Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misra
- Dəyişkən fələyin tələbi ilə bu il baş verən müxtəlif hadisələrin zikri
901
nemətharamlıqla dünya və axirətdə bədnam etmirlər, amma təəssüf ki,
Söz eşidən qulaq varmı, etibarlı göz hanı? 617
CAHANIN MƏŞHUR QALALARINDAN OLAN MAZANDARANDAKI ÖVLAD QALASININ FƏTH OLUNMASININ ZİKRİ
İqbal hadisələrdən biri də, Mazandaran qalalarının məşhuru olan Övlad qalası fəthinin uğurla baş tutmasıdur. Məsələ belə olmuşdur: Fərhad xanın Mazandarana getdiyi keçən il o, Mazandaran mahallarının əksəriyyətini tutmuş və qardaşı Əlvənd Sultanı orada saxlamışdı. Qədim fars (fors) padşahlarından yadigar qalan və Təbəristanın ən möhkəm qalalarından olan Övlad qalası Əlvənd Divin əlindəydi ki, o da itaətə gəlmirdi. Bəzi divə bənzər mazandaranlılar [Fərhad xanın qardaşı] Əlvənd tərəfindən üsyana təhrik olunurdular. Başlarında hakimlik xülyası olan o vilayət fitnəkarları onunla əlbir idilər, Əlvənd Sultana düşmən çıxıb ona lazımi kimi itaət təqdim etmirdilər. Zəmanənin məsləhətinə uyğun olaraq Əlvənd Sultan, Əlvənd Div və o adamlarla barışıq yolunu tutmuşdu. Buna görə də bəzi qərəzkar adamlar onu qardaşına müxalif və Mazandaran düşmənləri ilə müvafiq olmaqda iddiham edirdilər. Baxmayaraq ki, Əlvənd Sultanda bir azacıq divanəlik (conun) vardı və əməlləri əql qanunlarından uzaqdı, amma tam divanəlik xisləti ondan kənar idi. Xülasə, əzəmətli ordu Luristan səfərindən qayıdaraq, səltənət paytaxtında olarkən şah Əlvənd Divi və Övlad qalasını ələ gətirib o vilayəti üsyankarların müqavimət tikanından təmizləməkdən ötrü Fərhad xana Mazandarana getmək izni verdi. Xan da şahın zavalsız iqbalına arxalanıb o tərəfə rəvan oldu. Əvvəlcə, satqınlıqda ittiham olunan qardaşı [Əlvənd Sultanı] ali saraya göndərdi. Şaha aydın idi ki, danışılan sözlər [Fərhad xanın qardaşına qarşı] töhmət və iftiradır, ondan baş verən bəzi müxalif
617
Misranın farscası: Guşe-soxənşenov koca, dideye-etibar ku? 902
işlər isə onun səfehliyi, ağılsızlığı və divanəliyindən baş vermişdir, həmçinin elə də ola bilər ki, məcburiyyət üzündən düşmənlə bir neçə günlüyə barışmışdır. Bunları nəzərə alıb onu azad (motləqül- ənan) etdi. Fərhad xan isə şövkət və iqtidarla bütün Təbəristan işlərini tənzimləməyə yollandı və onunla Əlvənd Div arasında əvvəlcə yazışma başladı. Əlvənd Div Məlik Bəhmənin düşdüyü vəziyyəti öz vəziyyəti ilə müqayisə edərək, Fərhad xanla qətiyyən görüşmək istəmirdi. Əlvənd Divin itaətsizliyindən məyus olan Fərhad xan Övlad qalasının mühasirəsinə yollandı. Div isə onu qızılbaşların mühasirəsindən xilas edə biləcək köməkçi (moin) və xilaskar (naser) görmədiyi üçün özünü mühasirədən çıxardı, övlad, yar-yoldaş və fərzəndlərini qalada qoyub, bir neçə adamı ilə cəngəlistana üz tutdu. Qalanın mühasirəsinə başlayan Fərhad xan qətiyyətli işi və tədbiri ilə mühasirədə qalan adamların vəziyyətlərini pisləşdirdi, bir dəstə qala əhlinə ənam və ehsan verməklə özünə ram etdi, başqaları isə çölə çıxıb qalanı təhvil verməkdən başqa çarə tapmadılar. Şahın zavalsız iqbalı ilə qalanın fəthi müyəssər oldu, Əlvənd Divin, övladının və təbəələrinin bütün var-yoxları ələ keçdi. Xan bu aşkar (mobin) fəthin təfsilatını şaha ərz etdi. Əzəmətli ordu Qəzvindən çıxıb seyr və söhbət edə-edə İsfahana gedərkən, Kaşana çatdığı zaman Övlad qalasının fəthi xəbəri gəlib yetişdi, Fərhad xan faxir xələtlər, hədiyyələr və çoxlu mükafatlarla sərəfraz oldu. Əlvənd Div isə cəngəllik və meşələrdə avara sərgərdan gəzib-dolaşır, hər gecə bir yerdə, hər gündüz bir məkanda narahatlıqla gün keçiridi. Onun vəziyyətinin sonrasını qələm gələn il bəyan edəcəkdir, inşaallah.
