Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İsrafil İsmayılov. Dünya Azərbaycanlıları XX əsrdə, B., s. 239-243; Yenə də onun. Türk dünyası XX əsrin 90-cı illərində, B., 2001, s.34
- § 6. Dünya Azərbaycanlılarının Birinci qurultayı
- «Azərbaycanın müstəqilliyi və on il müstəqil dövlət kimi yaşaması bizim çoxəsrlik tariximizdə ən
- «Azərbaycan» qəzeti 15 noyabr 2001. 117
dilləri, adətləri, məişətləri və qismən də dinləri ilə fərqlə nirlər.
Göründüyü kimi, hər iki mütəfəkkir millətin forma laşmasında qismən də dinin müsbət rolunu qeyd edirlər və bu da həqiqətə uyğundur. Dini birlik milli birliyi başqa et nosların təsiri altma düşməkdən qoruyur. Lakin məlumdur ki, dünyada hər bir millətin öz milli dini yoxdur. Dünyada 17 ərəb dövlətinin əhalisi islam dininə sitayiş edirlər. İslamı qəbul etmiş bütün türkdilli millət və xalqlar da bir dinə - islam dininə sitayiş edirlər və bu din onlarm hər birinin mil lət kimi formalaşmasına qismən kömək etmişdir və milli bir liklərinin möhkəmlənməsinə indi də kömək edir. Beləliklə müxtəlif dinlərin, sitayiş etdikləri millətlərin millət kimi formalaşmalarına qismən müsbət təsir etməsi danılmazdır. Bu əsasda ikinci dünya müharibəsi illərində slavyan birliyi ideyası da ortaya atılmışdı və Sovet ordusu Bolqarıstandan başlayaraq digər slavyan xalqlarına da faşizm əsarətindən azad olmaqda kömək etdi. Müasir Azerbaycanda xalqın siyasi mədəniyyətinin in kişafı məsələsinə aşağıdakı istiqamətlərdə yanaşmaq olar: 1) Dövlətin adını daşıyan millətin siyasi mədəniyyəti nin vəziyyəti. Əlbəttə, bu milli siyasi mədəniyyət də, əsas istiqamətləri milli dil, milli yazı, milli ədə biyyat və incəsənətin inkişafının siyasi problemləri və istiqamətləri diqqət mərkəzində olmalıdır. 2) Cənubi Azərbaycanda yaşayan soydaşlarımızla mil li-mədəni əlaqələrimiz. 3) Dünyanın 60-dan çox ölkəsinə səpələnmiş diaspo rumuzun siyasi heyatında milli mədəniyyətin zəif- ləməməsi qayğısı. 4) Azərbaycanda yaşayan 20-yə qədər etnosun, milli azlıqların siyasi mədəniyyətinin Azerbaycan xalqı nın milli mədəniyyəti ilə əlaqələrinin gücləndiril məsi.
