Azerbaijan-ngps

86
Müzakirəyə layiq olan 20-ci əsr hadisələri arasında (Qandiçi və 
Krallıq hərəkatlarında olduğu kimi) meydana çıxan əhəmiyyətli Qeyri-
öldürücü prinsipləri arasında:  
  Həyata hörmətlə yanaşma ilhamından dini və ya humanist təsirlərdən 
faydalanmaq, 
  Öz bəyatınıza və digərlərinin həyatlarına hörmət edin. 
  Hamının rifahını güdün. Qətl etməkdən uzaqlaşma; qətldən imtinaya 
yaxınlaşma. 
  Konfliktlərdə təhqir, deqredasiyaya, yırtıcılıq və ya məhvetmə deyil, 
əvvəldən axıra qədər barışıq axtarın. 
  Ehtiyacda onların vəziyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün konstruktiv 
xidmətlərdə iştirak edin. 
  Yaradıcı olun. Ttexnoloji və struktur zorakılığın mövcud olan 
vəziyyətlərinə nail olmaq üçün böyük yaradıcılıq potensialı lazım 
olmuşdur. Qeyri-öldürücü edilməsinə doğru dəyişikliklər üçün daha 
böyük yaradıcılıq potensialı tələb ediləcəkdir. 
  Dəyişiklik naminə eksperimental yanaşmanı qəbul edin. 
Müvəffəqiyyətlərdən və səhvlərdən öyrənib nəticə çıxararaq qeyri-
öldürücü cəmiyyət üçün uğurlu yanaşmaları axtarın. 
  Mənəvi dəyərlərdn başlayaraq qeyri-öldürücü kütləvi xalq gücünə 
qədər hər iki - fərdi və irimiqyaslı sosial addımlara hörmətlə yanaşın 
  Konstruktiv şəkildə cəsur olun. Zorakılıqdan əldə etdiyiniz dəstəyi 
Qeyri-öldürücü edilməsi alternativlərini gücləndirmək üçün istifadə 
edin. 
  Yerdə yüngülcə gəzin, öldürməyə öz töhfəsini verən xüsusiyyətlərlə 
və insanlarla yoldaşlıqdan uzaq olunayın. 
Qeyri-öldürücü kəşfi uğrunda proseslərdə iştirak edən hər şəxs və 
addım üçün müvafiq olan qlobal həyatın qeyri-öldürücü təsdiqndə 
spesifik vəziyyətlərə və mühitlərə uyğun olacaq daha güclü prinsiplər və 
imkanlara proqressiv yaxşılaşılması üçün öz töhfəsini verə bilər.  
Müasir siyasət elminin çərçivəsində Qeyri-öldürücü edən 
cəmiyyətlərin mümkünlüyünün tanınması bizim fənlərin hər aspektinə 
uyğun olaraq sual doğurur. Zorakılıqdan qaçılmazlığın və 
qanunlaşdırılmasına doğru əsas səmtləşmədə, cəmiyyətin başqa üzvləri 
kimi siyasət alimləri növbəti nöqteyi-nəzərlərə tərəf müxtəlif cür meylli 