Bu ilin əvvəllərində Rum [ölkəsinə] elçiliyə getmiş Zülfüqarxan məramına yetərək geri qayıtdı, həzrət xandgardan sülhün möhkəmləndirilməsi xüsusunda məhəbbətamiz bir məktub gətirdi. Yenə də bu il, Hindistan hökmdarı həzrət Cəlaləddin Məhəmməd Əkbərin elçiləri Mirzə Ziyaəddin Qəzvini və Xacə Əbu Nəsr Xafi geri qayıtmaq izni alaraq faxir xələtlər və bol ənamlar almaqla da sərəfraz oldular.
903
Xasseyi-şərifənin qulamı Mənuçöhr bəy Eşikağasıbaşı Hindistan elçiliyinə təyin edildi və Mirzə Ziyaəddinlə birlikdə oraya rəvan oldu, şah onunla layiqli töhfə və hədiyyələr, həmçinin ən yaxşı tənsuqat* göndərdi. O cümlədən yüz baş əhilləşmiş və pak cinsli at yola salındı ki, onlar məşhur Ərəbistan, Gürcüstan və bəyati" atları, həmçinin hər biri bir aləmə bərabər tazi cinsli madyanlar idilər. Habelə İranın müqayisə olunmaz başqa nəfis töfhə və hədiyyələri yola salındı, o həzrətin məktubuna cavab olaraq, məhəbbətamiz bir məktub da yazıldı. Həmin namədə sədaqət tərzində belə yazılmışdı: "Bizim uca himmətimiz Xorasanı və irsi mülkümüzü geri qaytarmaqdır. Bu ildə İran hökmdarlığı və səltənəti taxtına cülus baş verdi və biz daxili düşmənlərin dəf olunması ilə yanaşı biganələrin dəfinə də başladıq. Xorasana etdiyimiz bir-iki səfər zamanı ruzigarın işi elə gətirirdi ki, istəyimizə rəğmən o vilayəti özbəklərin əlindən ala bilmədik. İndi isə bu işlərdən arxayın olmuşuq. Rum hökmdarı məhəbbət və dostluq məqamına gəlmiş və tərəflər arasında razılıq yaranmışdır, gərək düşmənlərə qarşı belimizə himmət kəməri bağlayıb, özbək müxaliflərinin dəf olunması üçün yollanaq, rəbbani qəzavü-qədərdən qorxmadan müzəffər qızılbaş döyüşçüləriylə və bir neçə ildə topladığımız yaraq-yasaqla o vilayətə rəvan olaq, bəxtin gücü, iqbalın köməyi ilə öz irsi mülkümüzü ala bilməsək, səltənət paytaxtımıza qayıtmayaq. [Siz də], arzu edirəm ki, öz padşahanə himmətinizi, atalıq imdad və şəffəqqətinizi əsirgəməyəsiniz, yar himməti və batini mədədkar (Allah - Ş.F.) diqqəti altında olasınız".
Himməte-mərdan bacarar hər şeyi. 618
[Əlahəzrət] elçiləri izzət və ehtiramla Kirman, Kəbəç (?) və Mokran yoluyla rəvan etdi. İndiyəcən Qəzvin darüssəltənəsi bu əbədi dövlətin paytaxtı olduğundan, şah bəzən dincəlmək, seyr, nişat və şikar etməkdən ötrü dünya səyyahlarının elm, şöhrət (təməyyəz) və gözəllikdə "Nisfi-cahan" adlandırdıqları İsfahan darüssəltənəsinə gedər, həmin ürəkaçan yerdə dincələrdi.
618
Misranın farscası: Hər çe konəd hemməte-mərdan konəd. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|