Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müəssisələrdə dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin artırılmasında maliyyə nəzarətinin rolu
59
Pul vəsaitlərinin proqnozlaşdırılması metodlarının araşdırılması;
Seçilmiş metoda əsasən pul vəsaitlərinin proqnozlaşdırılan həcminə uyğunluğunun təhlili;
Likvidliyin lazımi səviyyədə saxlanmasına nəzarət və s. Debitor borclarına nəzarəti nəzərdən keçirdikdə isə onların təhlilində aşağıdakıların yoxlanılması lazımdır:
Debitor borclarının toplanmasında istifadə olunan qeyri-standart yolların (sessiya, faktorinq) qanuniliyinə nəzarət;
Debitor borcların hərəkəti üzrə uçotun qiymətləndirilməsi;
Başqa hesablarda debitor borclarının gizledilib-gizledilməməsi;
Ümidsiz debitor borclarının zərərlərə silinməsinin düzgünlüyü;
Debitor borclarının təmin olunmasına nəzarət və s.
60
FƏSIL III. MÜƏSSİSƏLƏRDƏ DÖVRİYYƏ VƏSAİTLƏRİNDƏN İSTİFADƏNİN SƏMƏRƏLİLİYİNİN ARTIRILMASINDA MALİYYƏ NƏZARƏTİNİN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİNİN ƏHƏMIYYƏTİ 3.1. Müəssisələrdə dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinin artırılmasında maliyyə nəzarətinin rolu
Dövriyyə aktivləri təsərrüfat subyektləri üçün maliyyə sabitliyinin, ödəmə qabiliyyətinin qorunmasında, maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının davamlılığının təmin olunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu da imkan verir ki, şirkət vaxtında və tam uğurla kommersiya fəaliyyətini həyata keçirə bilsin və onun ödəniş və hesablaşma öhdəliklərini vaxtında və tam yerinə yetirsin. Bütün bunlar dövriyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadə olunmasını, onlara qənaəti zəruriləşdirir.
Dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyinə mənfi təsir göstərən amillər aşağıdakılardır:
Yüksək infilyasiya səviyyəsi;
Vergi yükünün artırılması;
İstehsal və istehlak tələbatının azalması;
Ödəniş və hesablama əməliyyatlarının icrasında pozuntular;
Yüksək kredit faizləri və s.
Dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin yaxşılaşdırılması sahibkarlığın inkişafı baxımından qarşıya qoyulmuş aktual məsələlərdən birinə çevrilmişdir. Çünki dövriyyə vəsaitlərinin istifadəsinin yaxşılaşdırılması investisiyaların da həcminin artmasına səbəb olur.
Dövriyyə vəsaitlərindən istifadənin səmərəliliyi onun dövriyyəsi ilə əlaqəlidir. Dövriyyə vəsaitlərinin dövriyyə sürətinin artırılması müəssisənin daha az xərclə istehsal proqramını icra etməsinə imkan verir. Dövretmə dedikdə, vəsaitlərin bir formadan digərinə keçməsi və fasiləsiz olaraq bu hərəkətin davam etməsi deməkdir.
61
Dövriyyə vəsaitlərinin səmərəli istifadə göstəriciləri vaxt amilinin əsas götürüldüyü aşağıdakı göstəricilərdır:
Dövrеtmə əmsalı;
Dövriyyənin yüklənməsi əmsalı;
Bir dövriyyənin uzunluğu əmsalı.
Dövriyyə vəsaitlərinin dövretmə sürəti ondan istifadənin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsində istifadə olunan göstəricilərdən biridir. Dövriyyə vəsaitləri daha tez dövr etdikcə onlar istehsal və tədavül mərhələlərində daha az müddətdə qalırlar ki, bu da daha az vəsait hesabına istehsalın genişləndirilməsinə şərait yaradır və müəssisənin rentabelliyi də artır. Dövretmə sürətinin hesablanmasında əsas istifadə olunan göstəricilər dövriyyə vəsaitlərinin orta məbləği və satışdan alınan gəlir məbləğidir. Dövriyyə vəsaitlərinin orta məbləğini hesablamaq üçün iki üsuldan istifadə olunur. Bunlar aşağıdakılardır:
Orta hesabla dövriyyə vəsaitlərinin orta məbləğinin müəyyən olunması;
Orta xronoloji üsulla dövriyyə vəsaitlərinin orta məbləğinin müəyyən olunması.
Dövriyyə vəsaitlərinin dövretmə əmsalını hesablamaq üçün satılmış məhsulun həcmini dövriyyə vəsaitlərinin orta qalığına nisbətini tapmalıyıq. Düstur formasında aşağıdakı kimi olacaqdır:
Ə
=R/D or
(8) Burada, Ə də – dövriyyə vəsaitlərinin dövretmə əmsalı; R – topdansatış qiymətində satılmış olunmuş məhsulun həcmi(manatla); D or – dövriyyə vəsaitlərinin orta illik (rüblük, aylıq) qalığıdır, (manatla)
Misal 1. Realizə olunmuş məhsul üzrə müəssisəyə il ərzində 100000 manat daxil olmuşdur. Dövriyyə vəsaitlərinin orta qalığı isə 20000 manat təşkil edir. Bu zaman dövretmə əmsalı Ə də
62
olacaqdır.
Orta hesabla bir il ərzində dövriyyə vəsaitlərinin miqdarını hesablamaq üçün onların ilin əvvəlinə və axırına olan qalıqlarının yarısının üzərinə ilin aylarının (ilin 1-ci ayı istisna olmaqla) əvvəlinə olan qalıqları əlavə edilib, nəticəni ildəki ayların sayına bölürlər. Dövriyyə vəsaitlərinin orta illik qalığını dütur kimi aşağıdakı formada ifadə edə bilərik:
Burada, D or – dövriyyə vəsaitlərinin bil il üçün məbləği; D 1 , D 2 ,....,D
12 – dövriyyə vəsaitlərinin ayın əvvəlinə olan məbləği; n- bir ildəki ayların sayıdır.
Misal 2. Dövriyyə vəsaitlərinin il ərzində hər bir ay üzrə məbləğini aşağıdakı kimi götürək: Yanvar - 20000 manat, fevral - 22000 manat, mart – 30000 manat, aprel – 28000 manat, may – 32000 manat, iyun – 19000 manat, iyul – 22000 manat, avqust – 18500 manat, sentyabr – 24400 manat, oktyabr – 28000 manat, noyabr – 30500 manat, dekabr – 21200 manat. Bu zaman dövriyyə vəsaitlərinin bir il üçün orta məbləği aşağıdakı kimi hesablanacaqdır:
Dövretmə sürəti müəyyən vaxt ərzindəki dövrlərin sayı ilə müəyyən olunur. Dövriyyə vəsaitlərinin dövrlərinin sayı, bir il və ya rüb müddətində istifadə edilmiş dövriyyə vəsaitlərinin 1 manatına düşən satılmış məhsulun miqdarını əks etdirir. Dövretmə müddəti ərzində dövriyyə vəsaitlərinin dövrlərinin sayı nə qədər çox olarsa, dövriyyə vəsaitlərinin mövcud miqdarı şərait yaradar ki, daha çox məhsul istehsal olunsun. Dövrlərin sayının artırılması ilə yalnız istehsal olunan məhsulun
Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|