Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «milli birlik ideologiyası»
- İ.Z.İsmayılov, Azərbaycanda XX əsrdə dövlətçilik siyasəti m əsələ ləri, B., 1995 s. 166-174 Bax:, «Xalq qəzeti», 4 sentyabr 1998
- § 3. Azərbaycanda İslam mədəniyyətinə qayıdış
Milli ideologiyamızın mühüm tərkib hissəsini milli- mənəvi dəyərlər təşkil edir. Bu dəyərlər sırasına ilk növbə də ana dilimiz, etiqad etdiyimiz islam dini və adət-ənənələ rimiz daxildir. Böyük təəssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, Bakıda və digər iri şəhərlərimizdə rus dilində orta və ali təhsil al mış gənclərimizin böyük bir hissəsi ana dilini yaxşı bilmə diyi üçün digərləri ilə ünsiyyətdə hətta bir cümlənin yarısını Azərbaycan dilində, digər yarısını rus dilində söyləməklə bağışlanılmaz hörmətsizlik edirlər. Bu məsələyə müəyyən münasibət gətirən aşağıdakı əhvalatı qələmə aldım: 19 noyabrda (2001) səhər televiziya da uşaqlar üçün verilişin sonunda həmin verilişin aparıcısı dedi: insanların heyvanlarla da əlaqəsi heyvanın eşitdiyi dil də olmalıdır və belə bir əhvalatı söylədi: Bakıdan kənd ray onuna bir nəfər qonaq gedir. Səhər həyətə çıxarkən həyətdə olan it qonağa hürür; qonaq itə: «paşol, paşol» deyirsə də it hürməkdə davam edir. Ev sahibi tez həyətə çıxaraq itə «ay it, qonağa hürməzlər» deyir və it səsini kəsərək gedir. Ev sahibi qonağına deyir ki, bizim it rusca başa düşmədiyi üçün hürməkdə davam edirdi. Buradan belə bir qənaətə gəlmək olar ki, insanlar da biri digəri ilə bir dildə danışmalıdır ki, anlaşıqlı olsun. Dünya azərbaycanlılarının I qurultayındakı nitqində prezident Heydər Əliyev demişdir: «Müstəqil Azərbaycan dövlətinin əsas ideyası azərbaycançılıqdır... Azərbaycançı- lıq öz milli mənsubiyyətini qoruyub saxlamaq, milli-mənəvi deyərlərini qoruyub saxlamaq, eyni zamanda onların ümum bəşəri dəyərlərlə sintezindən, inteqrasiyasından bəhrələn məsi və hər bir insanın inkişafının təmin olunması demək dir»1. Bu sətirlərin müəllifi 1995-ci ildə nəşr etdirdiyi kitabı I m
'Xalq" qəzeti, 10 noyabr 2001. na daxil etdiyi «Milli birlik ideologiyamız haqqında'» adlı bölmədə irəli sürdüyü bu ideyam indi də əsas götürür ki, müasir dövr üçün bizim milli ideologiyamız «milli birlik ideologiyası» məzmununda olmalıdır. Bununla əlaqədar olaraq müasir dövrü mətbuatımızda hərdən bir səslənən «Biz nə üçün birləşə bilmirik?» sualına cavab vermək lazımdır. Milli birliyimizə mane olan səbəblər sırasına ilk növ bədə aşağıdakılar daxildir: Birinci: Milli birlik kimi çox vacib bir məsələdə iqtidar və çoxşaxəli müxalifət qüvvələri arasında fikir birliyi yox dur və yaxud bu fikir birliyi hələlik çox zəif özülə malikdir. Halbuki, xalqımız üçün çox böhranlı bu dövrdə əsas məsələ lərin həllində (Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, sosial-iqtisadi məsələlərin həlli istiqamətində tədbirlər və s.) fikir birliyi olmalıdır ki, bu ümümmilli vəzifələr həll edilsin.
