Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
§ 5. Siyasi mədəniyyətimizin müasir inkişafının
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 5. Siyasi mədəniyyətimizin müasir inkişafının əsas istiqamətləri
- HEYDƏR ƏLİYEV
- 1 Bax:, «Xalq qəzeti», 27 may 2001
- Hidayət Orucov, Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli siyasot, Ba kı, 2000 113
§ 5. Siyasi mədəniyyətimizin müasir inkişafının əsas istiqamətləri «Müstəqillik illərində biz əslində milli-mədəni irsimizi, milli sər vətimizi bir daha təhlil edərək onu ideoloji buxovlardan və qa dağalardan xilas edirik». HEYDƏR ƏLİYEV Yetmiş illik Sovet sisteminin ifrat dərəcədə mərkəz ləşdirilmiş avtoritar idarəçilik rejimindən demokratik üsul idarəçiliyə, milli mənafeləri əsas tutan milli siyasətə keçid çoxsahəli olduğu üçün çətin bir prosesdir. Bu milli siyasətin icraçısı 1993-cü ilin yayından sonrakı dövrdə prezident Hey dər Əliyevdir. Əlbəttə, bu keçid özündən əvvəlki dövrün müəyyən özülünə və nailiyyətlərinə arxalanır. Prezident Heydər Əliy ev bu haqda belə deyir: 70 illik Sovet hakimiyyəti illəri «bi zim xalqımız, millətimiz üçün bir tərəfdən faciələr, itkilər, məhrumiyyətlər illəri olmuş, eyni zamanda xalqımızın maa riflənməsi, təhsil alması, inkişaf etməsi, Azərbaycanda bö yük iqtisadi potensialın yaranması, xalqımızın dünya mədəni dəyərlərinə qoşulması sahəsində müsbət rol oynamıdır1». Sovet sisteminin 20-ci illəri siyasi mədəniyyətimizin bu sistemə uyğun formalaşması dövrü olmuşdur. Hələ 20-ci illərin ərəfəsində bir musiqi xadimi və publisist kimi forma laşmış Üzeyir Hacıbəyov 30-cu illərdə özünün məşhur «Ko roğlu» operası ilə öz xalqına xidməti yeni sistem şəraitində də davam etdirdiyini bildirdi və bu sistemin rəhbərliyindən ən yüksək mükafata layiq görüldü. 1 Bax:, «Xalq qəzeti», 27 may 2001 110
30-cu illərdə ədəbiyyatda özlərinə məxsus dəsti xətt ləri olan gənclər - Mikayıl Müşfiq, Səməd Vurğun və Rəsul Rza Sovet sistemi ideologiyasını qəbul edərək milli ruhda yaradıcılıqlarını davam etdirdilər. Bu milli ruh eləcə də milli mənafeni yaddan çıxarmırdı. Şair Mikayıl Müşfiq 1936-cı ildə qələmə aldığı «Tərtərhes nəğmələri» şerində böyük cə sarət hissi ilə bu gün üçün də vacib dərdimiz haqda belə yazmışdı: Bu nə yoldur? Daşnak yolu, Hər dərəsi qanla dolu, Nə acıdır bunun adı, O dənizdən bu dənizə, Deyib, çıxdı sinəmizə Bir tapdadı, bir doğradı, Orda dəhşət, burda vəhşət, Əlində baş, dişində ət Tanırsınız o Cəlladı! Nə bağ qaldı, nə də bağban Qurşun, ölüm, atəş duman. Yaxamızı parçaladı Bilən bilir, bu zülmətə, Bu uğursuz fəlakətə Kim əl çaldı, kim ağladı. Səməd Vurğunun «Komsomol poeması» əsəri «Yeni yol» və digər qəzetlərdə 30-cu illərdə hissə-hissə nəşr olu nurdu: Poemanın «Gözəllik və məhəbbət» bölməsinin baş lanğıcını o dövrün gəncləri əzbərdən bilirdi:
Şairin «Poemalar»mm 1959 və 1961-ci illərə aid nəşr lərində bu sətrlər belə verilir. Uzaq buludlarda gəzinirdi ay, Doqqazın ağzında Cəlal və Humay Fikrimizcə ilk yazılışı şairin ölümündən sonra nəşrlər- dəkindən daha uğurludur. Bunu belə edənin Səməd Vurğuna sədaqətinə inanmaq çətindir. Vo yaxud da Rəsul Rzanın Azərbaycan şerinə gətirdiyi sərbəst şer üslubunu götürək, Şairin «Lenin» poeması bu günün tələbinə uyğun gəlməsə də , bu şer öz üslubuna və ifadə formasına görə güclü idi və yenilik idi.
