Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin

121

Zoonozlar 

– onurğalı 

heyvanlar-

dan yayılan 

xəstəliklər 

Onurğalı 

heyvan ların 

növü 

Yalnız onur-

ğalı heyvan-

lar

Yelpikvari 

və diskret, 

az hal lar da 

müvəq qəti 

və zən cirvari 

(epizoo-

tik pros-

esin epidemik 

aşkarlanması)

Zəncirvari 

və fasiləsiz 

(epizootik 

proses)

Onurğalı 

heyvanlar, 

az hal lar da 

insan 

– trans mis-

siv (ob liqat 

və fakül ta-

tiv); qey ri-

trans  missiv 

(kontakt, 

fekal-oral, 

aspirasion);

– şaquli 

Sapronoz-

lar – “ətraf 

mühitdən” 

yayılan 

xəstəliklər 

“Ətraf 

mü hit”, 

onurğasız 

heyvan 

növ ləri, 

ya xud 

bit kilər, az 

hal  lar da 

onur ğa-

lı hey-

van la rın 

ayrı-ay rı 

növ ləri 

Yalnız 

onur ğasız 

heyvan və 

bitkilər:

– kon takt

– şaquli 

–di gər me-

xanizmlər. 

Bəzi 

hal lar da 

onurğalı 

heyvanla-

rın növləri 

(bax. “Zo-

onozların 

ötü rülmə 

mexanizm-

ləri”

Yelpikvari 

və diskret 

(epifito-

tik, yaxud 

epizootik 

proseslərin 

epidemik 

təzahürü)

Yelpikvari 

və dis-

kret, nadir 

hallarda 

zəncirvari 

və fasiləsiz 

(epifitolik 

prosesin 

epizootik 

təzahürü, 

yaxud 

epizootik 

proses

Onurğasız 

heyvanlar, 

bitkilər, az 

hal lar da – 

onur ğalı 

hey vanlar 

 

Qeyd:  “Ətraf  mühit”  anlayışına  müxtəlif  parazitar  və  digər 

simbiotik sistemlərə daxil edilmiş və orada məskunlaşmış onur-

ğasız, bitkilər və mikroorqanizmlər daxildir.

---

122

Yeni törədicilər və yeni infeksion xəstəliklər 

(V.P.Sergiyev və müəl., 2000)

İl

Mikrobun adı

Mikrobun 

tipi

Xəstəlik, yaxud 

yaranmış sindrom

1972 Enterovirus 70

Virus

Epidemik konyunktivit 

1973 Rotavirus 

Virus

Sulu uşaq diareyası 

1974 Bahmar vorest virus 

Virus 

Poliartritin qrup halları 

1975 Parvo virus B19

Virus 

Xroniki hemolitik anemi-

yada aplastik krizis 

1976 Cryptospodium parvum

Protozoa 

Kəskin və xroniki diareya 

1977 Elol virusu 

Virus

Hemorragik Ebol qızdırması 

1977 Legionella pneumophila

Bakteriya  Legionerlər xəstəliyi 

1977 Hantaan virus

Virus

Böyrək sindromlu hemor-

ragik qızdırması 

1977 Campylobacter jejuni 

Bakteriya  Enterit 

1980 Human T-limphotropic 

virus, I (HTLV-1)

Virus

T-hüceyrəli limfoma-

leykemiya 

1981 Toksigen stamm-staphy-

lococus aureus 

Bakteriya  Toksik şok sindromu 

1982 Escherichia coli 0157:H7 Bakteriya  Hemorragik kolit, hemoli-

tik uremiya 

1982 HTLV-II

Virus

Leykemiya 

1983 Borrelia burgdorferi

Bakteriya  Laym xəstəliyi 

1983 İnsanın immun-

çatışmazlıq virusu 

Virus

İİV-infeksiya, QİÇS

1983 Helicobacter pylori

Bakteriya  Mədə xorası xəstəliyi 

1984 Rickettsia japonica

Rikketsiya  Yapon ləkəli qızdırması 

1985 Enterocytozoon lueneus  Protozoa

Uzunsürən diareya 

1986 Cyclospora cayetanensis  Protozoa

Uzunsürən sulu diareya

1986 BSE agent 

Prion 

Süngərəbənzər inək 

ensefalopatiyası 

---

123

1988 Herpes 6 (HHV-6) 

virusu 

Virus 

6-cı uşaq xəstəliyi – 

tranzitor rozeol yoz 

səpgili qızdır ma 

1988 Hepatit E virusu 

Virus 

Enteral E hepatiti 

1989 Erlichia chaffeensis 

Bakteriya 

İnsan erlixiozu 

1989 C hepatiti virusu

Virus 

Parenteralc hepatiti 

1991 Guantario virus

Virus 

Hemorragik venesuela 

qızdırması 

1991 Encephalitozoon hellem Protozoa

Konyunktivit, 

disseminaiyalı xəstəlik 

1991 Babesianın yeni növləri  Protozoa

Atipik babezioz 

1992 Vibrio cholerae 0 139

Bakteriya 

Vəbanın yeni törədicisi 

1992 Bartonella henselae 

Bakteriya

Pişik cırmağı xəstəliyi 

1993 Encephalitozoon cuniculi

Protozoa

Disseminaiyalı xəstəlik 

1993 Sin Nombre virus

Virus 

Xantaviruslu ağciyər 

sindromu 

1994 Sabia virus

Virus 

Brazilia hemor ragik 

qızdırması 

1995 HHV-8

Virus

QİÇS xəstələrində 

Kapoşi sarko masının 

törədicisi

1995

İnsan üçün pato-

gen olan inəklərin 

– BSE agentinin CJD 

süngərəbənzər ensefa-

lopatiya törədicisi 

Prion 

Əsasən cavanları 

zədələyən Kleys feld-

Yakobs xəs təliyinin yeni 

variantı 

1996 Hedra virus (Australian 

bat lyssa virus)

Virus 

İt və pişiklərin ölümcül 

pnev mo niyası, in-

sanda ölümcül nevroloji 

xəstəlik 

1997 H5N1 (avian flu)

Virus 

Honkonqda in san ları 

zədə lə yən və xəstəlik 

törə dən quş qripi vi rusu 

1999 Nipah virus

Virus

İnsanda xəstə lik lərinə 

səbəb olan, bəzən 

ölümlə nəticələnən 

Hendraya bənzər zoonoz 

təbiətli virus

---