Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.4. Əlillik
nümyiş elətdirildiyi halda qiymətləndirmə sərbəstliyi ... dardır’. AİHM onu da qeyd etdi ki, ‘mütənasiblik prinsipi sadəcə seçilmiş tədbirin prinsipcə qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq üçün uyğun olmasını tələb etmir. Həmçinin, həmin məqsədə çatmaq üçün müəyyən kate- qoriyadan olan insanların – indiki halda homoseksual münasibətlərdə yaşayan insanların – İcarə haqqında Qanunun 14-cü bölməsinin tətbiq dairəsindən istisna edilməsinin zəruri olduğu da göstərilməlidir’. Beləliklə də, AİHM ayrı-seçkiliyin olduğunu müəyyən etdi, çünki Dövlət ənənəvi ailənin qorunması üçün elə üsullardan istifadə edə bilərdi ki, homoseksual cütlüklər bu cür əlverişsiz vəziyyətə düşməsin. 4.4. Əlillik Nə AİHK-da, nə də Bərabər Məşğulluq haqqında Direktivdə əlilliyin anlayışı yoxdur. AƏM-in rolunun xarakteri səbəbindən əlilliyi müəyyən edən göstəricilər çox vaxt milli məhkəmələr tərəfindən müəyyən olunur və AƏM tərəfindən baxılan mübahisələrin faktiki hallarının bir hissəsi kimi təqdim olunur. Bununla belə, AƏM-nin öz presedent hüququnda əlilliyin müəyyən olunması ilə bağlı məhdud da olsa bələdçi olmaq imkanı olub. Misal: Chacón Navas 192 işində, AƏM-in əlillik zəminində ayrı-seç- kiliyin ümumi anlayışını vermək imkanı olub və o göstərib ki, “əlillik” termininin Aİ üçün vahid bir anlayışı olmalıdır. AƏM göstərib ki, Bərabər Məşğulluq haqqında Direktivin məqsədləri baxımından əlillik dedikdə ‘fiziki, ruhi və ya psixoloji qüsurlar nəticəsində meydana gələn və şəxsin peşə həyatında iştirakına mane olan məhdudiyyət’ başa düşülür və ‘bu halın uzun müddət davam edəcəyi yəqin edilir’. Bu anlayışın Chacón Navas işinə tətbiq olunması ilə müəyyən olundu ki, ərizəçi səkkiz ay ərzində xəstə olduğundan işə çıxmamasına görə işdən kənarlaşdırıldıqdan sonra əlilliyə görə ayrı-seçkiliyə məruz qaldığını iddia edərək İspaniya məhkəmələrinə müraciət edərkən əlil olmayıb. AƏM aydınlaşdırdı ki, xəstəlik və əlillik arasında fərq qoyulmalıdır, və xəstəliyə görə ayrı-seçkilik kontekstində müdafiə təminatı yoxdur. 113 Müdafiə olunan əsaslar _____________________________________ 192. AƏM, Chacón Navas v. Eurest Colectividades SA, İş C-13/05 [2006] ECR I-6467, 11 iyul 2006. 1-ci Fəsildə müzakirə olunduğu kimi, Aİ Əlillərin Hüquqları haqqında 2006-cı il BMT Konvensiyasının (UN CRPD) tərəfidir və nəticə etibarilə AƏM həm Konvensiyanın özünü, həm də Konvensiyanın monitorinqi və təfsiri ilə məşğul olan Əlillərin Hüquqları haqqında Komitənin verdiyi təfsirləri rəhbər tutur. 193 UN CRPD-nin tərəfi olduqdan sonra AB və onun təsisatları (və AB hüququnun təfsiri və tətbiqi zamanı AB-nin Üzv Dövlətləri) ‘əlillik’ anlayışını təfsir edərkən bu geniş və əhatəli yanaşmanı əsas götürməlidir. Açıq şəkildə AİHK-da sadalanan əsaslar arasında göstərilməsə də, əlillik AİHM tərəfindən 14-cü Maddə ilə müəyyən olunan ‘digər’ əsaslara daxil edilmiş kimi təfsir olunub. Misal: Glor Isveçrəyə qarşı işində AİHM müəyyən etdi ki, diabetik olan ərizəçi, milli qanunvericiliyin bunu ‘kiçik’ əlillik hesab etməsinə bax- mayaraq, əlil hesab oluna bilərdi. 