Məgər indi Səməd Vurğunu və Rəsul Rzam ittiham etmək olarmı ki, niyə onlar Komsomolu və ya Lenini tə rənnüm ediblor? Əsla! Bununla belə, müasir dövrdə, 10 il bundan əvvəl bəıpa etdiyimiz dövlət müstəqilliyinin qarşıya qoyduğu tələblərə uyğun olaraq xalqımızın siyasi mədəniyyəti müasir tələblər səviyyəsində inkişaf etməlidir. Lakin bu inkişaf əvvəlki dövrün nailiyyətlərinə arxalanmalıdır. Görkəmli publisist və ictimai xadim Hidayət Orucov bu yaxınlarda nəşr etdirdiyi «Heydər Əliyev və Azərbaycan da milli siyasət» əsərində bu haqda belə yazır: «Milli şüurun gücləndirilməsi, milli ideyanın qeyri-rəsmi şəkildə formala şaraq əqidə və inama çevrilməsində həlledici rola malik amillərin inkişafına rəvac verilməsi 1970-80-ci illərin əvvəl lərinin ən böük nailiyyəti və qələbəsi idi. Azərbaycançı- lığm, türkçülüyün şüurlara yeridilməsinə, milli azadlıq və 112
müstəqillik uğrunda mübarizə inamının bədii ədəbiyyatda, incəsənət və mədəniyyət nümunələrində, elmi əsərlərdə təbliğinə münbit şərait yaradıldı. Azərbaycan xalqı Azadlıq meydanına birdən-birə və təsadüfən çıxmamışdı. Xalq buna mənən, ruhən, əqidəcə artıq hazır idi. Tarixi qələbəyə hazır lıq 1970-ci ildən başlanmışdı1». Milli mənafelərin düzgün başa düşülməsi, heç şübhə siz ki, milli məsələnin nəzəri əsaslarından qidalanmalıdır. Bəs Sovet dövründə bu məsələdə vəziyyət necə olmuşdur? Sovetlər hakimiyyəti illərində SSRİ-də milli məsələ əsasən İ. V.Stalinin millətə verdiyi məlum tərif və əksəriy yəti ermənilərdən və rus-ukraynalılardan olan bir sıra müəl liflərin təbliğat məzmunlu məqalələri əsasında şərh edilirdi. Belə çıxırdı ki, milli məsələ üzrə nəzəriyyə ilk dəfə SSRİ- də yaradılıb, halbuki millətə ilk tərifi İtaliya sosioloqu Stani slav Mancini 1851-ci ildə vennişdir. 1903-cü ildə Karl Kaut- skinin millətə verdiyi tərif daha elmi idi. Kautski 1903-cü ildə milli məsələ haqqında yazdığı əsərində millət üçün əra zi, dil, məişət, ruh, iradə və psixik yönümün birliyi əlamət lərini əsas götürmüşdür. Ədalət naminə demək lazımdır ki, on ii sonra, !9!3-cü ildə İ-V-S^alinin millətə verdiyi məlum tərifində K.Kautskinin millətə verdiyi tərifdən geniş istifadə edilmişdir. Azərbaycan mütəfəkkirlərindən Nəriman Nərimanov və Məmməd Əmin Rəsulzadə də milli məsələ üzrə bir sıra tutarlı nəzəri müddəalar irəli sürmüşlər. Məmməd Əmin Rəsulzadəyə görə, millət insanların tarixi, coğrafi, iqtisadi və siyasi faktorlar əsasında yaranmış dil, din və qohum-oqrəbalıq ümumiliyi əsasında meydana gəlmişdir. Nəriman Nərimanov yazır ki, millətlər bir-birindən
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|