Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
76 qalasını savunmaqla görəvli olan Mərənd hakimi Nəzərəli Xan öz alayını oradan geri çəkib və Şahzadə Məhəmməd Mirzənin ordusu bulunan yerə getmişdir. Artıq rusların qarşısında duracaq bir alay qalmamışdır. Azərbaycan ordusunun gəlişindən umutlanan Gəncə əhalisi yavaş-yavaş umutsuzluğa düşməkdə idilər. Şəhərin bir çox məhəllələrindən və kəndlərdən insanlar dəstə- dəstə nalə və fəryad edərək Araz çayına doğru, Azərbaycan ordusunun bulunduğu zənn edilən yerlərə qaçırdılar. Nəzərəli Xanın bu xəyanəti Abbas Mirzəni çilədən çıxarmışdı. Bu üzdən də dərhal Nəzərəli Xanın onun hüzuruna gətirilməsini əmr etdi. Şahzadə onun rütbələrini alaraq arxası üstə çullu bir eşşəyin üstünə bağlanmasını istədi. Nəzərəli Mirzəni hər yerdə, xüsusən başçısı olduğu öz alayının içində dolaşdırıb və aşağılayırdılar. Eşşəyin başını çəkən adam məsxərə ilə “Şah gəldi” deyə bağırırdı. Sonra da Abbas Mirzə, Nəzərəli Xanı Mərəndə göndərdi. Mərəndə bir məktub yazaraq Nəzərəli Xanın öldürülməsini əmr etdi. Nəzərəli Xan Mərənddə cəlladlar tərəfindən boğulub öldürüldü. Sonradan böyük sınaqda Nəzərəli Xanın oğulları intiqam hissi ilə bəzi işlər görəcəklərdi. Abbas Mirzənin ordusu Tərtərdə yerləşmişdi. Abbas Mirzə Tərtərdə hərbi Şuranın çağırılmasını istədi. Bu şurada Başvəzir, Qulamhüseyn Xan Sipəhdar, Azərbaycan və digər vilayət ordularına mənsub mənsəb sahibləri iştirak edirdilər. Şahzadə Cahangir Mirzə və Şahzadə Bəhmən Mirzə də bu şuraya qatılmaqdaydılar. Dərhal bir qərara gəlinməli idi. Əldə edilən xəbərlərə görə Rusiyanın yeni Qafqaz hakimi böyük bir ordu ilə əməliyyat səhnəsinə yaxınlaşmaqda imiş. Hələ bu yeni Rus komandirinin adı bəlli deyildi. Lakin əsgərlərinə olan üstün münasibəti dildən-dilə düşmüşdü. Qafqazdakı rus əsgərlərinin yeməklərində və geyimlərində yenilik sağlanmışdı. Abbas Mirzə, onun əsgərlərinə verdiyi önəm konusunda bilgi aldığı zaman anladı ki, gerçək bir savaş komutanı ilə qarşı-qarşıyadır. Bu da Şahzadəni dərindən əndişələndirməyə başladı. Hərbi Şurada bir neçə sual öz cavabını axtarırdı. Gəncəyə həmlə edilsinmi? Əgər Gəncəyə həmlə edilər və Gəncəni almaq mümkün olmaz, Qacar orduları məğlub olarsa, o zaman Qarabağdan geri çəkilmək zorunlu olacaqdır. Bəlkə geri dönüb Şuşanın fəthi üçün bütün güclərini səfərbər etsinlər deyə sorular Hərbi Şurada ortaya qoyulur və cavabını arayırdı. Başqa bir yol da var idi və bu yol daha rasional görünürdü. Heç bir hücuma başlamadan möhkəm müdafiə sisteminə keçilməli və düşmənin həmləsini bəkləməli idilər. Digər tərəfdən, bu bəkləmənin yanı sıra partizan savaşları üçün eyitilmiş savaşçılarla düşmənə vur-qaç taktikasını uyqulayaraq onu zəiflətmək də bir çıxış yolu kimi ortaya qoyulurdu. Lakin çoğunluq bu şəkil savaşa qarşı idi. Başvəzir israrla savaşdan yana olduğunu söyləyir və savaş meydanında düşməni məğlub etmək gərəkir deyə basdırıb dururdu. Abbas Mirzə avropalı müşavirlərinin söylədiklərini xatırlayırdı. Avropalı danışmanları ona bir neçə kərə söyləmişdilər ki, heç bir zaman Avropa üsuluna yenicə alışdırmaq istədiyin ordunu Avropa