_____________________Milli Kitabxana_______________________
29
m li f aliyy t
sasında, onun n tic si kimi yaranır, onların do rulu u is
t crüb d yoxlanılır.
ctimai hadis v prosesl rin öyr nilm sin m ntiqi
yana manın, onun t rkib hiss l rinin, t tbiqi siyasi h yatın bütün m nz r sinin
hat olunmasına imkan yaradır, subyektl rinin mahiyy tini, sosial qrupla
h r k t g tir n s b bl ri daha dol un
kild açma a köm k edir. F ls fi anlayı
olan mahiyy t predmetl ri, onların daha mühüm olan daxili c h tini,
sasını,
onlarda ged n d rin prosesl ri s ciyy l ndir n ba lıca amill ri ifad edir.
Müxalif tin mahiyy tin m ntiqi yana ma, müxalif t h r katının n tic l rinin
mü ahid edilm si v t hlili, müxalif tin planları bar d kütl vi informasiya
vasit l rind n v dig r m nb l rd n alman m lumatlar m ntiqin köm yi il z ncir
kimi düzülür v bel bir q na t g tirib çıxarır ki, Az rbaycanda müxalif t
t rkibc yekr ng deyil, müxt lifdir, siyasi spektrin bütün çalarları il t msil
olunmu dur. Lakin ümumi müxalif tin t rkibind n bütün lam tl ri v
xüsusiyy tl ri il seçil n pozucu, da ıdıcı (destruktiv) hiss ayrılaraq bütövlükd
müxalif t admdan danı ma a, onun funksiyasını t kba ına m nims m y çalı ır.
Ölk nin siyasi h yatının t hlili göst rir ki, müxalif tin pozucu, da ıdıcı hiss sinin
c miyy tin real inki af qanunauy unluqlarını, sosial qüvv l rin v m nafel rin
nisb tini n z r almadan göst rdiyi siyasi f aliyy t ciddi sosial itkil r g tirib
çıxarır, ölk nin v c miyy tin demokratik inki af prosesl rin m nfı t sir edir.
Müxalif tin bu qolunun v onun aparıcı nümay nd l rinin m li h r k tl rin
dair faktlar biz
sas verir söyl y k ki, Az rbaycanda pozucu, da ıdıcı
(destruktiv) müxalif t f alla mı dır.
Praktikada b zi müxalif t partiyaları hansısa taktiki m s l l rd h tta vahid
c bh halında çıxı ed bil rl r, qalan bütün m s l l rd is onların hamısı
müxt lifdir. Onlar özl rinin f aliyy t taktikası v proqramı, ideologiyası, iqtidar
partiyasına münasib ti v sair il birbirind n f rql nirl r. Onların h r biri öz
h yatı il ya ayır, h r birinin f aliyy t proqramı, öz siyasi m qs d v v zif l ri
var. Bu partiyaların bir qismi f al, radikal, b zil ri is konstruktiv v yaxud passiv
müxalif td dir. Lakin onların hamısı bu v ya dig r d r c d v formada Yeni
Az rbaycan Partiyasına qar ı müxalif mövqed dir. Onunla h tta m kda lıq
ets l r d , h r halda bu, onların müxalif td olmasını istisna etmir.
_____________________Milli Kitabxana_______________________
30
T ssüf ki, Az rbaycan c miyy tinin siyasi strukturunun d rk olunmasına elmi
yana ma yoxdur, partiyaların siyasi v ideoloji yönümü baxımından onların d qiq
t snifatı i l nib hazırlanmamı dır. Bu m s l y kütl vi t bli at da lazımi q d r
diqq t yetirmir.
Müxalif t partiyalarının mahiyy tinı, f aliyy tl rini s ciyy l ndir n c h tl ri,
onların bünövr sini daxill rind ba ver n köklü prosesl ri n z r almadan bu
partiyaların qiym tl ndirilm sı yanlı n tic l r g tirib çıxarır. Ona gör d
çoxları bel hesab etm y alı mı lar kı, yalnız "Dördlük", yaxud da "Onluq" v s.
format ç rçiv sind f aliyy t göst r n partiyalar sl müxalif t partiyalarıdır. Dig r
t r fd n, bütün müxalif t partiyaları özl rini "demokratik partiyalar" kimi q l m
verirl r, halbuki onlar neobol evik, ifrat mill tçilik ideologiyası v dig r
qeyridemokratik ideologiyalardan geni istifad edirl r. Bel qarmaqarı ıqlıq
c miyy tin bu v ya dig r partiyanın sl niyy tl rind n ba çıxarınıasına mane
olur, müst qil f aliyy t göst r n ba qa partiyaların hüquq v m nafel rin xel l
g tirir. Eyni zamanda, beyn lxalq strukturlarda da bel bir yanlı r y yaranır ki,
Az rbaycanda yalnız "Onlu "a v ya "Dördlüy" daxil olan partiyalar müxalif t
partiyalarıdır. Qalan 20-d n çox müxalif t partiyası diqq td n k narda qalır.
