Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin

696

umophila, A və B qrip virusları, respirator-sensitial viruslara və 

g ö bələklərə rast gəlinir.

Tənəffüs yollarının hospital infeksiyaları qrupunda ağci yər lə-

rin süni ventilyasiyası (ASV) aparatına qoşulmuş xəstələrdə inki-

şaf edən ventilyasiya pnevmoniyası xüsusi yer tutur. Erkən (ASV 

aparatına  qoşulduqdan  ilk  48-96  saat  ərzində  inkişaf  edən)  və 

gecikmiş (ASV qoşulduqdan 96 saat sonra əmələ gələn) ventil-

yasiya pnevmoniyası (VP) ayırd edilir. Erkən VP çox vaxt S.pne-

umoniae,  H.influenzae,  M.catarhalis  ilə,  gecikmiş VP  isə  əsasən 

qram-mənfi bakteriyalar S.aureus, P.aeruginosa, Entero bacter spp., 

Acinobacter spp., K.pneumonia, E.coli, həmçinin qram-müsbət S.

aureus tərəfindən törədilir.

Stasionar şəraitdə, (zəif şəxslər uzun müddət ərzində şüa t e-

ra piyası və ya antibiotiklər alırlar) qeyri-patogen floranın – dəri 

və selikli qişaların daimi sakinlərinin sürətlə çoxalması baş verə 

bilər.

Hospital infeksiyada angiogen infeksiya xüsusi yer tutur ki, 

o  əsasən  3/4  hallarda  damarların  kateterizasiyası  ilə  bağlıdır. 

Xəstələr  içərisində  bir  yaşa  qədər  uşaqlar  və  60  yaşdan  yuxarı 

şəxs lər  üstünlük  təşkil  edir.  Angiogen  infeksiyanın  inkişafına 

şəkərli  diabet,  dərman  vasitələri,  zədələrlə  və  s.  şərtlənən  i m-

mun  supressiya  təkan  verir.  Onların  törədiciləri  arasında  daha 

çox S.aureus, Enterococcus spp., candida spp., Klebsiella spp., 

Enterobajter spp., citrobacter spp., P.aeruginosa aşkar edilir.

Cərrahi  stasionarlarda  hospital  infeksiyalar  kifayət  qədər 

geniş yayılmışdır. Təqribən 15-25% hallarda cərrahi, yanıq yara-

ları  və  travmalarla  bağlı  olan  yara  hospital  infeksiyası  inkişaf 

edir. cərrahi müdaxilə zamanı infeksion ağırlaşmaların tezliyi y a-

ra ların  təmizliyindən  asılıdır.  Belə  ki,  “təmiz”  yaralarda  1,5-

6,9%-də hospital infeksiya inkişaf edir, halbuki “çirkli” yaralarda 

– 10-40% halda aşkar edilir. Yara infeksiyalarının etioloji amili 

S.aureus, abdominal cərrahiyyədə və mamalıq-ginekoloji stasio-

narlarda tez-tez E.coli və Enterobacteriaceae ailəsinin digər n ü-

mayəndələri sayılır. Xəstəxanadaxili infeksiyalarla xəs tə  lən mə nin 

artmasının  səbəblərinə  xəstəxana  kompleks lə ri nin  y  a  r a  dılmasını 

şamil  etmək  olar.  Belə  komplekslərdə  ağır  xəstələr  toplanır  və 

---

697

böyük sayda heyət yığışır ki, bu da törədicilərin dövr etməsi və 

hospital ştamların seleksiyası üçün şərait yaradır.

Cərrahi stasionarlarda yanmış xəstələr arasında hospital infek -

siyanın səviyyəsi xüsusilə yüksəkdir (yanıq xəstəliyi immundefi-

sit  vəziyyəti  kimi  nəzərdən  keçirilir,  hüceyrə  immunitetinin  və 

qeyri-spesifik müdafiə amillərinin defisiti müşahidə olunur). Yan-

mış yaraların mikroflorası şərti-patogen qram-müsbət və qram-

mənfi  mikroorqanizmlərin  assosiasiyaları  ilə  təmsil  edilmişdir. 

Yanıq infeksiyasının tez-tez rast gəlinən törədiciləri S.aureus və 

P.aeruginosa sayılır, son illərdə göy-yaşıl irin çöplərinin rolu art-

maqdadır. Yanmış şəxslərdə mikroor qanizmlərin hospital ştamları 

xüsusilə  təhlükəlidir.  Belə  ki,  onlar  mikrobəleyhinə  preparatlara 

qarşı  yüksək  dərəcədə  davam lıdırlar.  Xəstələr  üçün  t ö rə di  cilərin 

dəyişməsinə səciyyəvidir: xəstəliyin ilk günlərində yarada qram-

müsbət  kokk  florası  inkişaf  edir,  sonralar  qram-mənfi  flora  ona 

qoşulur ki, əksər hallarda o, yara prosesinin və yanıq xəstəliyinin 

gedişini  müəyyən  edir.  Lakin  eyni  zamanda  S.aureus,  xüsusilə 

anti bakterial  preparatlara  qarşı  davamlı  olan  hospital  ştamların 

etioloji əhəmiyyəti saxlanılır.

