AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları
163
atları” olan tərcüməçi və eləcə də tərcümə işinin bəhrələri sayəsində Azərbaycan
ədəbiyyatı nümunələrinin də məhdud çərçivələrdən qoparılaraq geniş dünya are-
nasına çıxarılması – avropalı oxucuya çatdırılması tarixinin də özlüyündə faydalı,
aktual xarakterdə bir mövzu olmaqla təhlil edilib araşdırılması vacib və lazımlı
sanılmalıdır.
ƏDƏBIYYAT
1.
Абдуллазадя А. «Бянзярсиз шаир фярдиййяти – инсан юлцмцндян башланан сянят
зяфяри. «Однялярчякди…». Бакы: Азярняшр, 1990, 208 s.
2.
Аьайев Я. Низами вя дцнйа ядябиййаты. Бакы: Азярняшр, 1963, 172 s.
3.
АтайеваШ. МирзяФятялиАхцндзадяинэилисдиллиядябиййатшцнаслыгда: Фил. елм. нам.
дис. автореф. , Бакы, 2005, 26 с.
4.
Ахундов Н. Азярбайъан совет ядябиййаты хариъдя. «Йазычы», 1987, 203 с.
5.
Азадя Рцстямова. Фяляки Ширвани. Бакы: Елм, 1986
6.
Азярбайъан совет ядябиййаты тарихи: 2 ъилддя, ЫЫ ъ. , Бакы, 1967, 499 с.
7.
Бабанлы Томирис. Азярбайъан поезийасы инэилис тяръцмяляриндя (С. Вурьунун
поезийасы ясасында) Рисаля, Арашдырмалар топлусу, Бакы: Нурлан, 2004, № 1
8.
Наьыйева Ш. Мцасир Азярбайъан поезийасынын инэилис дилиня тяръцмясиндя милли
колоритин сахланылмасы: Фил. елм. нам. дис. , Бакы, 1996, 134 с.
9.
Рящимов Й. Инэилис ядябиййатында Шярг мювзусу: Фил. елм. нам. …дис. Бакы, 1999
10.
Azerbaijan poetry. An anthology. Moscow. 1969, 661 p
.
11.
«Edebiyyat» - A journal of Middle Eastern Literature. USA. 1976
12.
Central Asian Review. London, 1960, vol. VII,
№3. pp. 255
13.
Friendly hands (poems by Azerbaijanian poets), Baku, 1964, 120 p.
14.
Northern neighbours – Canada, 1967
15.
Rasul Rza. Daffodils – Anity, 1964,
№ 1
16.
Soviet literature. Moscow, 1969, 191 p.
17.
Tulu (in English) Karachi, 1968,
№ 7
PRESENTATION OF AZERBAIJANI WRITERS IN WORLD
LITERATURE
Summary
The works of Azerbaijani poets have greatly influenced world literature and thought
and as a result of this, new pieces related to Eastern topics appeared in the West. The
translation of the literary heritage of notable Azerbaijani poets spread beyond borders and
among nations and is considered to be the manifestation of interest and curiosity towards
Azerbaijan’s unprecedented national resources. No wonder it is not restricted to this, as it is
a natural continuation of literary relations of Azerbaijani literature with world literature as
well as the tradition of history of national literature.
The article explores the relationship of Azerbaijani literature with world culture and
the role of periodicals, journals and more in the presentation of literary pieces of
Azerbaijani writersin world literature.
Key words: Azerbaijani literature, World Culture, World Literature and
Thought, Azerbaijani poets
AZƏRBAYCAN DÜNYA ƏDƏBIYYATİNDA Beynəlxalq Simpoziumun materialları
164
FAZİL HÜSNÜ DAĞLARCANIN POEZİYASINDA AZƏRBAYCANIN
TƏRƏNNÜMÜ
E
şqanə BABAYEVA fil. f. d.
(AMEA /Az
ərbaycan)
Dinamik sür
ətlə inkişaf edən türk poeziyası əsrlərdən bəri Yunus Əmrə,
Şeyx Qalib, Mövlanə Cəlaləddin Rumi, Fuzuli, Mehmet Akif, Nəcib Fazil və s.
kimi böyük s
ənətkarları ilə şöhrət qazanmışdır. Müasir dövr türk poeziyasının mü-
t
ərəqqi ideyalı, mötəbər şairlərindən biri də Fazil Hüsnü Dağlarca olmuşdur. Məqa-
l
əmizdə əsas mövzuya keçməmişdən öncə Fazil Hüsnü Dağlarcanın ədəbi şəxsiy-
y
əti, şeir dünyasına nəzər salmağı məqsədəuyğun hesab edirik.
