Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Akad. Z. M. Bünyadov adına ġərqĢünaslıq Ġnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
40 [Müəllif] deyir: Bu qıĢı Mərvan ibn Məhəmməd əl-Bab Ģəhərində keçirtdi. Yazın üzü görünəndə xəlifə HiĢam ibn Əbdülməlik ona xəbər verdi ki, o, valilikdən kənar edilir və ġama qayıdıb Ģəxsən onun yanına gəlməlidir. Xəlifə Səid ibn Əmr əl-HərəĢini çağırıb onu ölkənin valisi vəzifəsinə təsdiq etdi. [Müəllif] deyir: Bu bahar günlərində Səid ibn Əmr əl-HərəĢi Azərbaycan, Arran, Curzan (Gürcüstan) və Ərminiyə valisi sifətilə ġamdan yola düĢdü. O, əl- Bab Ģəhərinə gələrək, orada yerləĢdi. Sonralar o, gecə-gündüz xəzərlərə qarĢı səfərlərə çıxır, atının yəhəri heç vaxt qurumurdu. Bu hal onun gözləri xəstələnənə qədər davam etdi. O, HiĢam ibn Əbdülməlikə məktub yazıb ona xəbər verdi ki, gözlərinə qara su gəlib və indi elə pis görür ki, nə dərəni, nə də dağı seçə bilir. [Müəllif] deyir: Səid ibn Əmrin həqiqətən xəstə olub-olmadığını dürüstləĢdirmək üçün xəlifə HiĢam ġamdan inanılmıĢ adamını göndərir. [Müəllif] deyir: Həmin adam Səid ibn Əmrə diqqətlə baxıb əmin oldu ki, o, doğrudan da xəstədir və bu barədə HiĢama yazır. HiĢam əl-HərəĢiyə onun vali vəzifəsindən azad olunması haqqında məktub yazır. Sonra Mərvan ibn Məhəmmədi çağırıb onu Azərbaycana vali təyin edir və göstəriĢ verir ki, o, xəzərlərlə müharibəyə baĢlasın. 84 (səh. 71) [Müəllif] deyir: Mərvan ġamdan 120 minlik ordu ilə yola düĢür və tezliklə Azərbaycana gəlir. O, Bərdədən 40 fərsəx və Tiflisdən 20 fərsəx aralı olan Qazaq (Qazax) adlı yaĢayıĢ məntəqəsində dayanır. Mərvan, erməni knyazları və batriklərini məhv etməyə baĢladı və axırda onları itaətə çağırıb boyunlarını əydirdi. Sonra о irəliləyib qabağına çıxan qalaları bir-bir aldı və tez bir vaxtda ermənilərin bütün qalalarını fəth etdi. Bundan sonra o, əl-Babda qalan bütün əsgərlərə məktub göndərib əmr etdi ki, onlar xəzərlərin ölkəsinə girib Səməndərə qədər getsinlər. [Müəllif] deyir: Bundan sonra Mərvan əsgərlərini yoxlayıb yola düĢdü. O, Bab Allana 85 soxulub oradakıları öldürür, əsir alır, hər yeri talan edib yandırırdı. Sonra Mərvan xəzərlərin Ģəhəri olan Səməndərə tərəf getdi. Əvvəlcə Üseyd ibn Zafir əs-Sulaminin baĢçılığı altında olan müsəlman ordusu Ģəhərə gəlib çatdı. Tezliklə buraya 150 minlik ordusu ilə Mərvan da gəldi. ġəhər ətrafında ordusunu nizama saldı. Onun bütün sərkərdələri, tabeliyində olanlar və nökərləri ağ paltar geymiĢdi və hərəsinə itilənmiĢ ucu yanan məĢələ oxĢayan nizə verilmiĢdi. [Müəllif] deyir: Əsgərlər elə parıldayırdılar ki, hətta quĢlar da onlardan kənarda uçurdu; belə ki, bu parıltı və iĢıltını görən quĢlar çaĢaraq özlərini yerə çırpırdılar. [Müəllif] deyir: Bundan sonra ordu yola düĢdü və bir azdan əl-Beyda Ģəhərinə 86 çatdı. Xəzərlərin padĢahı xaqanın iqamətgahı burada idi. [Müəllif] deyir: Xaqan Mərvandan qaçıb dağlarda gizləndi. Xəzərlərin ölkəsinə Mərvan ordusunun səfəri müvəffəqiyyətli oldu və onlar hətta xəzərlərdən о yandakı torpaqlara da qədəm qoydular. Sonra ərəblər (səh. 72) saklablara 87 və baĢqa qonĢu kafir tayfalara basqın edib onlardan 20 min ailə əsir aldılar. Bundan