Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin

113

Qrup İnfeksi-

yalar

Yolux ma 

me xaniz mi

İnfeksiya 

mənbəyi

Nozoformalar

I

Bağırsaq 

infeksiya-

ları

Fekal-oral

Antropo noz

Vəba, bak.di zenteriya, 

amöb dizent., qarın ya-

ta lağı, A və B paratif, 

koli enteritlər, infeksion 

hepatit, poliomielit, sta-

filokok inf., askaridoz, 

trixosefalyoz, enterobioz

Zoonozlar

Salmonelyoz, botulizm, 

brusel yoz, lep tospiroz, 

trixinelyoz, exi nokokkoz

II

Tənəffüs 

yollarının 

infeksiya-

ları

Aerozol

Antropo noz

Qrip, qızılca, göyöskürək, 

dif te ri ya, skarlatina, təbii 

çiçək, su çi çəyi, epidemik 

parotit, epi de mik 

serebrospinal meningit, 

vərəm

III

Qan 

infeksiya-

ları

Trans-

missiv

Antropo noz

Səpkili yatalaq, qayıdan 

yata laq, mal yariya, dəri 

leyşma nio zu (şəhər tipli)

Zoonoz

Taun, tulyaremiya, 

epidemik rik ket si ozlar, 

qənə qay.yatalaq, endemik 

ense falitlər, hemor ra gik 

qızdırma, denge qız dır-

ması, dəri leyşmaniozu 

(səhra tipli )

IV

Xarici 

örtüklərin 

infeksiya-

ları

Təmas

Antropo noz

Sifilis, trixofitiya, 

qoturluq, qızıl yel, sta-

filodermiya, süzə nək, 

traxoma

Zoonoz

Qara yara, manqo, qazlı 

qan qrena, tetanus, dabaq, 

quduzluq

İnfeksion xəstəliklərin epidemioloji təsnifatı

---

114

Antroponozlar – törədiciləri ancaq insanın paraziti olan yolu-

xucu xəstəliklər qrupudur. Onların yaşaması törədicilərin insan-

dan insana fasiləsiz yayılması ilə təmin olunur. Heyvanlar antro-

ponoz  xəstəliklərin  törədicilərinə  ya  tamamilə  qeyri-həssasdır, 

ya da onlar üçün bioloji dalan hesab olunurlar.

Zoonozlar  –  infeksiya  mənbəyi  heyvanlar  olan  xəstəliklər 

qrupudur.  Zoonozların  törədiciləri  filogenezdə  müəyyən  növ 

hey   van lara  uyğun laş mışdır  və  onlar  törədicilərin  daimi  saxlan-

masını təmin edirlər. Zoonoz ların törədiciləri əlverişli sosial-iq ti-

sadi şəraitdə in san ları da yoluxdura bilir, insan zoonoz xəs tə lik-

lərin  törədiciləri  ilə  yoluxaraq  epidemioloji  əhəmiyyətə  malik 

xəstəlik mənbəyinə çev rilir.

Antropozoonozlar  –  insanın  yoluxucu  xəstəliklərinin  3-cü 

qrupudur. Onun törədiciləri filogenezdə həm insanlara, həm də 

heyvanlara  uyğun laş mış  və  onların  əsl  parazitləridir  (pappataçi 

qızdırması, gənə spiroxetozu, tenioz, leptospiroz, drakunkulyoz, 

şistosomoz,  difillobotrioz  və  s.). Antropozoonozlarda  epidemik 

və epizootik proseslər arasında əlaqə vardır. Təkamüldə parazitin 

insan və heyvanlara uyğunlaşması dərəcəsindən asılı olaraq epi-

demik və epizootik proseslərin müxtəlif növləri qeyd edilə bilər. 

Ancaq antropozoonozların ümumi xüsusiyyətləri ondan iba rətdir 

ki,  onların  törədiciləri  insan  və  heyvanlar  arasında  dövr  edir. 

Ona  görə  də  bu  xəstəliklərdə  epidemik  və  epizootik  pro ses lər 

qarışıq səciyyələnir.

Beləliklə, yuxarıda deyilənlərdən aydın olur ki, insanın yolu-

xucu xəs tə likləri ilk növbədə onların törədicilərinin insanda t ə-

kamül əlaqə lə rinin xü susiyyətindən asılı olaraq antropozoonoz-

lara,  zoo noz lara  və  antro po noz la ra  bölünür;  törədicilərin  i l kin 

lokalizasiyası və spesifik yo luxma me xa nizminə əsasən x əs tə lik-

lər bağırsaq, tənəffüs yolu, qan (obliqat trans mis siv), x a ri ci ö r-

tük  xəstəlikləri,  eləcə  də  digər  müxtəlif  keçirilmə  mexanizmi 

olan xəstəliklər, mürəkkəb inkişaf dövrünə malik olan parazitar 

xəs tə liklərinə ayrılır.

---

115

İnsanın yoluxucu xəstəliklərinin təsnifatı 

(L.V.Qromaşevski, İ.N.Yolkin və b.)

Qruplar

Antroponoz-

lar

Zoonozlar

Antropozoonozlar

Bağırsaq 

yoluxucu 

xəstəlikləri

Antroponoz 

salmo nell yoz-

lar, bakterial 

dizenteriya, 

epide mik he-

patit, polio-

mi elit, vəba, 

amöbi az, 

ente robioz, 

as ka  ridoz, 

trixose falyoz

Ornitozlar, dabaq, 

zo o noz salmonel-

yozlar, lep to spi-

roz lar, tok soplaz-

moz, me lioidoz, 

psev dovərəm

Himenolepidoz, 

antropozoonoz 

salmonelyozlar

Tənəffüs 

yollarının 

yoluxucu 

xəstəlik ləri

Qrip, qızılca, 

difteriya, 

skar latina, 

göyös kürək, 

təbii çi çək, 

su çiçəyi, 

epidemik 

sero bro spi-

nal me ningit, 

vərəm

Qeyd edilmir

Qan (obliqat 

trans missiv 

yoluxucu 

xəstəliklər 

Bit səpgili 

yatalağı, 

bit səpgili 

qayıdan 

yatalağı, 

malyariya, 

daxili üzvlərin 

(visseral) 

leyşmaniozu 

(Kala-Azar), 

vuxeri rioz, 

onkoserkoz

Taun, gənə ensefa-

liti, ağcaqanad 

ense fa litləri, gənə 

rikket siozları, 

hemorragik virus 

qızdır maları, dəri 

leyşmaniozu, sarı 

qızdırma

Denqe qızdırma sı, 

pappataçi qız-

dırması, gənə qa-

yı dan yatalaqları, 

Aralıq dənizi və 

cənubi Amerika 

leyşmaniozlar, 

filyaridozlar

---