Mamalıq  stasionarında  xəstəxanadaxili  infeksiyalar  hamilə 

qadınlarda infeksiya ocaqlarının yüksək tezliyi ilə müəyyən edi-

lir ki, bu da antenatal patologiyanın: dölün yoluxucu xəstə lik lə-

ri nin, ölü doğuşların, yarımçıq doğuşların, dölün bətndaxili inki-

şafının  ləngiməsi  və  inkişaf  anomaliyalarının  risk  amili  sayılır. 

Dölün  yoluxmasının  artmasına  reproduktiv  yaşda  hormonal 

kontra sep tiv vasitələrin uzun müddət istifadəsi, ağır ekstrageni-

tal  pato logiya,  hamiləliyin  pozulmasının  hormonal  və  cərrahi 

üsulları,  dölün  bətndaxili  vəziyyətinin  qiymətləndirilməsi  üçün 

invaziv metodların işlədilməsi təkan verir, belə ki, onlar hami-

ləlik  zamanı  infeksion-iltihabi  ağırlaşmaların  inkişaf  riskini  və 

son radan dölün yoluxmasını artırır.

Anadan  dölə  törədicilərin  daxil  olmasının  5  yolu  müm kün-

dür: qalxan (doğuş yollarından), transplasentar, hematogen, enən 

(uşaqlığın  iltihablaşmış  əlavələrindən,  apendiksdən)  və  qarışıq. 

Bu halda bətndaxili infeksiya inkişaf edir. Yoluxma za manı törə-

di cilərin yalnız dölün orqanizminə daxil olması baş verir, lakin 

---

698

xəstəlik  inkişaf  etmir,  yəni  xəstəliyin  klinik  təzahürləri  olmur. 

Y o lux madan fərqli olaraq, bətndaxili infeksiya zamanı xəstəliyin 

klinikası müxtəlif əlamətlərlə üzə çıxır: piodermiya, konyunkti-

vit,  rinit,  hepatit,  qastroenterit,  pnevmoniya,  menin qoensefalit, 

sepsis.

Çox vaxt hamilə qadının xəstəlikləri arasında (dölün və yeni-

doğulmuşun yoluxmasına gətirib çıxarır) urogenital infeksiyalar 

böyük  rol  oynayır  ki,  o  da  kolpit,  servisit,  xronik  və  hestasion 

pielonefrit və ağciyərlərin xronik qeyri-spesifik xəstəlikləri şək-

lində meydana çıxır.

Dölün  inkişaf  edən  infeksiyası  həm  kəskin  gedə  bilər,  həm 

də  törədicinin  uzunmüddətli  persistensiyası  (latent  və  ya  ləng 

gedən xronik infeksion prosesin formalaşması) mümkündür. B ə-

zən bu infeksion patologiya bətndaxili hipoksiya, asfiksiya, kəl-

lədaxili  travmalar  kimi  inkişaf  edir.  Təəssüf  ki,  indiyə  qədər 

bətndaxili infeksiyanın antenatal diaqnostikasının meyarları, spe-

sifik terapiyaya göstərişlər, doğuş üsulları kifayət dərəcədə öyrə-

nil məmişdir.

Xəstəxanadaxili infeksiyaların xüsusi qrupunu antibiotik lərlə 

uzunmüddətli  müalicə  ilə  əlaqədar  yaranan  xəstəliklər  təşkil 

edir. Onlar orqanizmin normal mikroflorasının pozulması nəti cə-

sin də inkişaf edir. İlk dəfə yeni antibiotiklər işlədilən stasionar-

larda daha yüksək patogenliyə malik antibiotiklərə davamlı bak-

teriya ştamları əmələ gəlir.

Xəstəxanadaxili infeksiyaların diaqnostikası törədicilərin mik-

robioloji  metodlarla,  o  cümlədən  molekulyar-genetik  metod ların 

vasitəsilə  aşkarlanmasına  əsaslanmışdır.  Törədicilərin  tip ləş  di ril-

məsi  alovlanmanı  səciyyələndirməyə,  yəni  infeksiya  mən  bə yini, 

y o luxma mexanizmini və onların rezervuarını təyin e t məyə imkan 

verir. Əksepidemik tədbirlər mərhələsində mikrobioloji təd qi qat-

ların əsasında nəzarət həyata keçirilir və aparılan işin ef fektivliyi 

qiymətləndirilir.

Xəstəxanadaxili infeksiyaların kəskin alovlanmaları bir ştam 

tərəfindən  törədilir,  onlar  alovlanma  ilə  əlaqəsi  olmayan  spo-

radik xəstələnmə hallarından fərqlənirlər. Xəstəxanadaxili in fek-

siyaların  törədicilərinin  tipləşdirilməsi  üçün  feno-  və  genotipik 

---