Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sxem 3.2.1. Daxili maliyyə nəzarətinin məqsədləri.
46
keçirilməsində köməklik etməkdir. Daxili nəzarət nəzarətin digər formalarından fərqli olaraq, daha çox informasiya və hazırlıq funksiyasını icra edir.
Daxili nəzarət rəhbərlik üçün maliyyə təhlilini həyata keçirərək ona təhlilin məlumatlarını təqdim edir, mühasibat və statistika hesabatlarının, imzalanmış mülki və əmək müqavilələri üzrə maliyyə nəticələrini qiymətləndirir. Daxili nəzarət nəticəsində əldə olunan məlumatlar imkan verir ki, təsərrüfat subyektinin maliyyə və təsərrüfat əməliyyatlarının səmərəlilyinin artırılsın, maliyyə intizamını pozan hallar araşdırılaraq qiymətləndirilsin. Məcburi maliyyə yoxlamasından əvvəl daxili nəzarətinin keçirilməsi daha əhəmiyyətlidir. Belə ki, daxili nəzarət təsərrüfat subyektinin öz gücü və öz vəsaitləri hesabına vaxtında maliyyə sahəsində cinayətkarlıq hallarının aşkar olunaraq aradan qaldırılmasına, həmçinin dövlət nəzarət orqanları üçün zəruri sənədlərin hazırlanmasına şərait yaradır. Daxili maliyyə nəzarətinin təşkilinin əsas məqsədləri Sxem 3.2.1.də verilmişdir.
daxili maliyyə nəzarətinin məqsədləri qanunlara, planlara, və digər normativ və standartlara riayət olunması aktivlərin mühafizəsi resurslardan səmərəli və qənaətlə istifadə olunması plan üzrə müəyyən olunmuş məqsəd və vəzifələrin icrası məlumatların tamlığı, etibarlılığı 47
Ümumiyyətlə,nəzarət dedikdə, rəhbərlik tərəfindən düzgün planlaşdırma, təşkilatçılıq və idarəetmənin nəticəsi başa düşülür. Daxili maliyyə nəzarətinin üç əsas növü fərqləndirilir: 1.
üçün həyata keçirilir; 2.
Aşkar etmə nəzarəti - baş vermiş arzuolunmaz hadisələri müəyyənləşdirərək onların aradan qaldırılması üçün tətbiq olunur; 3.
yaxud ona şərait yaradır. Səmərəli daxili maliyyə nəzarəti sistemi qərar qəbulunda mühüm rol oynayan hadisələr haqqında daxili və xarici bazarla əlaqəli məlumatları tələb edir. Bu məlumatlar istifadə olunan formada, zamanında, etibarlı şəkildə hazırlanaraq təqdim edilməlidir. Risklərə mütəmadi nəzarət daxili nəzarət sisteminin səmərəliliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynayır. Daxili nəzarət sistemi bəzi amillərin təsiri ilə formalaşır. Bu amillərə aiddir:
təsərrüfat subyektinin strukturu elementlərinin həcmi;
təsərrüfat subyektinin strateji məqsədləri və vəzifələri;
zəruri resurslarla təmin olunma səviyyəsi;
kadrların bilik və bacarıqlarının səviyyəsi;
fəaliyyətin nə dərəcədə avtomatlaşdırılması və s.
Kənar amillər və s. Müəssisələrin idarəetmə struktur bölmələrindən olan daxili audit xidməti keyfiyyət meyarı olan iqtisadi səmərəlilik meyarına malikdir. İqtisadi səmərəlilik əldə etmək üçün isə texnoloji və metodoloji baza hər zaman inkişaf etdirilməlidir. Daxili
48
audit bölməsinin keyfiyyətinin qiymətləndirilməsində aşağıdakı prinsiplər əsas götürülür:
effektivlik;
sənədləşdirmə,
metodoloji uyğunlaşma;
təşkilati uyğunlaşma. Daxili auditlə təftiş bəzi hallarda eynilədirilir. Lakin bu anlayışlar bir çox əlamətinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Təftişin vəzifələri dairəsi daxili auditin vəzifələri dairəsi ilə müqayisədə daha dardır. Təftişin vəzifələrinə əsasən aşağıdakıları aid edə bilərik:
Normativ və standartların tələblərinin həyata keçirilməsinə nəzarət etmək;
Mühasibat uçotunun təşkilini inkişaf etdirmək;
Maddi, əmək və maliyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadə və bu istiqamətdə mühasibat uçotunun rolunun artırılması;
olunmasına nəzarət və s. Lakin daxili auditin vəzifələrinə qeyd elədiklərimizlə yanaşı başqa vəzifələr də daxildir. Belə ki, daxili audit maliyyə hesabatının yoxlanılması, nəticədə əldə olunanməlumatların idarəetmə qərarlarının qəbulu üçün rəhbərliyə verilməsi; idarəetmə sistemində mövcud risk səviyyəsinin müəyyən olunması; vergi və s. orqanlarının tətbiq edə biləcəyi sanksiyalar haqqında xəbərdarlıq etmək kimi əlavə işləri də icra edir. Digər bir fərq ondan ibarətdir ki, təftişin əsas məqsədi çatışmazlıqları aradan qaldırmaq, onların səbəbkarlarını cəzalandırmaqdırsa, daxili audit nəzarət olunan bölməyə yardıma yönəldilir. 49
Təftiş aktivlərdən sui-istifadə hallarının məhdudlaşdırılması, aktivlərin qorunması, profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Daxili audit isə yalnız yoxlamanı nəzərdə tutmur. O həmçinin, investisiya cəlb olunması kimi məsələlər üzrə məsləhətlərin də verilməsini də nəzərdə tutur. Güclü daxili nəzarət sistemi aşağıdakılara nail olmağa imkan verir:
Uzunmüddətli gəlirlilik planlarına nail olmaq;
Etibarlı maliyyə hesabatlarının tərtibinə kömək etmək;
Gözlənilməz itki risklərinin azaldılmasına kömək etmək. Korporativ maliyyə nəzarəti korporasiyaların, cəmiyyətlərin maliyyə-təsərrüfta əməliyyatlarına nəzarəti nəzərdə tutur. Onun əsas məqsədi səhmdarların kapitalının və cəmiyyətin aktivlərinin müdafiəsindən ibarətdir. Korporativ nəzarət qarşısında duran bu məqsədə çatmaq üçün aşağıdakı məsələlərin həllinə nail olmalıdır: a)
Səmərəli idraəetmə sisteminin təmin olunması və təsərrüfat subyektinin vəzifəli şəxsləri tərəfindən sui-istifadə hallarının aradan qaldırılması; b)
olunmasını təmin etmək; c)
Təsərrüfat subyektinin maliyyə-təsərrüfat planıının qəbulu və icrasının təmin olunması; d)
e)
Maliyyə hesabatlarında əks olunan məlumatların düzgün olması. Qeyri-dövlət nəzarətinin növlərindən biri də kommersiya bankları tərəfindən nəzarətdir ki, kommersiya bankları tərəfindən nəzarətin obyekti onların müştəriləri olan təsərrüfat subyektlərdir. Nəzarətin bu növü bank müştərilərinin nağd və qeyri- nağd ödəniş qaydalarına əməl edib-etmədiyini, o cümlədən müştərilərin ödəmə qabiliyyətini müəyyən etmək üçün həyata keçirilir. Kommersiya bankları müştərilərin hesablama–kassa əməliyyatlarının aparılması qaydalarına və valyuta
qanunvericiliyinə əməl etdiklərinə nəzarət edirlər. Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|