Azerbaijan-ngps

73
fərdi hadisələrdə çağırışlar Hərbi katib Edvin Stanton, Hərbi Katibin 
Konfederativ Köməkçisi Con A. Kempbell, Həmkarlar İttifaqı Rəhbəri 
Abraham Linkolun tərəfindən həmrəyliklə geri götürülürdü.(Moskos və 
Palatalar 1993: 30-1). Əvvəl Xristosun Qeyri-öldürücü Tennessi 
Tərəfdarlarının müharibə yerdəyişməsində tutulan əsgəri 
mükəlləfiyyətdən (Brok 1968: 842-3) onları azad etmək üçün 
Konfederativ Prezident Cefferson Devis müvəffəqiyyətlə səs topladı və 
hərbi birliyin qubernatoru Andrew Consonu əsr götürərək onu hərbi 
mükəlləfiyyəttdən xaric etdi. . Vətəndaş müharibəsinin qardaş xalqların 
qırğınına səbəb olan qantökülmə faciələri arasında, Qeyri-öldürücü şüuru 
təsdiq edildi və hər iki tərəflərdən fərqli dərəcələrdə qəbul edildi.  
 Qeyri-öldürücü sənayeləşmə və imperializmin genişlənməsi erasında 
dözüm nümayiş etdirərək iyirminci əsrin üç Dünya Müharibəsini keçdi 
və inad göstərməyə hələ də davam edir. İş adamı, polis, ölkə tərəfindən 
və bəzən işçilərin zor tətbiq edərək öz hüquqları və naminə, Amerika 
fəhləsinin vəziyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırılması üçün olan 
mübarizə əsasən qətlsiz idi. Bu silahlı fəhlə sinfi inqilabı deyildi. Qeyri-
öldürücü həmçinin 1916-cı ildə Konqresə Montana ştatı, birinci qadın 
nümayəndə, Respublikaçı Canet Renkinin (Cozefson 1974) seçkisini 
həyata keçirmiş qadınların bərabər hüquqları naminə hərəkat idi. 1917-ci 
ildə 49 kişi kolleqası və altı Senator ilə birlikdə o, I-ci Dünya 
Müharibəsinə Birləşmiş Ştatların qatılmasının əleyhinə səs verir. 1940-cı 
ildə təkrarən seçilən Canet, 1941-ci il, II-ci Dünya Müharibəsində 
Birləşmiş Ştatların öhdəlik götürməsinə qarşı səs verərkən tənhalıqla 
qarşılaşdı. Sonralar, 88 yaşında ikən o, Canet Renkin Brigadasına 5 000 
qadınını toplayarq Vyetnam Müharibəsində Amerikalıların öldürməsinə 
son qoymaq üçün Vaşinqtona marşa çıxartdı. 
I-ci Dünya Müharibəsində, 4 000-ə yaxın orduya çağırılmış 
Amerikaılar öldürməkdən imtina etdi. Min üç yüz mülki- əsasən tibbi 
olmaqla hərbi vəzifələri qəbul etdi, daha 1 500 nəfər kənd təsərrüfatında 
işçi qüvvəsinə təyin edildi; 940 ayrılmış şəxs hərbi təlimçi vahidləri kimi 
saxlandı; və öldürmək ilə hansı isə əlaqəli işdə iştirak etməkdən 
qətiyyətlə imtina edən 450 "mütləqiyyət tərəfdarı" məhkəmə ilə hərbi 
həbsxanalara göndərilərək orada on yeddi nəfər sərt rejim və 

