Azerbaijan-ngps

76
öldürməkdən imtinanın; edama qarşı çıxmanın; aborta etirazın; 
tərkisilahda iddianın; hərbiləşdirilməyə və zorakı qlobal hakimiyyət 
layihələndirməsinə müqavimətin; iqtisadiyyatda, irqə dair, qadın 
hüquqlarında, mədəni mənsubiyyətdə struktur dəyişikliyi üçün qeyri-
öldürücü hərəkətlərində; dini, bədii və ədəbi ifadələrin şahididirlər.(Əsli 
1995). Tarixi elementlər gözə çarparaq, qeyri-öldürücünin vətənpərvərlik 
və ya "qeyri-zorakı millətçilik" nişanəsi olmasından xəbər verir, belə ki, 
Qvinfor Evansa , Uelsin pasifist siyasi partiyasının banisi Pleyd Kumru, 
Uelsin (Evans 1972) lehinə məharətlə dəlillər gətirmişdir. Onun himni 
"Amerika Gözəldir", onun yürüş mahnıları "Biz Üstün gələcəyik" və 
onun duaları "Tanrı qeyri-zorakı dünyada qeyri-zorakı Amerikaya xeyir-
dua ver" ola bilər. 
Qətldən İntina Həyatı  
Son nəticədə qeyri-öldürücü cəmiyyətin kökləri bəşəriyyətin 
bioqrafiyasına doğru uzanır. Kişilər və qadınlar, ayrı və ittifaqda, ahəngdə 
və diqqətdən kənarda, keçmişdə və hazırda, sosial dəyişikliyin müsbət 
təqibi ilə öldürməmək üçün məqsədi kombinasiya etmək üçün potensial 
nümayiş etdirir. Bəziləri nə edərsə, başqaları da həmçinin bunu bacarar.  
Musee d'Art Moderne de la Ville de Paris muzeyinin girişində 
elektrikin kəşfində və istifadəsində töhvəsi olmuş qədim filosoflardan 
başlayaraq müasir alimlərə və ixtiraçılara qədər onların təsvirləri həkk 
edilmiş Raul Dufay tərəfindən verilmiş böyük yumru freska vardır. 
Analoji olaraq, Qeyri-öldürücü siyasəti elminin tədqiqatına daxil olan 
alimləri salamlayan qətldən imtinanın ruhani, nəzəriyyə və təcrübəsinə 
qlobal töhvələrinin geniş görünüşü fərz edilə bilər. Qlobal irsin işıltısı 
otuz doqquz ölkədə 1800-cu ildən 1980-ci ilə dək yaşamış 717 şəxsin 
həyatlarını təsvir edən Müasir Sülh Liderlərinin Bioqrafik Lüğətində 
görülə bilər (Cozefson 1984). Onun 1134 səhifəsini başdan ayağadək 
oxuyaraq , qətldən imtina etmənin dünyasının axtarışında bacarıq və 
metodlardan faydalanmaqla humanitar elmlər təhsili təklif edilir. 
Dəyərlər Qeyri-öldürücü prinsiplərinin tələblərini tamamlamaq üçün 
müvəqqəti razılaşmadan zorakılığa qədər dəyişir. Belə tələblərin coğrafi, 
mədəni və müasir həyatda bu cür vüsət alması tarixi Qeyri-öldürücü 

---

77
cürəti və şərtlərinin qlobal miraslarını ruhlandırır. Qeyri-öldürücü 
həyatının bəşəri kəşfinə və paylaşılmasına ehtiyac duyulur. 
Qeyri-öldürücü etmiş həyat zamanlar, mədəniyyətlər və mühitlərdən 
qarşılıqlı təsir göstərərək rezonans yaradır. Qədim hökmranlar bu kimi 
nümunələr qoymuşlar: Misirdə, Nubiya əsilli firon Şabaka (c.760-c.695 
B.E.Ə). edamı aradan qaldırır.(Bennet 1988: 11-i). Hindistanda, Buddist 
imperatoru Aşoka müharibədən və canlı varlıqların öldürülməsindən 
imtina edir ki, bunun ardınca 100 000 ölüm ilə nəticələnmiş, 150 000 
günahsızin sürgünü (1997: 52-də) və saysız-hesabsız əziyyətli ölümə 
səbəb olmuş Kalinganın (c.262 B.C.E) istilası baş verir. Dini liderlərin 
Qeyri-öldürücüləri nümunə olub nəsillərdən yaradıcılıq rəqabəti, oyadı: 
Budda, Mahavira, İsa, Məhəmməd, Corc Fox, Quru Nanak, Baha'u'llah 
və başqaları. Dramatik dəyişikliklər, dünyəvi və dini, adamlar öldürmək 
əməlindən bundan imtina etməyə doğru dəyişən şəxslər yetişdirir. 
Əsgərlər pasifist olur. (Krozier 1938; Tendulkar 1967; Xan 1997; 
Boubalt, Qauçard və Muller 1986; Russel 1997). İnqilabçılar tələf 
etməkdən imtina edir (Narayan 1975; Bendana 1998). Vicdanlı 
etirazçılar hərbi əsgəri mükəlləfiyyətə müqavimət göstərir. (Kilsələr və 
Palatalar 1993) . Humanist əsaslardan irəli gələrək Yeni Zelandiyalı 
Arçibald Bakster ağlasığmaz Qeyri-öldürücü cəsarəti sayəsində 
işgəncəyə və I Dünya Müharibəsinin döyüş əsgəri mükəlləfiyyətinə 
müqavimət göstərir (Bakster 2000). İncil oxuyan Avstriya kəndlisini, 
Franz Jagerstatter Hitler (Zahn 1964) üçün vuruşmaqdan imtina etdiyi 
üçün edam edilir. Qətldən imtinanı qoruyanlar Hitlerin qırğınlarından 
Yəhudiləri xilas etmək üçün öz həyatları ilə risk edirdilər(Fogelman 
1994; Hallie 1979) . Adamlar müasir silahlı sənaye dövlətində mənəvi 
materiallar və işçi qüvvəsi dəstəklərini toplayaraq müharibəyə qarşı 
mübarizə aparır.(Everett 1989). Başqaları isə bilavasitə olaraq kütləvi 
dağıntı silahlarını ləğv etməyə can atırlar. (Norman 1989-u; Polner və 
O'Qradi 1997). 
Anonim saxlanılmış milyonların Qeyri-öldürücü Lideri kimi seçimi 
balaca, beşqarışlıq boyu olan Hindu Mohandas K. Qandi olur. Mədəni 
cəhətcə güclü Pasanların qeyri-zorakı Müsəlman liderliyinə seçimi 
Əbdül Qhaffar Xan olur. (Banerci 2000; Esvaran 1999). Böyük Qandiçi 
pedaqoq, doktor Q. Ramaçandranın qeyd etdiyi kimi: "zor işlətməkdən 