114 Göstərilən istiqamətlərin hər biri xüsusi bir təd qiqat mövzusudur və biz burada qısaca olaraq bəzi məqamları yada salmağa çalışacağıq: 4) Müstəqilliyin əvvəlində elan edilmiş (1992) latın qrafikalı milli yazıya keçid ləng gedirdi. Respub lika Prezidenti Heydər Əliyev özünün «Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında» 2001-ci ilin 18 iyun tarixli fərmanı ilə bu keçidin həmin ilin 1 avqustuna qədər həyata keçirilməsi ni müəyyənləşdirdi və həyata keçirildi; Я) Orta məktəbləri rus dilində qurtarmış Azəri gənclərinin böyük bir hissəsi Azərbaycan dilini çox zəif bilirlər, rus dilində təhsil almış dövlət məmurlarının bir hissəsi də Azerbaycan dilini sə- list bilmirlər. Bu məsələlərin həlli də xalqın siy asi mədəniyyəti ilə bilavasitə bağlı olan məsələ lərdir. Azərbaycanda orta təhsilin yalnız ana di lində aparılmasına keçmək haqqında bezən səs lənən təkliflər reallıqdan çox uzaqdır. Lakin elə etmək lazımdır ki, orta təhsili rus və ya başqa dildə bitirən azəri gəncləri ana dilini mükəmməl bilsin. Bu məsələ Təhsil Nazirliyinin diqqət mər kəzində olmalıdır. Əlbəttə, bu arzudur. 3) Azərbaycan diasporunda ana dilinin yaşaması məsələsi çox mühüm siyasi və ağrılı məsələdir. Bu sətrlərin müəllifi son illərdə nəşr etdirdiyi əsərlərində deyilən məsələnin bəzi məqamlarına toxunmuşdur'. Lakin məsələ daha genişdir. Gü man etmək olar ki, 2001-ci ilin noyabrında keçi rilmiş Diinya Azərbaycanlılarının 1 qurultayından sonra bu məsələyə diqqət artırılacaqdır. İsrafil İsmayılov. Dünya Azərbaycanlıları XX əsrdə, B., s. 239-243; Yenə də onun. Türk dünyası XX əsrin 90-cı illərində, B., 2001, s.34- 38, 124-134 115 4) Ümumbəşəri mədəniyyətin tərkib hissəsi olan siy asi mədəniyyət hər bir ölkənin və millətin həyatın da öz milli köklərinə və xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq inkişaf edir. Bununla belə, digər xalqların siyasi mədəniyyətinə xas olan mütərəqqi cəhətlər xalqların siyasi mədəniyyətinə təsir edir və onlar bu cəhətləri öz təcrübələrində istifadə edirlər.
sələlərdən biri ölkəmizdə diplomatik xidmətin və diplomatik təhsilin vəziyyəti məsələsidir. 70 illik Sovet sistemi dövründə diplomatik korpus əsasən ruslardan tərtib edildirdi və müttəfiq respublikalar da ikinci dünya müharibəsindən sonra yaradılmış Xarici İşlər Nazirlikləri məhdud fəaliyyətə malik idilər.
Son on ildə Azərbaycanda bu sahədə müəyyən işlər görülsə də, diplomatik korpusumuzun peşəkar lıq səviyyəsinin yüksəlməsinə böyük ehtiyac hiss olunur.
6) Gənclərin milli və hərbi vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə edilməsi ölkənin müstəqilliyinin keşiyində duran Milli ordunun möhkəmlənməsi üçün əsas şərtlərdən biridir. Ölkə prezidenti Heydər Əliyev göstərir ki, «hər bir gənc orduda xidmət etməyi
müasir durumunun vəziyyəti haqqında. Düşmən qüvvələr Azerbaycanda yaşayan talışları, kürdləri, ləzgiləri və digər milli azlıqları, Azərbaycanın əra zi bütövlüyünü pozmağa qarşı istifadə etməyə cəhdlər edirlər və belə ekstremist qüvvələrə qarşı 1
tədbirlər görülür. Burada bütün əhalinin həmin dağıdıcı qüvvələrə qarşı mübarizəyə cəlb edilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu isə xalqımızın bir liyi məsələsinin əsasını təmin edən amillərdən bi ridir.
§ 6. Dünya Azərbaycanlılarının Birinci qurultayı Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliye vin 23 may 2001-ci il tarixli fərmanına əsasən 2001-ci ilin 8- 9 noyabrında Bakıda çağrılmış Dünya azərbaycanlılarının I qurultayında dünyanın 37 ölkəsindən (Azərbaycan ilə birlik də) 1105 nümayəndə və 907 qonaq iştirak etmişdir (bunlar dan 403 nümayəndə və 63 qonaq xarici ölkələrdən gələn lərdir).
Qurultayın öz işini başlamasının əvvəlində Azər baycan Prezidenti Heydər Əliyev söylədiyi geniş nitqində demişdir. «Azərbaycanın müstəqilliyi və on il müstəqil
Dünya azərbaycanlılarının I qurultayının çağrılması üz rə hazırlığın başlanmasının tarixini 1991-ci ilin dekabrından hesab etmək olar. Belə ki, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi 1991-ci ilin 16 dekabrında 31 dekabrı «Dünya
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|