Müxalif t partiyalarını s ciyy l ndir n c h tl rd n danı ark n siyasi
h yatımızın anla ılmaz t zahürl rind n birin toxunmaya bilm r m. Söhb t Xalq
C bh si Partiyasının adından gedir. bundadır ki, Xalq C bh si Partiyasının
ba çıları "c bh " anlayı ma möhk m vurulublar v ona gör d köhn
hvaliruhiyy d n l ç k bilmirl r.
M lumdur ki, XX srin 80-ci ill rinin sonunda Baltikyanı ölk l rd v b zi
basqa sovet respublikalarında xalq kütl l ri SSR r hb rliyinin
dal tsiz
siyas tin qar ı etiraz aksiyaları keçirirdil r. Bu aksiyalar t kilati baxımdan
formala araq Xalq C bh sı adı il çıxı etm y ba ladı. Lakin respublikalar
müst qillikl rini ld ed nd n sonra Xalq C bh si qurumlarının bır qismi ba qa
ad altında partiyaya çevrildi, b zil ri is v zif l rini bitmi hesab edib
f aliyy tl rini dayandırdılar. slind , bundan sonra Az rbaycan Xalq C bh si öz
missiyasını ba a vurdu undan buraxılmalı idi. Çünki söhb t artıq imperiyaya v
dig r xarici dü m n qüvv l r qar ı birl m kd n deyıl, müst qil Az rbaycan
Respublikasında dövl t quruculu unun m zmun, forma v metodlarından gedirdi.
_____________________Milli Kitabxana_______________________
31
Hakimiyy t g lm k u runda mübariz nin sivil forması mü yy n bir sosial
t b q nin v milli dövl t quruculu u proqramının t msilçisi kimi siyasi partiya
yaratmaq v öz platformasından çıxı ed r k t r fda lar toplamaqdır. Lakin bu,
ç tin yol idi. n asanı is , xalq kütl l rinin müst qillik u runda mübariz
hvaliruhiyy sin söyk n r k artıq vaxtı keçmi qurumu nec olursa-olsun
ya atmaq, yaxud heç olmazsa, elektoratın daha da mühafız kar v inert hiss sini
saxlamaq idi.
C bh dü m n qar ı bütün xalqın mübariz üsulu, ön c bh , arxa c bh
müharib dövrün aid olan anlayı lardır. Buna baxmayaraq, üç qanada
parçalanmı Az rbaycan Xalq C bh sinin bugünkü ba çıları 80-90-cı ill rin ab-
havası il ya ayaraq zamanın t l bl rin uy un olmayan addan möhk m
yapı ıblar. Bu da h min partiyanın h qiqi mahiyy tini v onun r hb rl rinin
dü ünc sini açıq-aydın göst rir.
Pozucu müxalif tin f aliyy tinin mü ahid edilm si, bu f aliyy tin n tic sinin
t hlili, h min müxalif tin aparıcı nümay nd l rinin t rcümeyihalı il tanı lıq bel
bir q na t g lm y
sas verir ki, bu sosial qrupun üzvl rinin psixologiyasının
f rdi xüsusiyy tl ri mövcuddur. O ki qaldı bu qrupun pozuculu una v
davakarlı ına, onun da izahı var. Psixika haqqında elm olan psixologiya t sdiq
edir ki, xsiyy tin xarakterin xas xüsusiyyet kimi davakarlı ın formala ması
c miyy tin m nafel rin zidd h yat t crüb si il ba lıdır. N
m li, n d h yat
t crüb si olan biz h l hansısa pe karlıq keyfiyy tl rini demirik bir qrup xsin
zorla hakimiyy ti
l keçirdiyi 1992-1993-cü ill rin hadis l rini t hlil etm k
fikrind deyil m. T kc bir misal ç km k ist rdim. Ölk çox yüks k kadr
potensialına malik oldu u halda, P nah Hüseynovun Nazirl r Kabinetin ba çılıq
etm si faktı m g r Az rbaycan üçün paradoks deyildimi? M lumdur ki, xarici
dövl tl rin ba çıları Az rbaycanın o zamankı r hb rl rini, yum aq des k, ciddi
q bul etmirdil r. N q d r acı olsa da, özümüzü aldatmamah v h qiq ti etiraf
etm liyik. Biz hamımız müst qil dövl tin nec s ri t siz qurulmasının a rı-acısını
görmü ük.
ndi iqtidara qar ı barı maz müxalif td duranların hakimiyy ti
dövründ Az rbaycanın bir dövl t kimi nec a ır v gülünç v ziyy t dü düyün
dair yüzl rl misal ç km k olar. Bu adamlar real sur td ölk ni f lak t
sürükl yirdil r. Amma bir d f hakimiyy td n faydalanmı , nec dey rl r, onun
l zz tini dadını lar yenid n iqtidara g lm y can atırlar. H min sosial
Dostları ilə paylaş: |