Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
102 Ruhanilərin yeni bir cəhad fətvası ilə ortaya çıxacaqlarını bəkləyirdilər. Şübhəsiz ki, bu həyəcan Şahın sarayında da hiss edilirdi. Lakin Abbas Mirzənin düşmənləri çox böyük bir arxayınlıqla öz işləri ilə məşğul idilər. Bu savaşın bütün günahını Abbas Mirzənin üstünə atırdılar. Bir halda ki o, bu savaşa qarşı idi Şaha təkrar-təkrar əldən getmiş qalaları, topları, dağılan orduları xatırladaraq, onu Şahzadəyə qarşı təhrik edirdilər. Fətəli Şah keçmişdə çox ümid bəslədiyi oğlunu indi aşağılayıcı sözlərlə təhqir edirdi. Fətəli Şah iki səbəbdən dolayı Abbas Mirzəni vəliəhdlikdən məhrum etməmişdir: 1. Abbas Mirzə Azərbaycandakı dayanaqlarını təkrar örgütləndirib Tehrana qarşı çıxa bilərdi. 2. Xarici güclər ruslarla müzakirədə Şahzadənin Qacar dövlətini təmsil etməsindən yanaydılar. Həsənəli Mirzə elan etdi ki, rusların savaş bədəli kimi istədikləri altunların Tehrandan çıxmasına izn verməyəcəkdir. Digər şahzadələr də Həsənəli Mirzədən yana tutum sərgiləməkdəydilər. Tehrana çağırılmış bir çox qəbilə başçıları Həsənəli Mirzəni müqəddəs savaşın sərdarı kimi təhlil edir, alqışlayırdılar. Abbas Mirzə Tufarqanda General Paskeviçin tənqidlərinə məruz qalmışdı. General deyirdi: “Siz iki aydır məni Tufarqana dəvət etmişsiniz, dövlətimin digər işləri ilə bu iki ayda məşğul ola bilməmişəm, ancaq heç bir irəliləyiş ortada yoxdur. Siz ya Rusiyanı aldatmaq istəyirsiniz ya da artıq sizin bütün səlahiyyətləriniz Tehran tərəfindən alınmışdır və sözlərinizin, imzanızın keçərliliyi yoxdur.” 52 Rus General, Abbas Mirzəyə çox hörmət etsə də, lakin heç bir səlahiyyəti olmayan bir şəxslə də müzakirələri sürdürmək istəmirdi. Hər tərəfdən ona bilgi gəlirdi ki, Şahzadə Şahın yanında etibarını itirmişdir. Yanvarın sonlarında Paskeviç Şahzadəyə Tufarqanı tərk edib Tehrana hücum etmək istədiyi haqda bir mesaj göndərdi. Abbas Mirzə xəstə idi və ayaqlarının ağrısı onu çox incidirdi. O, Paskeviçin bu hərəkətinin gətirə biləcəyi ziyanı göz önündə bulundurduğunda çox rahatsız oldu. Xəstə halı ilə Paskeviçlə görüşmək istədi. Şahzadə, Paskeviçdən xahiş etdi ki, baron Duruzenin əmrində olan ordu Qaflan dağını Tehrana doğru aşmasın ki, o, (Abbas Mirzə) Tehranla əlaqə saxlayıb qısa sürədə dəqiq bilgi əldə edə bilsin. Abbas Mirzənin Azərbaycanı, Ərdəbil istisna olmaqla bütünü ilə işğal edilmişdi. Yalnız Ərdəbil qalası Məhəmməd Mirzənin və Cahangir Mirzənin komutanlığı altında idi və işğal edilməmişdi. Ərdəbildə Benədəti adında İtalyan bir topçu qalanın savunmasında mühüm rol üstlənməkdə idi. Abbas Mirzə rus ordusunun Tehrana yürüşünün durdurulması qarşısında Ərdəbil qalasını təslim edəcəyini təklif etdi. Yurdu əlindən çıxmış Şahzadə böyük bir ümüdsüzlük içində Tufarqanı tərk edib və kiçicik qoşununun bulunduğu Mərhəmətabada tərəf yola düşdü. Gorus adlı bir yerdən keçdiklərində Tehrandan gələn çapar onlara çatdı. Çapar Şahın imzası ilə Şahzadəyə bir məktub gətirmişdi. Məktubda Şahzadəyə 52 Eyni qaynaq. 