Azərbaycan elmlər akademiyasi şƏRQŞÜnasliq institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Səhənddə yaylaq etdikdən və Məhəmməd xanı Herata göndərdikdən sonra əvvəlki kimi darüssəltənə Təbrizə gəlib, Çərəndabadda düĢərgə saldı. Zülqədər və ƏfĢar tayfaları arasında çəkiĢmə oldu və yenidən sakitləĢdi. Əlqas mirzənin anası Xanbiki xanım Əlqasın böyük oğlu Sultan Əhməd mirzə ilə üzr istəmək üçün gəldilər. Nəvvabi-kamyab (ġah Təhmasib) Seyid bəy adı ilə Ģöhrət tapan və eĢikağası vəzifəsini icra edən Seyid Mənsur ibn Seyid Məhəmməd Kəmunəni, divan əmiri Bədr xan Ustaclunu, möhrdar ġahqulu Xəlifə Zülqədəri, qorçibaĢı Sevindik bəy ƏfĢarı, o vaxtlar Səfəvilərin Müqəddəs nurlu, ali astanasının mütəvəllisi olan Məsum bəy Səfəvini, zəmanənin ibrətamiz, dövranın misilsiz və Ġran məmləkətinin ĢərəflənmiĢ sədaqətli seyiddərinin, zadəganların və dünya alimlərinin (M-248a) baĢçısı Ġbrahim Səfəvini və zəfər təsirli əsgər [lər] in qazısı Əmir Feyzülla Bağdadini Əlqas mirzənin anasına qoĢub, ona nəsihət vermək üçün göndərdilər. Onlar Cavad 345 vilayətində onunla (Əlqas mirzə ilə) görüĢüb and içdirdilər ki, bir daha itaətkarlıq yolundan kənara qədəm qoymasın. Nəvvabi-ali (ġah Təhmasib) əmirləri yola saldıqdan sonra ölkənin bayraqları (Səfəvi ordusu) Gürcüstan tərəfə yönəldi. ġorakil və Dərəpənbəyidən keçib Gürcüstana gəldi. [ġah Təhmasib] o qıĢı vuruĢaraq həmin ölkəni istila etməyi buyurdu. Oradan Arran Qarabağına 346 gəldi. Zilhiccə [ayının] 11-də (2 fevral 1547) Qoyunölümü [adlı yerdən] Kür çayını keçib ġirvan ölkəsinə gəldilər. ƏrəĢ tərəfdən Əliçobana təĢrif gətirdilər. Əlqas çərkəzlərin [üstünə] qoĢun çəkmiĢdi. O, ġirvanda yox idi. Nəvvabi- kamyab [ġah Təhmasib] məhərrəm 954-cü ilə [təsadüf edən] qoyun ilinin novruzunda (mart 1547) orada idi. Xəbər gəldi ki, Əlqas mirzə çərkəzlərlə döyüĢdə məğlub olub. ġəki [hakimi] DərviĢ Məhəmməd xanın qardaĢı ġahnəzər və Əlqasın qorçi-baĢısı Əhməd bəy Ustaclu və baĢqa əyanların əsgərləri döyüĢdə öldürülüblər. Əlqas məğlub olmuĢ ordusu ilə Qaytaq Ģamxalının paytaxtı Tərqu tərəfə, oradan da Dəmirqapı Dərbəndə gəlib, öz adına qızıl (pul) kəsdirmiĢdir. [Əlqas mirzə] anasını Köhnə ġahverdi, Tənbəllu Əhməd və baĢqa inanılmıĢ adamları ilə Dərbənd qalasında qoyub, özü möhkəm bir yer ələ keçirərək əlahəzrət [ġah Təhmasib] vuruĢmaq niyyəti ilə (B-267b) hərəkət etdi. ĠnanılmıĢ adamlarının uĢaqları ġirvanda idilər və onların hamısı yenilməz dövlətin böyüklərinin əlinə keçdi. Nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasib] onların ailəsinə toxunmağı hamıya qadağan etdi. (M-248b) Onları [sağ]-salamat Kür çayından keçirib Azərbaycana 347 çatdırmaq üçün inanılmıĢ adamlar təyin etdi. Buna görə Əlqasın yaxın adamları dəstə-dəstə, yığın-yığın, oymaq-oymaq onu qoyub, əlaHəzrət [ġah Təhmasibin] dərgahına gəldilər. Əlqası pis öyrədən Çoban bəy Elcikoğlu Ustaclu və Kor Söhrab Zülqədər ələ keçdilər və ali dərgahda da öz adamlarının əli ilə öldürüldülər. Əlqas Xınalıqda möhkəmlənmiĢdi. [Oradan] Qumuq və Qaytaq [tərəfə] yola düĢdü. Möhrdar ġahqulu xəlifə Zülqədər, ġahverdi Sultan Ziyad oğlu Qacar və Məhəmmədi bəy ibn Əmirxan Mosullu kimi qoĢunun ön dəstə əmirləri Axtının Miskincə kəndində ġirvan dağlarının altından onun üstünə basqın edib, əksər yaxın adamlarını öldürdülər. 