---

87
idilər: öldürmə tərəfdarları- öldürmənin özünə və ya sivilizasiyaya 
müsbət xeyrin olmasını hesab edir; öldürməyə meyllilər öldürmək 
səmərəli sayılarsa öldürür ya bunu dəstəkləyirlər; ambi-öldürəmədə 
öldürməyə bərabər şəkildə meylli olur- onu dəstəkləmək və ya qarşı 
çıxmaq; öldürməməkdən qaçan-qətl törətməyən və onu dəstəkləməyən 
olsa da, ancaq buna hazırlıq görür; öldürməməyi qeyri-öldürücü 
öldürməməyi qarşısına qoyub və öldürməyə imkan yaradan şəraiti 
dəyişir. Birinci dörd səmtləşmə bütövlükdə qətli təyin və qəbul edən 
siyasəti və siyasət elmini səciyyələndirir. Axırıncı səmtləşmə elmdə və 
cəmiyyətdə Qeyri-öldürücü dəyişikliyinə öz töhfəsini verən qeyri-
öldürücü siyasət elminin yaradılmasına çağırır. 
"Öldürməyi qəbul etmə" müasir siyasət elmini və ya fərziyyələrini 
səciyyələndirən başlıca bəyanatının olmasını demək deyildir, belə ki, 
bütün siyasət alimləri sinif otaqlarında tələbələrinə hərbi hazırlıq üzrə 
serjant-təlimatçıları kimi "Öldürün! Öldürün" söyləmirlər. Və, buv 
ətəndaş və beynəlxalq müharibələrini əvəz etmək üçün demokratik 
təşkilatları (partiya rəqabətləri, seçkilər, qanunverici orqanlar və qanun 
kimi) əvəz etməyə can atan siyasət alimlərinin zorakılıqdan boyun 
qaçıran töhfələrinə etinasız yanaşmaq üçün deyildir. Lakin, mövcud 
intizamların zorakılığı qəbul edən xüsusiyyətlərilə razılaşaraq Qeyri-
öldürücü alternativlərinin mümkünlüyü etik- empirik və empirik-etik 
başlanğıc vədini təklif edir. O, azadlıq ilə yanaşı qeyri-öldürücüni, 
bərabərliyi, ədalət və demokratiyanı, normativ-empirik və empirik-
normativi intizamın nüvəsi olaraq yanaşı yerləşdirir.  
Qətldən İmtina Etmənin Elmi İnqilabı 
Qeyri-öldürücü cəmiyyətlərin mümkünlüyünün tanınması siyasət 
elmində Qeyri-öldürücü elminin inqilabını nəzərdə tutur. Yeddi növ 
qarşılıqlı asılı olan inqilablara ehtiyac duyulur: öldürmənin rədd 
edilməsini qəbul edən normativ inqilab; qeyri-öldürücü sosial dəyişikliyi 
üçün əlverişli faktorları müəyyənləşdirmək üçün faktik inqilab; qeyri-
öldürücü dəyişikliyinin səbəblərini və proseslərini başa düşmək üçün 
nəzəri inqilab; qətldən imtinaya keçid üçün biliyi və bacarıqları öyrədən 
pedaqoji və təlimi inqilabı təmin edən; qeyri-öldürücü biliyini praktik 
olaraq istifadə edən tətbiqi inqilab; qətldən imtinaya keçidi 

---

88
yüngülləşdirmək naminə təşkilatları yaratmaq üçün qurulmuş təşkilati 
inqilab; və qeyri-öldürücüdə transformasiya məsələləri üçün əksər 
müvafiq sorğu-sualların, araşdırmaların və atılacaq addımların 
metodlarını yaratmaq və uyğunlaşdırmaqdan ötrü metodoloji inqilab.  
Normativ inqilab 
Nəzərdə tutulan normativ dəyişiklik hakim öldürmədən öldürməmək 
hakimliyinə keçiddir. Yeganə yol olaraq bunun baş verməsi yığılmış, 
dəyərlərin əlavə olunduğu prosesin etik və empirik kəşflərinin qarşılıqlı 
təsirləridir. Etik olaraq nəzərdə tutulan irəliləyiş qətldən etik hakimliyə, 
öldürməyə doğru sual doğuran hakimliyə, qətldən imtinaya doğru 
fərziyyələrin istifadə edilə bilməsinə, qeyri-öldürücü normativ məqsədə 
olan irəliləyişdir. Paralel olaraq, qeyri-öldürücü cəmiyyətlərdən 
əsaslandırılmış inkişaf qeyri-mümkündür, qeyri-öldürücü cəmiyyətlər 
üçün problematikdir, faktiki və Qeyri-öldürücü cəmiyyətlərinin 
xüsusiyyətlərinin araşdırılması fərziyyəsi qeyri-öldürücü dünyada Qeyri-
öldürücü cəmiyyətlərini yaratmaq üçün və davamlılığı üçün elmi biliklər 
axtarmağı öhdəsinə götürür. 
Belə dərin nüfuzetmə proseslərində etik çağırış və empirik cavab, 
empirik çağırış və etik cavab Veber tərəfindən qeyri-öldürücü və 
öldürmək siyasəti prinsiplərinin arasında keçiriciliyi olmayan maneə 
aşkarlanmışdır. Beləliklə, heç bir güzəştə getməyən həyata hörmət 
anlayışına müasir akademik siyasət elmi üçün ümumi etik əsas kimi 
"dəlil və nəticələrin qaydalarına heç bir güzəştə getməyən öhdəlik" əlavə 
edilə bilər (Almond 1996: 89).  
Fiqur 3. Normativ - Empirik Qətldən İmtina Etmə Nümunəsinin 
Keçid prosesi 
Normativ keçid 
Qarşılıqlı təsir 
prosesi 
Empirikal keçid 
Öldürmə Hakimlik 
edir 
Qeyri-öldürücülük mümkün 
deyil 
 
Öldürmək sual altındadır 
Qeyri-öldürücülük Problematikdir 

---