103 müzakirələri sürdürməsi üçün tam səlahiyyət verilirdi. Həm də ruslara ödəniləcək olan savaş bədəli altunun ilk qisminin yola düşdüyü haqda bilgi verilirdi. Fətəli Şah anlamışdı ki, nə ruhanilərin dəstəyi ilə küçələrdə bağırıb savaş propaqandası aparan, İmam Rzanın yuxulara, röyalara girərək mesaj göndərdiyini söyləyən Həsənəli Mirzə, nə də Şeyx-ül Məlukla bir yerdə savaşın davam etməsini istəyən Hüseyn Xan Sərdar bir iş görə biləcək durumda deyillər. Özəlliklə rus ordusunun Tehrana tərəf yürümək istəməsi Şahı ciddi olaraq düşündürməyə başlamışdı. Fətəli Şah düşünürdü ki, Həsənəli Mirzə Xorasanda Rzaquluxanın ayaqlanmasını basdıra bilməmişsə, 3-4 minlik ordusu ilə möhtəşəm rus ordusuna nə edə bilər? Bu üzdən də Padşah, xəzinəsinin güvənilir baş mühafizi Mənuçehr Xanı 500.000 tümən Abbas Mirzəyə çatdırmaq üçün görəvləndirdi. Bu, ruslara ödəniləcək ilk savaş bədəli idi. Abbas Mirzə bu məktubu aldıqdan sonra istiqamətini dəyişdirib, Qaflan dağına doğru hərəkət etdi. Ucanda olan Paskeviçə mesaj göndərdı ki, müzakirələrin yürüməsi üçün artıq tam səlahiyyətə sahibdir. Paskeviç Tehrana hücum edəcəyini açıqca duyurmuş və böyük bir birimlə hərəkətə başlayıb Ucana qədər gəlmişdi ki, Abbas Mirzənin mesajını aldı. Bu üzdən də Miyananın yaxınlığında kiçik bir kənd olan Türkmənçaya getdi. Şahzadənin də müqaviləni imzalaması üçün oraya gəlməsini istədi. Böyük bir ruhi gərginlik içində olan Abbas Mirzə, Türkmənçaya doğru hərəkət edirdi. Tehrandan gələn altunlar da Türkmənçaya yetişmişdi. Artıq uzun müzakirə üçün bir şey qalmamışdı, rus fatehin əmrinə tabe olmaqdan başqa bir çarə yox idi. Rusların Tufarqanda hazırladıqları anlaşma bir mətn halına gətirilmişdi. Öncə Paskeviç bu mətni imzaladı. Sonra da Şahzadə öz imzasını və möhürünü hazırlanmış mətnin altına atdı. Türkmənçay müqaviləsinə görə İrəvan, Naxçıvan və Talış bölgəsinin bir qismi rusların idarəsinə keçir və Astara sınır olaraq müəyyən edilirdi. Savaş ziyanı da 10.000 kron (beş milyon tümən) nəzərdə tutulurdu. Müqavilənin 7-ci maddəsi Abbas Mirzəni vəliəhd və Fətəli Şahın canişini kimi tanıyırdı. Müqavilənin ticarətlə və Qacariyyədə olan rus vətəndaşlarının haqları ilə ilgili maddələri də var di. Paskeviç müqavilə dolayısıyla Fətəli Şahı təbrik etmək üçün baron Duruzeni görəvləndirdi. Onun yanı sıra Tehrandakı Rus əsirlərinin işləri ilə məşğul olan Kont Tolstoy da Tehrana yolçu oldu. Paskeviç öz elçiləri vasitəsi ilə Şaha böyük hədiyyələr də göndərdi. Bu arada Abbas Mirzə çox ağır xəstələndi. General Paskeviç onun əyalətinə gedib və iki top ona hədiyyə etdi. Şahzadə savaş alətlərindən çox xoşlanırdı. Bu üzdən də yorğun surətinə acı bir təbəssüm qondu. Paskeviç ona 600 xəstəni özündə barındıra biləcək bir xəstəxanasının olduğunu söylədi. Bu zaman Abbas Mirzə dərindən bir ah çəkdi və əhvalı daha da dəyişdi. Şahzadənin ən böyük arzularından birisi Azərbaycan ordusu üçün Avropa modeli xəstəxana təsis etmək idi. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|