348 O (Əlqas mirzə), az bir adamla aradan çıxıb, özünü ġamxal tayfasına çatdırdı. Onların yanında dayanmayaraq, dənizlə Kəfəyə 349 və oradan Ġstanbula osmanlı Sultan Süleymanın yanına pənah apardı. 350 Cəlal bayraqları (ġah Təhmasib) o yay ġamaxıya aid olan Cəbani, Ğəlbə Günbəz və baĢqa yaylaqlarda yaylaq etdi. Dövlətyar Qulam və tamğaçı Mirican Təbrizinin oğlu Məhəmmədin zəbt etdiyi Gülüstan qalası alındı və dağıdıldı. O iki nəfər fəsad törədəni baĢqa fəsad törədənlərlə öz əməllərinə görə öldürdülər. Həmçinin Dərbənd qalası da alındı. Orada olan Əlqasın anası [ġah Təhmasibin) dərgahına gəldi. ġirvan vilayəti Ģahzadə Əbumənsur Ġsmayıl mirzəyə verildi və Həzrətin lələliyi Gögcə Sultan Qacara tapĢırıldı. BaĢqa əmirlərə ġirvandan tiyullar müəyyənləĢdirildi və onlara tabe olanlara verildi. [ġah Təhmasib] payızın əvvəllərində Kür çayından keçib eyĢ-iĢrətli Təbrizə (M-249a) daxil olaraq, (burada) qıĢladı. 351 Bu qıĢlaqda Əlqasın müĢayiətində olan adamların vəziyyətləri dərindən tədqiq edildi. Hər kəsdə itaətsizlik və üsyan aĢkara çıxarıldısa, öldürüldü. Nəvvabi-kamyabın dövlətini istəmək niyyəti məlum olanlar və o Əlqasın üsyanına qarıĢmayanlar, bəlkə də mane olanlar, ya pis münasibət bəsləyənlər, [dövlətin] idarəsində mənsəbə çatdılar. Meymun ili (mart 1548-mart 1549)-955-ci ildə (11.II.1548-29.I.1549) baharın əvvəllərində təhqiqat nəticəsində yəqin oldu ki, Əlqas Ruma gedib və on iki Ģiə [imamlarının] niĢanəsi 352 olan taci-Ģahini (Ģahlıq tacını) atıb osmanlılara qoĢularaq, «suda batan adam Saman çöpündən yapıĢar» [atalar] misalında deyildiyi kimi (B-268a) əlini onlardan çəkmir. Xandigar Süleyman iki dəfə bu ölkəyə gəlsə də, bədbəxtlikdən baĢqa heç bir Ģey əldə edə bilmədi. Aləmə məlum olan bir rüsvaylıqla geri qayıtdı. Axır nəticəsi bu oldu ki, [Sultan Süleyman] Bağdadı iĢğal etməklə öz ürəyini sevindirdi. Bu dəfə Əlqas [mirzə] onu aldatmıĢdı ki, bütün QızılbaĢlar mənimlə dilbirdir. [Ancaq] onun [haqqında] deyilənlərdən xəbərsizdi: «Sən QızılbaĢ Ģahzadəsi idin və baĢında taci-Ģahi vardı, hansı etibarlı QızılbaĢ səninlə dostluq edirdi. Bu gün ki, tacı tullayıb, osmanlılara sığınmaqla atanın, babanın və günahsız Ģiə imamlarının yolundan uzaqlaĢmısan, kim səninlə olacaq»?! [Bu ümidlə də Xandigar] böyük ordu ilə Azərbaycana yola düĢdü. Nəvvabi-kamyab [ġah Təhmasib] köç evini [Hərəmxananı] Seyid bəy Kəmunənin sərkərdəliyi ilə Ġsfahana göndərdi. [O], Azərbaycandakı iqamətgahını düĢmənlərin öhdəsinə buraxıb, cümadiəs-sani ayının 4-də (11 iyul 1548) Təbrizdən çıxdı. Hörmətli qorçilərə padĢahanə hədiyyələr: silah, Ģir ürəkli, yel kimi yaxĢı qaçağan müharibə atları və ürəkləri igidliklə dolu əsgərlər verdilər. Bununla bərabər, böyük əmirlərə (M-249b) öz vilayətlərindən hər il onlara çatacaq gəliri tez hökmdarın Ģəxsi xəzinəsindən ödədilər ki, onlar öz qoĢunlarını tərtib edib, bacarıqla düĢmənləri dəf etsinlər. Bunun əvəzində öz vilayətlərinin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|