sonra onlar yenə də irəlilədilər və tezliklə Sakalib adlanan çayın 88 41 sahilinə çatdılar. Mərvan öz mühafizəçilərindən olan Kövsər ibn əl-Əsəd əl-Ənbari adlı bir Ģamlı igidi yanına çağırıb ona dedi: «Vay sənin halına, ey Kövsər! Bir casus yanıma gəlib xəbər verdi ki, xəzərlərin padĢahı xaqan baĢda Xəzər-Tarxan adlı tarxanı olmaqla bizim üstümüzə qırx min tarxan oğulları göndərib. Sən onları qabaqlayıb çayı keç və eyni miqdarda əsgərlə pusquda dur. Əgər bu iĢin öhdəsindən gəlsən, mən səni Allah qoysa, mükafatlandıraram. ġöhrət və əzəmət sahibi Allahdan baĢqa heç kəsdə nə qüvvə, nə də qüdrət var!» [Müəllif] deyir: Kövsər dedi: «Allah Əmiri razı salsın! Biz axĢamadək gözləyərik. О zaman zülmət hər yeri bürüyəcək. Yа Əmir, icazə ver, sabaha qədər gözləyək!» [Müəllif] deyir: Mərvan özündən çıxıb çığırdı: «Allaha and olsun, əgər sən təyin olunmuĢ vaxtda bu çaydan keçməsən, biz sənin baĢını kəsib, bütün ailəni də məhv edərik! Ġndi özün seç, hansı yaxĢıdır.» Kövsər cavab verdi: «Allah Əmiri razı salsın! Mən çayı keçərəm!» [Müəllif] deyir: Bundan sonra Kövsər qırx min süvari əsgər seçib, onları dəstələrə böldü, özü də min nəfərdən artıq döyüĢçüsü olan dəstənin baĢında birlikdə çayı keçdilər. [Müəllif] deyir: Elə həmin gün Kövsər xəzərlərə qarĢı çıxdı və günorta vaxtı qətlətən iyirmi xəzər süvarisinin müĢayiəti ilə tula və Ģahinlərlə ova çıxmıĢ bir xəzər sərkərdəsi ilə üzbəüz gəldi. [Müəllif] deyir: Kövsər sərkərdəyə hücum edib onu öldürdü. Onu müĢayiət edənlərə də aman verilmədi. Onlardan heç biri xilas ola bilmədi. (səh. 73) [Müəllif] deyir: Müsəlmanlar onların silah və atlarına sahib oldular. Sonra Kövsər və onun əsgərləri yollarına davam etdilər və çox keçmədən qalın meĢəliyə çatdılar. Elə təzəcə yerləĢmiĢdilər ki, birdən meĢənin dərinliyindən qalxan tüstünü gördülər. Kövsər soruĢdu: «Bu nə tüstüdür?» Kimsə cavab verdi: «Deyəsən, orada xəzər əsgərlərindən var». [Müəllif] deyir: Bundan sonra Kövsər əsgərlərini topladı və onlar atlarına minib tüstü gələn tərəfə yollandılar. Xəzərlər heç nədən Ģübhələnmirdilər. Kövsər isə qırx min əsgərin baĢında irəliləyirdi. Onlar xəzərlərə hücum edib on minini qırdılar, yeddi minini isə əsir aldılar. Qalanları döyüĢ meydanından qaçıb meĢədə, çöllərdə və dağlarda gizləndilər. Bundan sonra Kövsər əsir alınan xəzərlərdən soruĢdu: «Deyin mənə görək, sizin Xəzər-Tarxan adlı sərkərdəniz nə edir?» Onlar dedilər: «O öz əsgərləri ilə ova gedib və biz ondan xəbərsizik». [Müəllif] deyir: Onda Kövsər baĢa düĢür ki, onlara rast gələn elə Xəzər-Tarxan özü imiĢ. Onların hamısı səhərə yaxın ələ keçmiĢdilər. Sonra, sabahı gün hələ gün çıxmamıĢ, Kövsər geriyə dönüb öz əsgərləri ilə Mərvanın yanına qayıdır. Xəzər-Tarxanın və onun əsgərlərinin nizələrə taxılmıĢ baĢlarını Mərvana təqdim edir. [Müəllif] deyir: Bu əhvalatdan xəbər tutan xəzərlərin padĢahı xaqan dərin hüznə qapılıb, əllərini göylərə qaldırır. Bundan sonra Mərvan ibn Məhəmmədin yanına göndərdiyi adam vasitəsilə soruĢur: «Ya Əmir! Sən xəzərləri və saklabları əsir aldın, onları qırdırdın və istəyinə nail oldun! Daha nə istəyirsən» Mərvan Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|