sistemi ilə donatılmış, Avropa 77 texnolojisi ilə təchiz edilmiş bir ordu ilə savaşa soxma! Məhəmməd Xan Əmir Şahzadənin zaman qazanma təklifini dəstəkləyirdi. Lakin Hərbi Şuraya belə, nüfuz etmiş onun düşmənləri Şaha yanlış bilgilər verməyə davam etməkdə idilər. Abbas Mirzə bu gedişlə Şah tərəfindən xainlik suçu ilə damğalana bilər qorxusu ilə öz iradəsini Hərbi Şurada tətbiq edə bilmədi. Başvəzirin təklifləri qarşısında Şahzadə təslim olmaq zorunda qaldı. Hərbi Şurada qırx minlik ordu müxtəlif alaylara ayrıldı və hər alayın da komutanları bəlli oldu. Başvəzir Asəf-əd Dövlə Sipəhdarla birlikdə Ərak ordusuna komutanlıq edəcəkdilər. Şahzadə Şeyx-ül Məluk Qaradağ, Mərənd və Mazəndəran alaylarının komutanlığını üstləndi, ona 12 qəbzə də top verildi. Abbas Mirzənin böyük oğlu Məhəmməd Mirzə ən seçkin alaylara komutan təyin edildi. Minbaşılıq rütbəsinə yüksələn İbrahim Xan Bakui 2000 nəfərlik ordu ilə ön cəbhədən hücum edəcəkdi. Bəhmən Mirzə başqa bir alaya fərman verəcəkdi. Bəhmən Mirzənin süvariləri Avşarlardan oluşmaqda idi. Cahangir Mirzə atasının əski dostu Əhməd Xan Müqəddəmin oğulları ilə bərabər Marağa alayını kontrol edəcəkdilər. Əhməd Xanın oğulları minbaşı Cəfərqulu Xan və yenə də minbaşı Hüseyn Xan paşai Azərbaycan ordusunun ən başarılı komutanlarından idilər. Zillül Sultanın oğlu Məhəmmədhüseyn Mirzə müxtəlif birimlərlə ordunun arxasında zəxirə və dəstək güc kimi qalacaqdı. Bir çox görəvlər paylaşıldı. Həmədan alayının Tüfəngçi birimlərinin komutanlığı Həmədanlı Qaragözlülərə tapşırıldı. Məhəmməd Xan Əmirnizamla Yusif Xan Gürciyə də topxananın komutanlığı verildi. Abbas Mirzə öz ordusunu Tərtər çayının sahillərindən Gəncəyə tərəf sövq etməyə başladı. Gəncənin iki ağaclığında yerləşdi. Kəşfiyyatçı və vur-qaç birimləri rus ordusunun bir ağaclığına qədər yaxınlaşmışdı. Bu arada Rus ordusunun Qafqaz üzrə hakimi Abbas Mirzə üçün də bəlli olmuşdu. Adının ətrafında miflər dolaşan bu şəxs general Paskeviç idi. Paskeviç Qafqazda Yermolovu əvəz etməkdə idi. İki ordu bir-birindən 2-3 ağac məsafədə Gəncə savaş meydanında qarşı- qarşıya idi. Paskeviç möhkəm səngərlər inşa etdirərək ordusunu hər tür qafil hücuma qarşı qoya bilmişdi. Digər yandan rus ordusu yaxşı qidalanır, yaxşı ərzaqla təmin olunurdu. Rus ordusu sükunət içində savaş əmri bəkləməkdə idi. Ancaq bəzi xəbərlər Paskeviçin riyaziyyatçı qafasını qarışdırırdı. Məsələn, Şəmsəddinlu qəbiləsinin çobanları Paskeviçə İrəvan xanının Çaldır dağlarından keçdiyini söyləmişdilər. Ancaq sürətli araşdırmalar nəticəsində bu xəbərin doğru olmadığı bəlli oldu. Fəqət bu xəbər doğru olsaydı belə, General Paskeviç öz planından vaz keçməyəcəkdi. Çünkü o bilirdi ki, savaşın taleyi Abbas Mirzə ilə olan dirək toqquşmadan asılı olacaqdır. Sentyabr * (Eylül) ayının 12-dən 13-nə keçən gecə ruslara sədaqəti ilə bilinən bir erməni Paskeviçə xəbər gətirdi ki, Şahzadə bu gecə səhərə yaxın hücuma başlayacaqdır. Əcəba, bu şəkildə ansızın, qəfilcə həmlə * Bu, Rusiya tarixi ilə verilmişdir. 25-26 sentyabr Qrigori tarixinə dəng gəlir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|