konseptual versiyalar söyləməyinə dəyər. Hərçənd bunun üçün hələ tezdir: monoqrafiya icazə vermir: qəhrəmanım öz xarakterini, sənət ömrünün hadisələrini nəzərə alıb məsləhət görür ki, bu məsələni monoqrafiyanın “Olumdan teatra” bölümünü qurtararkən bəyan edim. Mehdi Məmmədov öz yaradıcılığının Kirovabad Dövlət Dram Teatrında gerçəkləşmiş mərhələsini “ikinci institut dövrü” 60 adlandırıb; yəni Moskva Dövlət Teatr Sənəti İnstitutundan sonrakı institut. Maraqlı təyindir, şübhəsiz: və bu təyinin niyə belə olduğunu, güman ki, mən bilirəm. Məsələ budur ki, rejissor məhz teatrda tamaşalar qura-qura rejissor olur: məhz teatrda çalışa-çalışa başa düşür ki, həqiqətdə bu sənət nə deməkdir, səhnə nə deməkdir, aktyor nə deməkdir. Mehdi də Gəncədə görüb ki, onun Moskvada sevə-sevə öyrəndikləri, gündəlik vərəqlərinə yazdıqları, məşhur sənətçilərdən mənimsədikləri son dərəcə önəmli olsalar da, hər ______________Milli Kitabxana_______________ 70 deyəndə təcrübənin sınağından çıxmırlar, hər deyəndə adamın əlindən tutmurlar: çünki təcrübə nəzəriyyədən daha geniş, rəngarəng və gözlənilməzdir. Hər rejissorun da hər tamaşa üçün öz individual həlli var. Yalnız istedadsızlar özgə tamaşalarını və özgə fikirlərini təkrarlamaqla məşğuldurlar. Məramı rejissor olmaq istəyən şəxs faktiki surətdə həmişə öz teatrını yaradır: nələrisə “sındırır”, nələrinsə əksinə gedir, hansısa standartları, doqmaları pozur; amma bütün ehtimalların fövqündə hər halda öz teatrını yarada bilir. Mehdi Gəncədə bunu artıq anlamışdı. Odur ki, Mehdi Məmmədov Kirovabad Dövlət Dram Teatrında çalışdığı çağları öz sənətçi ömrünün “ikinci institut dövrü” kimi təqdim eləyir. Mehdi burada teatr sənətini yox, məhz teatrda işləməyi öyrəndi və bu institutun “dərs”ləri ömrünün sonunacan onun gərəyi oldu. 1941-45-ci illərdə Kirovabad teatrının repertuarı Azərbaycanın flaqman teatrının repertuarını sanki optimal səliqə ilə güzgüləyir: fərq, demək olar ki, minimaldır, əhəmiyyətsizdir. Mehdi bundan uzaqlaşmağa çalışsa da, bacarmır. Müharibə dövrünün öz qayda-qanunları var, axı! Xalq dava eləyirsə, dava xəbərlərilə yaşayırsa, dövlətə xidmət edən teatr bundan geri qala bilməz. Ona görə burda da “Aslan yatağı”, “İntiqam”, “İntizar”, “Vəfa”, “Məhəbbət” hazırlanırdı, orada da və Mehdi bu işə öz müdrik təmkinilə rəhbərlik edirdi. Hətta Mehdi Hüseynin “Nizami” pyesi də M.Əzizbəyov adına teatrın quruluşundan sonra Kirovabad teatrının səhnəsinə adlamışdı. Şeyx Nizaminin Azərbaycanda keçirilən yubiley tədbirləri kontekstində bu təkrarı da normal və təbii hesab etmək mümkündür. Lakin hərdən Mehdi Məmmədovun özü də sanki bilərəkdən bu təkrarları vurğulamaq istəyirdi və götürüb “Vaqif” pyesini tamaşaya qoyurdu. Ə.İskəndərovun Azərbaycan sovet mədəniyyətində siyasi-ideoloji, tarixi- kulturoloji hadisəyə çevrilmiş “Vaqif” tamaşasından sonra bu əsərə quruluş vermək nə qədər məntiqi idi? Bu, əsl riskli aksiya kimi çözülmürmü? Həmin dövrdə Kirovabad teatrının Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|