1914-cü ild
ə böyük mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan İstanbul şəhərində
dünyaya göz açan şair, keşməkeşli və uzun bir yaradıcılıq yolu keçmiş, ömrünün
94-
cü baharında isə vəfat etmişdir. Çağdaştürk poeziyasının “Səs bayrağı” kimi
şöhrət qazanan Dağlarca ədəbiyyat tarixində özünəməxsus yer tutmuş, ədəbiyyata
çox d
əyərli töhfələr bəxş etmişdir. Dağlarcanın tədqiqatçısı, görkəmli türkoloq
Tofiq M
əliklinin ifadəsiylə desək, yaradılışdan şair, günün 24 saatını şeir düşünən,
şeirlə yatan, şeirlə qalxan bir insan olan (5, s. 10) Fazil Hüsnü “Havaya çizilən
dünya” (1935), “Çocuq v
ə Allah” (1940), “Daha” (1943), “Torpaq ana” (1950),
“Asu” (1955) v
ə s. kimi otuzdan yuxarı şeir kitabının müəllifidir. Bu şeirlərin hər
biri özün
əməxsusluğu ilə diqqəti cəlb edir. Qeyd edək ki, şair yaradıcılığa kiçik bir
hekay
ə ilə başlamış (“Adana” qəzeti, 1927), şeir aləminə isə “Yavaşlayan ömür”
(
“İstanbul” qəzeti, 1932, S:7) adlı şeiri ilə qədəm qoymuşdur. Elə ilk şeir nümunə-
sind
ən gənc şairin zəngin xəyal dünyası, ruhunun intəhasızlığı öz poetik ifadəsini
tapır:
Geceler kadar büyük benim içimdeki in,
Sonsuz aydınlıklara dalarım derin derin... (2, s. 68)
Dey
ən Dağlarca, beləliklə bütün ömrünü poeziyaya həsr etmişdir. O, ədəbiy-
yatdakı müstəsna xidmətlərinə görə dəfələrlə mükafatlara layiq görülmüşdür. Belə
ki, böyük s
ənətkar 1956-cı ildə “Asu” şeir kitabı münasibəti ilə “Yedditəpə” şeir
mükafatını, 1966-cı ildə isə Türkiyə Milli Tələbə Federasiyasının Mədəniyyət Ko-
mis
siyası tərəfindən verilən Turhan Əməksiz mükafatına layiq görülmüşdür. 1967-
ci ild
ə isə Amerikada Pitsburq şəhərindəki Beynəlxalq şeir Forumu tərəfindən
“Türkiy
ənin bu günkü ən qüvvətli və görkəmli şairi” seçilmiş, Forumun
ilk müka-
fatını almışdır. Bundan başqa o, Yuqaslaviyada keçirilən XIII Şeir Festivalında Qı-
zıl mənəvi dəyərlər, “Xoruz” adlı kitabına görə isə Türkiyədə Sədat Səmavi Vəqfi
mükafatı ilə təltif edilmişdir. Bütün bu mükafatlar kosmik əsrin ozanı olan Dağ-
larcaya veril
ən böyük dəyərdir.
Dağlarcanın şeir dünyası, ideya-məzmun baxımdan genişliyi, əlvanlığı ilə
diqq
əti cəlb edir. O, şeirlərində insan və cəmiyyət, insan və təbiət, ən
nəhayət insan
v
ə kosmik aləm arasında əlaqə quraraq, bütün bəşəriyyəti düşündürən ən mühim
probleml
ərin həllini verir. Elə buna görə də humanizm carçısı olan F. H. Dağlarca
əsərlərini bütün insanlığa ithaf edir. İnsanın xəyal dünyasına nüfuz edən şair yazı
manerasına uyğun olaraq, bütün bunları təfəkkürünün süzgəcindən keçirərək özü-
n
əməxsus şəkildə ifadə edir. Onun poeziyasında lirik qəhrəmanın daxili dünyası