Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 5,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
downloaded from KitabYurdu.az
141 müharibəyə mane olmamaq şüarın ı ön plana çəkdi. Cənubi Qafqazda vətənpərvər menşeviklər qrupuna Noy Jordaniya başçılıq edirdi.
Bakı menşeviklərinin mövqeyi xeyli ziddiyyətli id i. Müharibə elan ediləndən bir neçə gün sonra onlar rəhbər ko llektiv adından "Müharibəyə, müharibəyə" adlı iki vərəqə nəşr edib yaydılar. Bu vərəqələrdə müharibə pislənir, onun günahkarları - imperialistlər ifşa olunur, müharibəyə və mütləqiyyətə qarşı mübarizəyə çağırış səslənirdi 16 . Menşeviklərin sonralar "beynəlmiləlçilər" adlandırılmış bir h issəsi hələ də müharibə başlayan təqdirdə sosial-demo kratların fəal surətdə müharibə əleyhinə çıxması haqqında qərar qəbul etmiş Bazel sosialist konqresinin təsiri alt ında idi. Bundan başqa proletariatın içərisində müharibə əleyhinə yönəlmiş əhvali-ruhiyyə güclü idi ki, bununla da hesablaşmamaq mü mkün deyildi. Lakin menşeviklərin elə bu hissəsi də müh aribəni, imperializmi və şovinizmi, habelə Plexanov və Jordaniyanın mövqelərin i ancaq sözlə p isləməklə kifayətlənird i. Bakı menşeviklərinin ço x hissəsi öz mövqeyi və taktikasına görə, Rusiya menşevik təşkilatının sol-mərkəzçi qanadına yaxın olub, Zaqafqaziya vilayət ko mitəsi ilə təşkilat əlaqələrini qoruyub saxla mışdı. Bu əlaqələrin qorunub saxlan ılması, habelə Ümu mqafqaz menşevik konfransının işində iştirak ı Bakı menşevikləri içərisində vətənpərvər əhvali-ruhiyyənin tədricən güclən məsinə şərait yaradırdı. Məsələn, 1914-cü ilin dekabrında keçirilmiş, işində Bakı menşeviklərinin də iştirak etdikləri Qafqaz konfransı ordu üçün əsgərlər y ığ maq yolu ilə ona kö mək göstərilməsi barəsində qərar çıxardı. Dekabrın əvvəlində Bakıda "Milliyyətindən asılı olmayaraq qaçqınlara yard ım ko mitəsi" yaradıldı. Müdafiəçi menşevik V.İ.Firolov onun sədri seçildi. Bu ko mitə şovinist əhvali- ruhiyyənin qızışdırılması meydanına çevrilmiş qaçqınlara kö mək ü zrə mü xtəlif milli ko mitələrə qarşı dururdu 17 .
digər Qafqaz konfransı "ölkən in" düşməndən müdafiəsini təşkil etməyə qadir o lan "məsul nazirliyin" yaradılması barəsində kadet şüarına tərəfdar çıxd ı. Konfrans habelə hərbi-sənaye ko mitələrinin fəaliyyətində, "HSK-n ın fəhlə qrupları" deyilən qrupların yaradılmasında fəhlələrin iştirakını la zım bild i 18 . Bu qrupların yaradılmasında fəal iştirak edən Bakı menşevikləri V.İ.Frolov, İ. V.Anşeles bu yolla fəhlələri sakitləşdirməyə və müharibə müddətində tətil hərəkatını dayandırmağa səy göstərirdilər. Azərbaycanın eser təşkilatlarının da mövqeyi b irmənalı deyildi. Ço xsaylı həbslərdən sonra Bakı eser təşkilatının fəaliyyəti ancaq 1916-cı ilin payızında canlandı, onun şəhər ko mitəsi və mədən-zavod rayonlarında da bir neçə qrupu yenidən yaradıldı. Eserlərin bir h issəsi, əsasən fəhlələr müharibə əleyhinə çıxış etməyə və hətta tətillərin hazırlan masında bolşeviklərlə əməkdaşlıq etməyə başladı 19 .
