Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Orgiyada erotizm minimal həddə enir
- Orgiya həya üzərində qalibiyyəti simvollaşdırır. Bununla isə uyqarlıq öz ölümünə
- Həya itirilən kimi erotika da itir.
- Mədəniyyəti yaradan da elə həyadır
- Həya psixoloji fenomendir
- erotikanın əynində həmişə həya paltarı olur
- Eros qəlbin affektidir, tanrıdır, dahidir
327
çərçivəsində isə artıq erotika özünə yer tapa bilmir. Səbəb də bu ki, orgiya dəliliyin və cəhənnəmin sərhədidir. Orgiyada erotizm minimal həddə enir. Belə ki, burada həya fenomeni aradan götürülür. Orgiya zamanı heç kim bir-birindən yaşınmır. Bu vaxt insan yenidən sürüyə qayıdır. Erotizm bədənin yox, fikrin xassəsidir. Erotika psixoloji faktordur: təbiətini təxəyyül müəyyənləşdirir.
Həya həqiqətlə birlikdə vətəndaşlığın dirəyidir. Amma əslində... elə həyanın özü erotikdir. Həyasızlıq isə pornoqrafiyadır, və əksinə. Bu söyləmlər qədərincə cəlbedici olub da diqqəti həməncə özünə çəkməyə qadir. Həya itirilən kimi erotika da itir. Bundan o yanası əzələ çalışqanlığıdır. Azərbaycan ənənəvi mədəniyyəti şəbəkəsində həya pozitiv işarəli bir təzahür kimi daim qiymətdədir. Həya nədir? Təbiətdə buna bir görk bulmaq imkanı sıfır. Fəlsəfə də bu suala birbaşa cavab verməyib ki, biz də bilək, görək, həyanı nə cür qavramaq caiz. Heç
“erotika” anlayışının da yüzfaizli aydın izahı yox. S.İ.Ojeqovun “Rus dili lüğəti”ində bu söz hissiyyat, cinsi əlaqəyə və onun təsvirinə meyl, həvəs kimi mənalandırılır. Həya ailənin
keyfiyyətidir. Burada
o nizamlayıcı, qoruyucu funksiya daşıyır, instinktləri cilovlayır, onları
geyindirir. Mədəniyyəti yaradan da elə həyadır. Bəlkə bu fikri belə də ifadə etmək olar: mədəniyyət ona görə mövcuddur ki, həya var. Mədəniyyət nəyisə ört- basdır etmək deməkdir, instinktləri göstərmədən onlar haqqında danışmaq, onları nəzarətdə saxlamaq,
328
onların xislətini anlamaq, onların sosial “mən”ə qarşı təcavüzündən qurtulmaq cəhdidir, həyasızlığı, abırsızlığı həyalı etmək cəhdidir. Həya ambi- valentdir: həm müsbət işarəlidir, həm mənfi; həm pozitivdir, həm neqativ. Həya psixoloji fenomendir: şəxsiyyətin mühit içrə özünə reaksiyasıdır. İnsan həyanın köləsinə çevriləndə nevrozlar astanasına gəlib çıxır. Bu nöqtədən isə qapılar açılır klinikalara və türmələrə. Aşırı həya da, aşırı həyasızlıq da xəstəlik əlamətidir. Həya insan qavrayışında gizli düşüncələri, yaşantıları büruzə verməmək, tərif və tənqidləri özünəxas bir şəkildə analiz etmək, onlara reflektor olmaq istəyindən formalaşır. Həya “mən”i
məxfiləşdirir: “mən”
məxfiləşəndə içi aqressiya ilə dolur. Adətən, biz kimi həyalı sayırıq? O adamı həyalı sayırıq ki, ayıb bir söhbət, ya söyüş eşidəndə utanıb-qızarsın, leksikonunda pis
sözlər işlətməsin, öz seksual istəklərini reklam eləməsin, özündən yaşlıların yanında ağzına
gələni danışmasın, böyüyün-kiçiyin hörmətini gətirsin, halal pul
qazansın, şər
işlərə qurşanmasın, danlananda cavab qaytarmasın, başını aşağı salsın. Gələnəksəl Azərbaycan mədəniyyəti müstəvisində belə davranış tərzi həyalı, urvatlı davranış tərzidir və deməli, bizim müsəlman toplumunun əxlaqına bir görkdür. Amma elə oradaca xalqın məntiqi bu həyanı, bu pozitiv əxlaq sxemini reviziya eləyir və deyir ki, utananın oğlu-qızı olmaz. Yəni törəyib çoxalmaq üçün sıpçınıb həya paltarından çıxmaq gərək. Təbiətdə nə varsa, hamısı çılpaq. Orada həya və erotikaya heç təsadüf edilməz. Hərçənd həya ilə erotika daimi rabitədə. Utanmaq haradasa özünü özgələr əhatəsində sirrə, müəmmaya çevirmək cəhdinin bir variantıdır. Bu baxımdan həya etmək
nəyisə gizlətmək, məxfiləşdirmək, özünkülərin və yadların tənəsindən
329
yayınmaq istəyi kimi də yozula bilər. Həyanın bir ucu hörmətdir. Hörmət insana həya saxlamağı, həyalı olmağı diktə eləyir. Bu, toplumda sahman yaratmağın ən urvatlı yoludur. Həya insanın mənəvi paltarıdır, “mən”in mərifətinin təzahürüdür. Ancaq bununla belə onu da qeyd etmək gərəkir ki, məhz paltar (don) bədəni erotikləşdirir. Əbəs deyilmir ki, gözəllik ondur, doqquzu dondur. Lakin geyim çılpaqlığı örtməklə bərabər
bir kimsə paltar geyinməz, çılpaqlığından da utanmaz. Belə ki, onlar bütün bədənlərini öz üzləri qismində qavrayarlar, yəni bədəndə urvatlı olanla urvatsızı fərqləndirməzlər. Həya öz hissindən, öz istəyindən, öz içindən, öz bədənindən utanmaqdır. Elə ona görə də erotikanın əynində həmişə həya
Qədim Yunanıstan əhlisə Erosu yalnız çılpaq təsəvvür edirdi.
Platonun danışdığı mif versiyasında bu tanrının ata-anası tamam başqa kimsələr göstərilir. Həmin mifə görə Erosun atası Porosdur, anası Peniya. Poros loqosdur, Peniya isə loqosun maddiliyi. Mifdə o da qeyd olunur ki, Eros Peniyanın bətninə Zevsin bağında düşmüşdü. Bu da onu eyhamlaşdırır ki, qədim yunan mədəniyyəti kontekstində Erosun nəcibliyi şübhə doğurmur. Elladanın digər filosofu Plotinə görə isə Eros
Yazıb-yazıb biz belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, çılpaq Eros həyanın nə olduğunu bilmir, özünü təbiətdən ayırmır. Deməli, Erosda erotika yoxdur. Çünki Eros, qədim yunanların fəlsəfi və estetik süsləmələrinin əla araşdırıcısı A.F.Losevin yozumunda, pak, saf bir enerjidir. 1 Eros-tanrı... Eros-dahi... Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|