---

74
davranışdan, eləcə də xəstəlikdən öldü. (Kilsələr və Palatalar 1993: 34, 
5; Kohn 1987: 42; Lind və Lind 1995: 91-117; Sçlissel 1968: 128-175). 
II Dünya Müharibəsi hərbi əsgəri mükəlləfiyyətinə çağırış (1940-47) 
dövründə, 72 354 nəfər adam qətlə vicdanli etirazın qəbul edilməsini 
tələb etdi: 25 000 mülki vəzifələrə xidmətə keçirildi; 213 dini 
denominasiyadan 11 996 adam 151 Mülki İctimai Düşərgədə xidmət 
göstərməyə razılaşdı (Appendix D); və müharibədə döyüşmənin bütün 
formalarından imtina etmiş 6 086 adam həbs edildi. Həbsə düşənlərin 
dərddə üçü hissəsi İyeqovanın Şahidləri oldular. (Anderson 1994: 1-2; 
Moskos və Palatalar 1993: 37-8; Kuney və Miçalovski 1987: 94-5; Qara 
və Qara 1999).  
Qeyri-öldürücü potensialı Amerika cəmiyyətində II-ci Dünya 
Müharibəsindən sonra öldürülənlər və yaralananların saysız həddə 
gətirdiyi atom əsrinin "Soyuq Müharibə"-si (1945-91) və Amerika tarixi 
boyu dördüncü və beşinci ən qanlı İ-ci si Vyetnamda (1964-75) və 
Koreyada (1950-53) müharibələri ərzində yenidən meydana gəldi. Soyuq 
Müharibədə Birləşmiş Ştatların, Sovet İttifaqının və onların 
müttəfiqlərinin arasındakı mübarizədə qlobal olaraq ən azı 20 milyon 
insan inqilaba, əksinqilaba və geosiyasi dövlət qırğınlarına qurban 
verildi. Koreya Müharibəsində 22 500-ə qədər döyüşə çağırılmış 
Amerikalı öldürməkdən imtina etdi. Vyetnam Müharibəsi daha 
görünməmiş sayda adamların -böyük əksəriyyətinin dünyəvi əsaslardan 
çıxış edərək öldürməkdən imtina etməsinin şahidi oldu. (Kilsələr və 
Palatalar 1993: 39-43). 1972-ci ildə çağırış almış şəxs vicdanlı etiraz 
edənlər sırasında qeydiyyata alındı. Vyetnamda Hərbə qarşı başqa 
partizanlar qeydiyyatdan yayındı, vətənlərində əsgəri mükəlləfiyyətdən 
azadlıq axtaran Birləşmiş Ştatlara pasifist immiqrantlarının tarixi 
axınının tam əksinə olaraq həbsxanaya salındı və ya sürgünlərdən qaçdı. 
Vyetnam qırğını dövründə öldürməmək üçün tərksilah edilərək tibbi 
xadimlər kimi mülki rollarda xidmət etməyə razılıq vermiş vicdanlı 
etirazçılar müharibədə iştirak etməmək bəraətini aldılar (Gioglio 1989). 
Soyuq Müharibənin alaqaralanlığında İraqa qarşı Fars körfəzi 
müharibəsində (1991) Qeyri-öldürücü ümidləri bir daha doğdu. Bu vaxt 
heç bir əsgəri mükəlləfiyyət olmadığı üçün bu, induksiyaya müqavimət 
göstərən mülki əhalinin hadisəsi deyildi, öldürməkdən imtina etmiş 

---

75
ancaq silahlı qüvvələrin və ehtiyatların üzvlərinin xidmət etməkdən 
etirazı idi. Vicdanlı etiraz İddiası edən əlli Dənizçi məhkəməyə verilərək 
həbs edildi (Kilsə və Palatalar 1993: 44). 
Amerika tarixində Qeyri-öldürücü potensialı edamı aradan qaldırmaq 
üçün olunan səylərlə aşkarlandı. Cinayətlərin sayının azalması üçün 
müstəmləkə vaxtlarında ölüm cəzasını tələb etmək, Miçiqanın (1846) 
ərazisinə edilən xəyanət istisna olub, dəf edilməklə və Rod Aylend 
(1852) və Viskonsin (1853) ilə tam dərəcədə aradan qaldırma ilə, hal-
hazırda Kolumbiya dairəsi də daxil olmaqla əlli dövlətin on dördü 
vətəndaş həyatında Amerikanlar hamı bir yerdə və ya fərdi olaraq 
müharibədə öldürməkdən imtina edə bilər. Federal səviyyədə, istənilən 
halda, Ali Məhkəmə hələ də vətəndaşların edamının ABŞ 
Konstitusiyasını pozmasini qətiyyətlə önə gətirməlidir. (Zimring və 
Hokins 1986). 
Birləşmiş Ştatlarda qətldən imtinanın potensialının başqa kökləri 
arasında nüvə silahı olmayan cəmiyyəti (Qılınclarin Kotan hərəkatı) 
üçün, (Katolik İşçilərin hərəkatı) hərbiləşdirilmiş zorakılığısız kasıb 
cəmiyyət üçün mübarizələr, kişilərin dominantlığına son olacaq qadın 
zorakılığına qarşı və bərabərliyinin tanınması naminə (qadınlar hərəkatı), 
azad və ədalətli cəmiyyət kimi Amerikanlar və bütün irqlər də daxil 
olmaqla Afrikanların bərabərliyi. (Qeyri-zorakı sosial dəyişiklik üçün 
Kingian hərəkatı) Afro-amerikan liderləri ilə 1936-cı ildə Qandinin 
görüşü zamanı Afro-amerikalılar onun zor işlətməkdən imtina 
məlumatının "Zənci ruhani inamları" ilə inadla rezonans yaratdığı və ona 
Amerikalı Afrikanların hazır olmaları xəbərinə Qandi, "Ola bilsin ki, zor 
işlətməkdən imtinanın əsl məlumatları zəncilər vasitəsilə dünyaya 
çatdırılacaqdır" deyə söyləmişdir. (Kapur 1992: 89-90). Beləliklə 
Amerikada Qandiçi, Krallıq və başqa dünyəvi Qeyri-öldürücü hərəkatları 
arasında qarşılıqlı təsirlər zor işlətməkdən imtina üçün immiqrasiya 
etmiş yerli pasifist köklü dünyanın Qeyri-öldürücü tarixi ilə qırılmaz 
surətdə bağlıdır. 
Onun hökmranlıq edən zorakılıq siyasi ənənəsinə baxmayaraq, 
qətldən itina etmənin kökləri Amerika cəmiyyətinin hazırkı zamana 
müstəmləkə erasından təzahür edən həyata hörmət etikasının 
qabağıalınmaz qiymətləndirilməsində görülə bilər. Onlar müharibədə 

---