194 Ərizəçi hərbi xidmətini başa vura bilməməyini kompensasiya etmək üçün vergi ödəməli idi ki, bu vergi də bütün hərbi xidmətə yararlı olanlar tərəfindən ödənilməli idi. Bu vergi öhdəliyindən azad olmaq üçün şəxs ya 40% (bir ətrafın olmamasına ekvivalent) səviyyəsində əlil olmalı, ya da şəxs əqidəsi ilə əlaqədar hərbi xidmətdən imtina etməli idi. Əqidəsinə görə hərbi xidmətdən imtina edənlər ‘mülki xidmət’ çəkməli idilər. Ərizəçinin əlilliyi elə idi ki, o, orduda xidmət etmək üçün yararsız idi. Lakin, əlillik onun həmin vergidən azad olunması üçün milli qanunvericiliklə tələb olunan həddə çatmırdı. O, ‘mülki xidmət’ etməyi təklif etmişdi, lakin onun bu təklifi rədd edildi. AİHM müəyyən etdi ki, Dövlət ərizəçiyə hərbi xidmətini etibarlı bir əsas olmadan tamamlaya bilməmiş şəxslərə göstərdiyi münasibəti göstərib. Bu da ayrı-seçkilik yaradırdı, çünki ərizəçi (hərbi xidmətə yararsız olsa da mülki xidmət çəkmək istədiyindən) özünün fərqli vəziyyətdə olduğuna inanırdı və buna görə də Dövlət onu mövcud qaydalardan istisna etməli idi. 114 Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı Əlillərin Hüquqları haqqında BMT Konvensiyasının 1-ci Maddəsi: ‘Əlillərə - müxtəlif maneələrlə qarşılıqlı təsir zamanı onların digərləri ilə bərabər səviyyədə cəmiyyətin həyatında tam və səmərəli iştirakına mane olan sabit fiziki, psixi, əqli və ya hissiyyat pozuntuları olan insanlar aiddir. _____________________________________ 193. UN Doc. A/RES/61/611, 13 December 2006. 194. ECtHR, Glor v. Switzerland (No. 13444/04), 30 April 2009. AİHK əsasında müdafiə olunan digər əsaslar kimi bu işlərə də təkcə sub- stantiv hüquqlar əsasında deyil, daha çox substantibv hüquqların və ayrı- seçkiliyi qadağan edən 14-cü Maddənin məcmusu əsasında baxılır. Misal: Price Birləşmiş Krallığa qarşı işində ərizəçi yeddi günlük həbs cəzasına məhkum edilmişdi. Ərizəçi xanım onda anasının hamiləlik vaxtı talidomid (thalidomide) qəbul etməsi nəticəsində yaranmış ətrafların olmaması və ya əhəmiyyətli dərəcədə qısa olması və böyrək çatışmazlığı kimi fiziki qüsurlardan əziyyət çəkirdi. 195 Nəticədə o, hərəkət etmək üçün əlil arabasından istifadə edirdi, tualetə getmək və yuyunmaq üçün köməyə möhtac idi və xüsusi yatmaq şəraitinə ehtiyac duyurdu. Həbsdə keçirdiyi ilk gecədə o, elə bir kameraya salınmışdı ki, orada fiziki qüsurları olan şəxslər üçün şərait yox idi və buna görə də yata bilməmiş, kəskin ağrılar keçirmiş və bədən tem- peraturu aşağı düşmüşdü (hipotermiya). Çəzaçəkmə müəssisəsinə köçürülərkən o, bir az uyğunlaşa biləcəyi xəstəxana bölməsinə yerləşdirildi, lakin orada da eyni problemlərlə üzləşdi. Onun öz gücünü itirmiş elektrik əlil arabasını dəyişməsinə də icazə verilməmişdi. AİHM müəyyən etdi ki, ərizəçi 3-cü Maddənin pozulması ilə alçaldıcı rəftara məruz qalmışdır. Bu işdə 14-cü Maddə əsasında AİHK ilə müəyyən olunan substantiv hüquqlardan biri üzrə ayrı-seçkilik məsələsi qaldırılmadı. Misal: Pretty Birləşmiş Krallığa qarşı işində, degenerativ xəstəlikdən əziyyət çəkən ərizəçi hökumətdən təminat almaq istəyirdi ki, gələcəkdə nə vaxtsa onun vəziyyəti onun ozünün bunu etməsinə imkan vermədikdə onun intihar etməsinə cinayət məsuliyyəti müəyyən edilmədən kömək edilə bilsin. 196 Milli qanunvericiliyə əsasən intihara kömək etmək özü-özlüyündə, adamöldürmə kimi bir cinayət əməli idi. Digər məsələlərlə yanaşı, ərizəçi iddia etdi ki, onun (8-ci Maddə ilə müəyyən olunan) şəxsi həyat hüququ kontekstində müdafiə olunan, öz bədəni ilə bağlı qərar vermək hüququ ayrı-seçkilik formasında pozulub, çünki Dövlətin intihara köməyi vahid qaydada qadağan etməsi fəaliyyət qabiliyyətini itirmiş və buna görə də intihar edə bilməyən şəxlərə qarşı qeyri-mütənasib mənfi təsir edirdi. AİHM 115 Müdafiə olunan əsaslar _____________________________________ 195. AİHM, Prays Birləşmiş Krallığa qarşı (Price v. UK) (No. 33394/96), 10 iyul 2001. 196. ECtHR, Pretty v. UK (No. 2346/02), 29 April 2002. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|