downloaded from KitabYurdu.az
142 iştirakdan imtina etdi. Lakin Bakı eserlərinin digər hissəsi, əsasən, rəhbər orqanlar vətənpərvərlik mövqeyində duraraq müharibədə Rusiyanı müdafiə edirdi. "İmperialist müharibəsi"ndə qeyd-şərtsiz olaraq öz hökumətina qarşı çıxan yeganə partiya bolşeviklər partiyası idi. Artıq müharibənin ilk günlərində V.İ.Lenin tərəfindən "Müharibə haqqında tezislər" yazılmışdı. Sonralar bu tezislər yenidən işlənib "Müharibə və Rusiya sosial-demokratiyası" adlı manifestə çevrilmiş və bütün bolşevik‖ təşkilatların ın fəaliyyət proqramı o lmuşdu. Bıı sənəddə başlanmış müharibə şəraitində partiyanın əsas taktiki şüarları ifadə o lunmuş dur: imperialist müharibəsinin vətəndaş müharibəsinə çevrilməsi; "öz" hökumətinin məğ lubiyyətinə kö mək göstərilməsi; sosial-şovinizmlə və onun bir növü olan mərkəzçiliklə (II Beynəlmiləlin bütün sosialist və sosial-demokrat partiyaları nəzərdə tutulurdu) əlaqələrin tamamilə kəsilməsi; III Beynəlmiləlin yaradılması 20 .
qətnaməsi leninçi müddəalara əsaslanaraq imperialist müharibəsini vətəndaş müharibəsinə çevirməyin konkret yollarını müəyyənləşdirdi: 1) "hərbi kred itlərə səs verməkdən qeyd-şərtsiz olaraq imtina etmək və burjua nazirliklərindən çıxmaq; 2) " milli sülh" siyasəti ilə əlaqələrin tamamilə kəsilməsi, höku mət və burjuaziyanın hərbi vəziyyət tətbiq edərək konstitusiya azadlıq larını ləğv etdiyi bütün yerlərdə qeyri-leqal təşkilatların yarad ılması; 3) bir-b iri ilə vuruşan millətlərin əsgərlərin in səngərlərdə və ümu miyyətlə müharibə meydanlarında qardaşlaşmasının müdafiə olunması; 4) proletariatın hər cür kütləvi inqilabi çıxış larının ü mu miyyətlə müdafiə olunması" 21 . Bu müddəalar həm Rusiya, hə m də Zaqafqaziya bolşevik təşkilatların ın fəaliyyətinin əsasını təşkil etdi. Belə mövqelərinə və II Beynəlmiləl partiyaları ilə əlaqələri tamamilə kəsdiklərinə görə bolşevikləri " məğlubiyyətçilər" adlandırmağa başladılar. RSDFP Bakı Ko mitəsinin irtica illərində tamamilə darmadağın edilməsinə baxmayaraq, 1914-cü ilin ikinci yarısında o öz tərkibini cüzi də olsa (cəmisi 60 nəfər), bərpa etməyə nail oldu. Leninin tezisləri və RSDFP-n in Manifesti Bakı bolşevikləri tərəfindən fəaliyyətə rəhbərlik kimi qəbul ed ild i. Bundan əlavə, bolşeviklər fəh lələrin və çağırışçıların müharibə əleyhinə mitinq və nümayişlərinin keçirilməsində fəal iştirak edirdilər. İyulun 22-də Sabunçuda müharibə əleyhinə nümayiş keçirildi. Bolşeviklərin təşviqatından sonra fəhlələr b ild irdilər ki, ö zgələrin in mənafeyi naminə vuruşmaq üçün cəbhəyə getməyəcəklər. Fəhlələr Balaxan ı-Sabunçu polismeysterini daşa basdılar. Yevlax, Yelizavetpol, Ağstafa, Tovuz, Dəllər və b. dəmir yol stansiyalarında da çağırışçıların və ehtiyatda olanların müharibə əleyhinə çıxışları baş verirdi. 1915-c i ildə Ye lizavetpol jandarm idarəsinə verilən mə lu matda deyilirdi ki, Yelizavetpol qəzası kəndliləri içərisində müharibə əleyhinə güclü təbliğat aparılır, Yüklə 5,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|