Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.2 Müəssisələrdə dövriyyə vəsaitlərinin səmərəliliyinin artırılması üçün maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri
69
Ölkənin mövcud iqtisadi vəziyyəti, qanunvericilikdə baş verən dəyişikliklər, kredit üzrə faizlər, inflyasinın səviyyəsi və s. kimi amillər xarici amillər hesab olunur. Bu amillər müəssisədən asılı olmayan amillərdir.
70
3.2 Müəssisələrdə dövriyyə vəsaitlərinin səmərəliliyinin artırılması üçün maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri Dövriyyə vəsaitlərinin dövretmə sürətinin artması onlardan istifadə səmərəliyini də artırır. Bu da onu göstərir ki, dövriyyə vəsaitlərinin idarə olunması müəssisənin maliyyə siyasətinin hazırlanmasında və maliyyə planlaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Dövriyyə vəsaitlərinin idarə olunması dedikdə, müəssisənin uzunmüddətli və səmərəli istehsal və maliyyə fəaliyyətini təmin etmək üçün lazımi dövriyyə vəsaitlərinin həcminin və strukturunun, onların mənbələrinin, aralarındakı nisbətlərin araşdırılması başa düşülür. Müəssisənin mənfəəti müəyyən dərəcədə dövriyyə vəsaitlərinin həcmindən asılıdır. Dövriyyə vəsaitlərinin həcmi optimal səviyyədə olmalıdır. Optimal səviyyədən istər çox olduqda, istərsə də az olduqda bu istənilən nəticəni verməyəcəkdir. Belə ki, əgər dövriyyə vəsaitlərinin səviyyəsi zəruri normadan az olarsa, bu müəssisənin fəaliyyətində tez-tez fasilələrin yaranmasına səbəb olacaq ki, bu da mənfəətin həcminin azalmasına gətirib çıxaracaqdır. Dövriyyə vəsaitlərinin həcmi əgər optimal normadan çox olarsa, bu zaman vəsaitlərin bir qismi istehsal tsiklindən kənarda qalır, bu da xəcləri artırır və mənfəətə də mənfi təsir edir. Ehtiyatlardan istifadənin səmərəlik səviyyəsi, qənaət və rentabellik təhlil olunan zaman müəyyən məsələlərə də nəzər salmaq lazımdır. Bu məsələlər aşağıdakılardır:
Qənaət və rentabelliyin yoxlanılmasında lazımi normativlərin müəyyən olunması;
Pozuntuların aradan qaldırılması üzrə tədbirlər hazırlamaq və icra etmək. Dövriyyə aktivlərinin təhlili zamanı onlardan səmərəli istifadə olunmasını aşkara çıxarmaq üçün aktivlərin dövr müddəti, dövrеtmə surəti, vəsaitin dövriyəyə cəlb оlunması, dеbitоr bоrclarının vəziyyəti, dеbitоr bоrcunun dövriyyə aktivlərinin 71
məcmunda хüsusi çəkisi, əmtəə-matеrial еhtiyatlarının dövriyyəsi və s. kimi göstəriciləri ətraflı şəkildə öyrənmək lazımdır. Dövriyyə aktivlərinin uçotu və auditi müasir tələblərə uyğun şəkildə qurularsa, o zaman onlardan səmərəli istifadə etmək mümkün olar. Bu zaman müəssisənin istеhsal еhtiyatlarından, tədavül sfеrasındakı maddi aktivlərdən, qısamüddətli maliyyə qоyuluşlarından, pul vəsaitlərindən, hеsablaşmalarda оlan vəsaitlərdən istifadə yaxşılaşar. Yəni, müəssisənin dövriyyə vəsaitlərindən səmərəli və qənaətlə istifadə olunması maya dəyərinin aşağı salınmasına, satışdan alınan mənfəətin artırılmasına gətirib çıxarır. Dövriyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadə olunması məqsədilə müəyyən tədbirlər həyata keçirilməlidir:
оlmayan işçilərə, orada işləməyən şəхslərə və əvvəlki avans üçün hеsabat vеrməyən təhtəlhеsab şəхslərə kassadan nağd pul vеrilməsi əməliyyatları xüsusi diqqətlə yoxlanılmalıdır;
Ezamiyyə хərclərinin rəsmiləşdirilməsi ilə əlaqəli sənədlərin düzgün rəsmiləşdirilməsi diqqətlə təhlil olunmalıdır;
nümayəndəlik хərclərinin analitik uçоtu təşkil olunmalıdır;
Dövriyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadə üçün işlənib hazırlanan tədbirlər planı sintеtik və analitik təhlil matеriallarına uyğun olmalıdır;
matеriallarla yükləməməlidir və s. Dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin daha da artırılması müəssisənin də mənfəətinin artmasına və bu da ölkə ərazisində ÜDM-nin də yüksəlməsinə gətirib çıxarır. Artımın əldə olunması üçün isə dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin artırılması üzrə maliyyə nəzarəti sistemini də təkmilləşdirmək lazımdır. 72
Maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi nəzarətin ən müasir mexanizmlərinin tətbiqini, nəzarət sisteminin əlaqələndirilməsini, təsir gücünün artırılmasını və s. nəzərdə tutur. Bizim ölkəmizdə də son dövrlər maliyyə nəzarəti inkişaf etsə də, onun da müəyyən çatışmazlıqları vardır. Ölkəmizdə maliyyə nəzarəti sisteminin əsas problemlərindən biri əlaqələndirmənin yoxluğu, bir təsərrüfat subyektində eyni zamanda bir neçə nəzarətçinin yoxlamalar təşkil etməsi olmuşdur. Bu sahədə mövcud olan çatışmazlıqlara həmçinin aşağıdakıları da aid etmək olar:
Ölkə üzrə ümumi maliyyə nəzarəti standartları formalaşmamışdır;
Daxili və xarici maliyyə nəzarətini həyata keçirən orqanların görməli olduğu işlər lazımi dərəcədə fərqləndirilməmişdir;
reqlamentləşdirilmiş qaydalar mövcud deyildir və s. 1996-cı ildə Beynəlxalq Valyuta Fondunun tələbinə əsasən ölkə prezidentinin fərmanı ilə yoxlamalar məhdudlaşdırıldı və prokurorluq və DİN orqanlarına təsərrüfat təşkilatlarında yoxlamalar aparması qadağan olundu və ölkədə başlıca maliyyə nəza- rət orqanı olan Maliyyə Nazirliyinin nəzarət strukturları yenidən qurularaq, bəzi dövlət nəzarət orqanlarının funksiyaları məhdudlaşdırıldı. Müstəqillik əldə etdikdən sonra maliyyə nəzarətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı bir sıra tədbirlər görülmüşdür. Buraya qəbul olunan qanun layihələri, imzalanan fərmanlar və s. aid oluna bilər. Bunların bəzilərinə aşağıdakıları aid edə bilərik:
―İstehsal, xidmət, maliyyə-kredit fəaliyyətinə dövlət nəzarətinin qaydaya salınması və əsassız yoxlamaların qadağan edilməsi haqqında‖ 1996-cı il 17 iyun tarixli 463 saylı fərman;
―Dövlət nəzarəti sisteminin təkmilləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı sahəsində süni maneələrin aradan qaldırılması haqqında‖ 7 yanvar 1999-cu il tarixli fərman;
"Sahibkarlığın inkişafına mane olan müdaxilələrin qarşısının alınması haqqında" 28 sentyabr 2002-ci il tarixli fərmanı; Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|