Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

147 

 

отливных  зон  и  через  морские  участки  также  относятся  к 

морским 

трубопроводам. 

Стояк 

нефтегазопровода 

представляет 

собой 

соединительный 

вертикальный 

трубопровод 

между 

морским 

трубопроводом 

и 

оборудованием  на  стационарной  платформе.  Мировой 

опыт 

проектирования 

и 

строительства 

морских 

трубопроводов  наглядно  показал,  что  столь  сложные 

инженерные  сооружения  могут  быть  успешно  созданы 

только при всестороннем изучении условий строительства 

и проведения фундаментальных исследовательских работ. 

При  проектировании  следует  учитывать,  что 

функционирование  трубопроводной  системы  и  ее 

надежность зависят от влияния окружающей среды, т. е. от 

ветра,  волнения,  течения,  сейсмических,  геологических  и 

геотехнических  условий,  температуры  воды,  степени 

загрязнения  и  коррозионности  среды  и  Т;  п.  При  расчете 

стояков  учитывают  непосредственное  воздействие  на  них 

ветра, который может вызвать вибрацию, и используют те 

же  данные  по  ветровым  нагрузкам,  что  и  при  расчете 

опорных морских платформ. 

Обычно  проектирование  трубопровода  выполняют  в 

три  стадии:  технико-экономическое  обоснование  (ТЭО), 

технический  проект,  рабочие  чертежи.  Две  последние 

стадии часто объединяют в одну  — технорабочий проект. 

ТЭО 

разрабатывают 

на 

основании 

имеющихся 

картографических  материалов  и  минимального  объема 

инженерных  изысканий  вдоль  намеченной  трассы 

трубопровода. 

Оно 

необходимо 

для 

определения 

оптимального  вариант,  а  трассы  трубопровода  и  выбора 

основных  конструктивных  элементов  его,  а  также  для 

выбора  способов  укладки  и  заглубления  трубопроводов  и 

определения 

номенклатуры 

оборудования 

для 

строительства.  Технический  проект  разрабатывают  после 

утверждения  ТЭО  проекта  трубопровода.  В  техническом 

---

148 

 

проекте представлены чертежи, пояснительный материал. 

В проекте на стадии рабочих чертежей представляют 

уточненные  материалы,  перечисленные  ранее,  а  также 

рабочие  чертежи  на  отдельные  конструкции.  Рабочие 

чертежи  разрабатывают  на  основании  уточненных 

материалов  инженерных  изыскании,  необходимость  и 

объемы  которых  устанавливают  на  стадии  технического 

проекта.  В  состав  рабочих  чертежей  входит  уточненная 

смета 

на 

строительство 

трубопроводов. 

Проект 

производства работ (ППР) на строительство трубопровода 

разрабатывает  строительная  организация  по  материалам 

проекта  организации  строительства,  рабочим  чертежам  и 

материалам инженерных изысканий. 

 

ZƏLZƏLƏ ZAMANI BƏRK MATERİALLARIN 

MÖHKƏMLİK HƏDDİNİN TƏYİN EDİLMƏSİ 

Magistr:     

 

                  Elmi rəhbər: 

Eyvazlı Günel İlham q.                     prof. Rzayev Abbas 

II kurs, A 2316 

 

Yerin  müxtəlif  süxurlardan  təşkil  olunması,  yerin  daxili 

qatlarında  olan  temperaturlar  və  təzyiqlərdən  asili  olaraq 

litosferdə  müxtəlif  proseslər  gedir.  Bu  proseslər  mənşəyinə 

görə daxili (endogen) və xarici (ekzogen) olur. 

Zəlzələ —Toplanmiş  enerjinin  bir  anda  boşalmasi 

deməkdir.Zəlzələ  nəticəsində  yer  səthində  düzünə  və  eninə 

dalğalar  yaranir.Bu  vaxt  yer  səthi  titrəməyə  başlayir.  Güclü 

yeraltı  təkanlar  evləri  və  tikililəri  uçura  bilir,sunami  və  yer 

sürüşmələri əmələ gətirir və nəticədə adamların tələf olmasina 

səbəb  ola  bilir.  Zəlzələ  nəticəsində  yerin  üst  qatı  formasını 

dəyişir.     

Zəlzələ  Yerdə  baş  verən  dinamik  proseslər  nəticəsində 

yaranir.Bunun  bir  nəticəsi  kimi  lay  tektonikasını  göstərmək 

---

149 

 

olar.Yerin  litosfer  qati  zəlzələlərin  yaranmasında  böyük  rol 

oynayır.Zəlzələlər  əsasən  tektonik  tavalarin  sərhədlərində  baş 

verir.Litosfer  tavalarinin  toqquşması  yeraltı  təkanlara  səbəb 

olurlar.Yaranan  enerjinin  qiyməti  hidrogen  bombasının 

gücündən  də  100  dəfə  çox  olması  məlumdur.  Bu  gərginlik 

boşalması  möhkəmliyi  zəif  olan  zonalarda  yarana  bilər.Səthi 

gərilmənin(

δ

) xüsusi nisbi uzanmadan(

Ԑ

)asliliğ diaqrami Səkil 

1-də 

verilmişdir.Qrafikin  obsis  oxunda  xüsusi  nisbi 

uzanma,ordinant 

oxunda 

isə 

mexaniki 

gərilmə 

gostərilmisdir.Bu  halda  Hukk  qanunu  kiçik  deformasiyalarla 

ozünü  dogruldur.Hukk  qanununu  özünü  doğruldan  maksimal 

gərginlik 

qiymətinə 

Proporsionalliq 

həddi 

deyilir

(

A 

nöqtəsi).Diaqramda 

B 

nöqtəsinə 

möhkəmlik 

həddi 

deyilir.Diaqramin  CD  hissəsində  baş  verən  deformasiyaya 

baxmayaraq gərginlik dəyismir.Bir cox metallar deformasiyaya 

mühkəmlik  həddi 

Ԑ≤0,1%  olur

.E  nöqtəsi  materialin  son 

möhkəmlik  həddini  göstərir.Bu  nöqtədən  sonra  material 

dağilir

(dağ suxurlarinda zəlzələ baş verir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Zəlzələ baş verməmişdən əvvəl xəbərçilər peyda olur. Bu 

xəbərçilərin  monitorinqi  və  qiymətləndirilməsinin  düzgün 

aparılması zəlzələni proqnoz etmək üçün imkan yaradır. 

 

 

 

 

E

 

E 

---