---

78
imtinanın naməlum qəhrəmanları onun tanınan qəhrəmanlarından daha 
çox əhəmiyyətlidirlər. (Ramaçandran 1983)". Birləşmiş Ştatlarda, 
Qandiçi metodlarını öyrənən afro-amerikan kollec tələbələrinin kiçik  
qrupu Müqəddəs doktor Martin Lüter Kinqin liderliyini dəstəkləyən 
mülki hüquq uğrunda hərəkata başlayır.(Halberstam 1998). Qeyri-
öldürücü Adin Ballou və Henri Devid Thoreau kimi Amerikanlar 
Tolstoydan ruhlanır.(Xristian 1978-i: 588); Tolstoy Qandini ruhlandırır; 
Qandi Kralı ruhlandırır; bunların hamısı isə Alman Yaşıllar Partiyası 
baniləri Petra Kellini (Kelli 1989) və bir çox rəqabətin və innovasiyanın 
yığılmış qlobal cərəyanında digərlərini ruhlandırır. 1997-ci və 1998-ci 
ildə Omanda, İordaniyada keçirilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 
Universitetin Beynəlxalq Liderlik Akademiyasının birinci iki tədris 
proqramında iştirak edən, altmış ölkədən iki yüzdən çox gənc lider 
tərəfindən ən əzəmətli sayılan dünya lideri kimi Qandi seçildi. Onların 
məftunluq əks-sədaları müstəqillik hərəkatı liderindən 1945 dünya 
müstəmləkə sisteminin pozulmasına yol açdı. 
Qətl əleyhinə liderlər bütün dünyada meydana çıxmağa davam edir: 
onlar arasında Kambocadan Maha Qosananda, Koreyadan Ham Suk 
Hon, Nigeriyadan Ken Saro Wiwa, Şri Lankadan A.T. Ariyaratne, 
Taylanddan Sulak Sivaraksa, Lanza del Vasto və General Jacques de 
Bollardiere Fransadan, Ronald Mallone İngiltərədən, İtaliyadan Aldo 
Kapitini, Hindistandan N. Radhakrişanı, Braziliyadan Dom Helder 
Kamara, Birləşmiş Ştatlardan A.J. Muste. Qandiyə tarixi etinasızlığın 
tamamilə əksi olaraq, Nobel Sülh mükafatları qətl əleyhinə liderlərin 
əhəmiyyətli rolunu etiraf etməyə başlayır: Cənubi Afrikan Albert J. 
Luzuli və Desmond Tutu, Şimali İrlandiyadan Mayid Korrigan 
Magvayer, Argentinadan Adolfo Peres Esquvel, Birmadan Aung San 
Suu Kyi, Tibetdən Dalay-lama. 
Hər bir qadın- onun hekayəsi ilə cəmiyyətin hər aspektində 
zorakılığın qətl əleyhinə imkanlarını qabartmaq üçün irəli- cəsarətli 
addımlar atır : Avstriyalı Berta von Suttner; Balidən Qedong Baqoes 
Oka; Hindistandan Medha Patka; Birləşmiş Ştatlardan Doroti Day, 
Barbara Deming və Jan Tumer (Stanfield 1993: 49). II Dünya 
Müharibəsində əsgəri mükəlləfiyyətə vicdanlı etirazı tələb edən 1704 və 
mülki müharibəni və ya mülki xidməti dəstəkləməkdən imtina edən 214 

---