xarici siyasi orientasiyalarında da çoxşaxəlilik vardır. Bu məsələ rəsmi ədəbiyyatda çox açıqlanmasa da, xalqın müəy yən təbəqələri arasında Türkiyəyə, ABŞ-a, Rusiyaya, İrana meyillilik müşahidə edilir. Məsələn, ailə üzvlərindən Rusiy ada işləyən azərbaycanlıların, o cümlədən rusdilli və ya həyat yoldaşları rus millətindən olan vətəndaşların böyük bir hissəsinin Rusiyaya meyililiyi (rusofılliyi) danılmazdır. Üçüncü: Azərbaycanın müsəlman əhalisinin sünnil vo ya şiə məzhəblərinə mənsub olmaları da milli birliyə müəy yən maneəçiliklor törədir. Heç bir statistik əsas olmadan din xadiminin rəsmi ya zılarında iddia edilir ki, Azərbaycan əhalisinin 65% şiədir2. Halbuki, heç bir zaman bu haqda sorğu aparılmamışdır vo bu İ.Z.İsmayılov, Azərbaycanda XX əsrdə dövlətçilik siyasəti m əsələ ləri, B., 1995 s. 166-174 Bax:, «Xalq qəzeti», 4 sentyabr 1998 95 müddəa həqiqətdən çox uzaqdır. Digər tərəfdən: Sünnü də, şiə de müsəlmandırsa, bun ları ayıraraq qarşı-qarşıya qoymaq din xadiminin böyük siya sətə qoşulması deyilmi? Halbuki, Azərbaycan dünyəvi döv lətdir ve burada din siyasətdən ayrılmışdır. Məsələnin siyasi tərəfi isə daha faciəvidir. C.Hayder «Dəstəksiz xəncər» əsərində yazır ki, «sün- nü-şiə məsələsi islamın bütün düşmənləri üçün hədiyyədir... İslamda ən barışmaz məzhəb, şübhəsiz ki, şiəlikdir». M üəl lif eləcə də yazır: «İraq-İran, İraq-Küveyt müharibələrinin islama vurduğu zərəri təsəvvürünüzə gətirirsinizmi? Bu ax- maqlar hər an bir-birlərini məhv etməyə hazırdırlar». Bu sətrlərin müəllifi Afrikanın bir neçə ölkəsində sə fərdə olmuşdur və məlumatı vardır ki, heç bir müsəlman öl kəsində (hətta İranda da) məhərrəmlik günlərində əhalinin fanatik fəallığı Bakının bezi ətraf kəndlərindəki fəallıq sə viyyəsində olmur. Hələ 1917-ci ildə, Qafqaz müsəlmanlarının 1-ci qurul tayında Şeyxülislam ilə Müfti birlikdə xitabət kürsüsünə çı xaraq məzhəbçiliyə qarşı nitq söyləmişdilər, qucaqlaşaraq- öpüşmüşdülər və demişdilər ki, «bundan sonra ... bir azəri- dən «sünnümüsən, şiəmisən?» deyə soruşmaq böyük bir hə qarət və tərbiyəsizlik sayılmalıdır». Lakin bu ağıllı tədbirə əməl edilmədi. Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Əzim Şirvani, Nəriman Nərimanov, Məmməd Əmin Rəsulzadə və digər xadimləri miz sünnü-şiə məzhəb ayrılığına qarşı öz etirazlarını kəskin surətdə bildirmişlər. Azərbaycançılıq ideologiyasının əsasları XX əsrin əv vəllərində görkəmli siyasi xadimlər olan Əlibəy Hüseynza dənin, Məmməd Əmin Rəsulzadənin, Nəriman Nərimano vun, Cəlil Məmmədquluzadənin, Üzeyir bəy Hacıbəyovun və digerlərinin əsərlərində Öz şərhini tapmışdı və 1918-20- ci illəri əhatə edən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haki
miyyəti dövründə əməli fəaliyyətdə özünü doğrultdu. Azərbaycançılıq ideologiyasının əsasını müstəqil döv lətçilik, demokratiya, respublikaçılıq, bəşəriliyin qəbulu, milli tərəqqi, ədalətlilik və bu qəbildən olan mütərəqqi key fiyyətlər təşkil edir. Əlbəttə bu keyfiyyətlərin deyilişinin üslub formasım dəqiqləşdirmək olar. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev göstərir ki, «milli ideologiyamız tarixi keçmişimizlə, millətimizin adət- ənənələri ilə, xüsusiyyətləri ilə, xalqımızın, dövlətimizin bu günü və gələcəyi ilə bağlı olmalıdır». 1990-cı ilin qanlı yanvar faciəsi günlərində Azər baycan xalqı bütün dünyaya böyük birlik nümayiş etdirdi. Şəhidlərin Bakının əsas meydanından bərpa edilmiş «Şəhid lər Xiyabanı»na qədər çiyinlərdə qırmızı qərənfillər yağışı altında aparılması və dəfni bütün dünyanı heyran etdi. Qeyd edək ki, 137 nəfər şəhid içərisində Azəri türklərindən əlavə ruslar, tatarlar, lezgilər, yəhudilər və digər milli azlıqların nümayəndələri də vardır. Lakin sonrakı 3-4 il ərzində Azərbaycanda cərəyan edən mürəkkəb hadisələrdən baş çıxara bilməyən rəhbərlə rin təqsirinə görə yanvar faciəsi günləri yaranmış milli birlik getdikcə sönməyə başladı.
Bəşər tarixinin ən qədim, ilk qatlan haqqında müasir elm heç bir dəqiq məlumat verə bilmir. Görünür ki, bu heç mümkün də deyil. Ən qədim dövrə aid arxeoloji qazıntılar ilk insanların cəsədlərinin qalıqlarının formalarını müəyyən etsə də, onlann yaşadıqları dövrlər, insanların həyat tərzi haqqında dəqiq məlumatlar söyləməyə qadir deyildir. Bu məsələdə müasir bəşəriyyət müəyyən məlumatları 97 Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|