Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 2.2.2. Auditin növləri və hər bir növ üzrə fəaliyyətin məzmunu Auditin növləri Onların fəaliyyətinin məzmunu
- Sxem 2.2.2. Auditor yoxlamasının mərhələləri
50
Qeyri-dövlət maliyyə nəzarətinin formalarından biri də auditdir. Audit xarici nəzarət forması hesab olunur. Audit yoxlaması hüquqi şəxs olan audit təşkilatı və ya fiziki şəxs olan auditor tərəfindən aparıla bilər. Audit dedikdə, mühasibat uçotunun düzgün aparılmasına, mühasibat və maliyyə hesabatlarına müstəqil nəzarətdir. Auditin müxtəlif növləri vardır. Bu növlər Cədvəl 2.2.2-də göstərilir.
Məcburi audit Bilavasitə qanunvericilikdə nəzərdə tutulan hallarda və ya dövlət orqanlarının tapşırığı əsasında yerinə yetirilir. Könüllü audit Yoxlanılacaq təsərrüfat subyekti ilə auditor və ya audit təşkilatı arasında könüllülük prinsipi əsasında bağlanmış müqavilə üzrə həyata keçirilir. Kənar audit Auditor
firmaları və sərbəst auditorlar tərəfindən bağlanan müqavilə əsasında təsərrüfat subyektinin mühasibat uçotunun və maliyyə hesabatının düzgünlüyünü obyektiv olaraq
qiymətləndirmək üçün nəzərdə tutlmuşdur. Daxili audit Təsərrüfat subyektinin struktur elementlərindən biri kimi təşkil olunur və ehtiyatların itkisinin qarşısını almaq və müəssisə daxilində zəruri dəyişikliklər aparmaq üçün həyata keçirilir.
Uyğunluq auditi Təsərrüfat subyektinin maliyyə, təsərrüfat fəaliyyətinin qoyulmuş şərtlərə,qaydalara uyğun olub olmadığını müəyyən etmək üçünhəyata keçirilir. Təsərrüfat auditi Təsərrüfat fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq imkanlarının müəyyənləşdirilməsi və bu haqda məsləhətlər verilməsi, idarəetmənin səmərəliliyinin təhlilini nəzərdə tutur. Maliyyə hesabatının auditi Maliyyə heasbatının müəyyənləşdirilmiş meyarlara və mühasibat uçotunun qəbul olunan
qaydalarına mütənasib olması haqqında rəy vermək üçün həyata keçirilir. Əməliyyat auditi Təsərrüfat sisteminin təsərrüfat əməliyyatları və metodlarının hər hansı bir hissəsinin təhlilidir. Dövlət orqanlarının müvafiq qərarı ilə həyata keçirilən audit Qanunvericiliyə uyğun olaraq əsasən səlahiyyətli dövlət orqanlarının müvafiq 51
qərarı ilə həyata keçirilən məcburi auditin bir formasıdır.
Auditorlar yalnız audit yoxlamalarını həyata keçirmirlər. Onlar Həmçinin, təsərrüfat subyektlərinə, fiziki şəxslərə məsləhət xidmətləri də icra edirlər. Azərbaycan Respublikasında audit fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün mütləq qaydada Auditorlar Palatasından lisenziya almaq lazımdır. Lisenziyanın müddəti isə 5 ildir. Auditor yoxlamasının əsas mərhələləri Sxem 2.2.2-də göstərilmişdir:
Maliyyə nəzarətinin bir digər növü büdcə nəzarətidir. Bu növ maliyyə nəzarətinin mühüm formalarından hesab olunur. Onun vəzifəsi büdcənin hazırlanması, baxılması və təsdiqi mərhələlərində büdcənin mövcud ehtiyatlarının gəlir hissəsinin istifadəsinə nəzarət etməkdir. Büdcə xərclərinin təhlilində hər bir xərcin məqsədəuyğun maliyyələşdirilməsi yoxlanılır. Büdcədən istifadə zamanı büdcə nəzarəti büdcə vəsaitlərindən vaxtında və səmərəli formada istifadə olunmasının yoxlanılmasını nəzərdə tutur. auditin planlaşdırılması audit sübutlarının toplanması üçüncü
şəxslərin məlumatların dan istifadə etmək
sənədləşdirmə auditor rəyi 52
Vergi nəzarəti də maliyyə nəzarətinin bir formasıdır. Vergi nəzarəti büdcə sisteminin bütün mərhələlərində büdcənin gəlir hissəsinə daxil olan vergilərin hərəkətinə nəzarət etməkdir.
Digər maliyyə nəzarəti növü olan gömrük nəzarətinin əsas vəzifəsi büdcəyə gömrük rüsumları və vergilərin tam və vaxtında daxil olmasıdır.
Valyuta Nəzarəti - ixrac əməliyyatlarından gəlirlərin tam və vaxtında daxil olmasına, idxal malları üzrə xarici valyuta ilə ödənişlərin düzgünlüyünə nəzarətdir.
Sığorta nəzarəti sığorta bazarında sabitliyin təmin olunması üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Maliyyə nəzarəti metodları dedikdə, nəzarətin məqsədlərinə çatmaq məqsədilə istifadə edilən üsul və qaydaların toplusu başa düşülür. Maliyyə nəzarətinin tətbiqi zamanı müxtəlif metodlardan istifadə olunur. Bu metodlar əsasən nəzarət, nəzərdən keçirmə, maliyyə vəziyyətinin təhlili, müşahidə, yoxlama, təftiş ola bilər.
Maliyyə nəzarətinin yoxlama metodunun tətbiqi zamanı hesabat sənədləşmələri və məxaric sənədləri üzrə maliyyə fəaliyyətinin müxtəlif aspektləri araşdırılır. Yoxlama nəticəsində əgər hər hansı pozulma halı aşkarlanarsa, onun qarşısının alınması üçün tədbirlər görülür.
Qanunvericilikdə əks olunan norma və tələblərə əsasən aparılan maliyyə əməliyyatlarının təhlili nəzarət metoduna əsaslanır. Əgər bu norma və tələblər pozularsa, sanksiyalar tətbiq oluna bilər
Maliyyə nəzarətinin bir digər növü olan müşahidə və ya monitorinq nəzarət subyektinin maliyyə durumu və onun resurslarıdan səmərəli istifadə ilə bağlı nəzarət metodudur. Bu nəzarət metodu yoxlanılacaq təsərrüfat subyektinin razılığı əsasənda və ya arbitraj məhkəməsinin qərarı ilə keçirilə bilər. Arbitraj məhkəməsinin qərarına əsasən monitorinq metodu əsasən müəssisənin öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi və müəssisənin müflisləşməyə getdiyi halqa tətbiq olunur.
Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|