Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beytlər
- SULTANƏLİ PADŞAH İBN SULTAN HEYDƏRİN SƏADƏT MİNVALLI ƏHVALI VƏ BÖYÜK XALİQİN TƏQDİRİ İLƏ O HƏZRƏTİN ŞƏHADƏTƏ YETİŞMƏYİNİN ZİKRİ
72
çatmaqda idi. Dinpərvər sultan qala ayağından qalxaraq, o pis əməlli (nabekar) adamlarla döyüşə amadə oldu. Xülasə, Təbərsəran yaxınlığında o iki qaniçən ləşkər bir-birlərinə çatdı. Hər iki tərəf qoşunun hərb hazırlığına başlayaraq, öz döyüş səflərini bəzədi. Hərb atəşi elə şölələndi ki, bir çox dəst və düşmənin ömür xırmanını yandırıb-yaxdı.
Elə ki, tutdular gəlib səhranı, Hər iki ləşkərin töküldü qanı. Bütün qılınclardan şölə çıxırdı, Oxlardan torpağa al qan axırdı. 95
Bu tərəfdən sufiyyə döyüşçüləri öz şirin canlarından əl çəkib, qılınc və oxlara qarşı gedirdilər. Xülasə, elə hərb başlandı ki, sabiq dövrlərdə o cür döyüş az olmuşdur. Vuruş əsnasında Sultan Bəyçioğlu döyüş meydanının bir dəstəsi ilə o başıuca (sərəfraz) sultanın qarşısına çıxıb o sərvərə qəsd etdi. Sultan Heydər də o talesizin (bədəxtər) qarşısına çıxaraq, nizəsi ilə o qiymətsizi (bədgövhər) at üstündən yerə saldı, qara torpaqla bir etdi. Bəyçioğlu onu tanıyıb qanından keçməsi üçün yalvardı, Sultan Heydər də kifəyətlənib onun qətlindən keçdi, Bəyçioğlu yenidən atına süvar oldu. Müqəddəs ordu mülazimləri Şeyx Heydərdən ondan bu mərhəmətin səbəbini soruşdular. Dedi: "Onun əcəli hələ gəlib- çatmayıb, amma mənim ömür günəşimin zavalı gəlib-çatmaqdadır. Mən bu döyüşdə şəhadət şərbəti içəcəyəm. Qismətə çarə yoxdur". Xülasə, bu
xanədanın dövlət
günəşinin doğuşu
hələ müəyyənləşməmişdi. Cəng əsnasında can üzən bir ox qəza kamanından çıxaraq döyüş meydanının o şahsüvarına dəyib istədiyi işi yerinə yetirdi. Bu vəqiyyəni görən qazilərin əlləri işdən, işləri əldən düşdü və o sülalənin yüksəlişdən ötrü açılan dövlət bayrağı zillət torpağına yıxıldı. Bu kəramətli dudmanın canlarından keçən
95 Beytlərin farscası: Dər an dəşle-pormohnəte - hovlnak Bəramixt xune-do ləşkər be xak. Dəme-tiğ çon şo'le atəşfeşan Senanha ze zəxme-yəlan xunçekan.
73
bir çox sufisi o dinpərvərlik asimanındakı ayın müqəddəs qoşununda əcəl saqisinin əlindən ölüm badəsi içdi, cansız halda torpağa düşdü. "Fotuhate-Yəməni"də yazılmışdır ki, o (tarixçi Yəməni -Ş.F) məsələnin necə baş verməsini Süleyman şanlı xaqanının (Şah İsmayıl - Ş.F) əmri ilə o cəng meydanında olmuş Hüseyn bəy Lələ, Fərrux ağa və başqalarından soruşmuş və ona deyilənləri qələmə almışdır. Xülasə, Səfəviyyə xənadanının sufiləri o xeyrül-bəşər mücəssəməsinin mübarək cəsədini Təbərsəranda dəfn etdilər. Süleyman şanlı xaqanın ikinci dəfə Şeyxşahı cəzalandırmaq üçün Şirvana hücumu zamanı Sultan Heydərin şəhadətindən iyirmi iki il ötmüşdü. O, onun pak nəşini dəfn olunduğu yerdən çıxarıb Ərdəbil darülirşadına apardı, böyük əcdadlarının qəbrləri yanında dəfn etdi. O hadisə səkkiz yüz doxsan üçüncü ildə (miladi 1488) baş vermişdir. Allah ona rəhmət etsin. O, comərdlik bostanının sərvindən (Sultan Heydərdən - Ş.F.) və Həsən padşahın qızından "Həbibüs-Siyər"* və "Tarixi-cəhanara"** kitablarının müəllifləri belə yazırlar: Xoşbəxt ulduzlu üç şahzadə vücuda gəldi ki, onların hər biri vilayət gülzarından çıxan, nihal və xilafət asimanından doğan ulduz olmuşdu: Əhali arasında Sultanəli padşah kimi tanınan Sultanəli Mirzə, İsmayıl Mirzə və Seyid İbrahim Mirzə. Xülasə, qələbədən sonra Sultan Bəyçioğlu Təbrizə qayıtdı. Sultan Heydərin ortaya çıxmasından (xoruc) vahiməyə düşmüş Sultan Yaqubun qorxusu aradan getdi.
İradət və sədaqət məmləkətlərinin fatehləri olan bu xanədanın səadət nişanlı sufiləri alinejad adamların övladı olan o dindar sultanla (Sultan Heydərlə - Ş.F.) vidalaşdıqdan sonra iradət təriqətini sədaqət qədəmləri ilə adlayaraq, qalib bəxtinin köməyi sayəsində Ərdəbildə bir yerə yığılıb, yaşına görə səltənət və irşad taxtına layiq olan həzrət Sultanəliyə öz əqidə birliklərini izhar və ona beyət*** edir, hərb alətlərinin tədarükündə olurdular. İftiraçı adamlar (ərbabe-qəmz və səayət) Sultan Yaquba dedilər ki, Sultan Heydərin əziz (ərcomənd) oğlu səadətli atasının yerinə qaimməqam olmuşdur və onun dövlət bayrağı tezliklə göyə ucalacaqdır. Sultan
74
Yaqub Ələmşah bəyim kimi məşhurlaşan və ali mənzilli şahzadələrin anası olan əzəmətli bacısı Həlimə bəyimin həqpərəst məsləkini, qohumluğunu və incikliyini (azərm) gördü və ona öz məhəbbətini göstərdi. Belə ki, sultan məşhur əmirlərdən birini böyük bir türkman dəstəsi ilə Ərdəbilə göndərib, o kamkarlıq bəhrinin dürrünün (yəni Sultanəlinin - Ş.F.) ələ gətirilməsini, Farsda yerləşən Estəxr qalasına aparılmasını, həmin diyarın hakimi Mənsur bəy Pornaka tapşırılmasını və qalada qalıb yaşamasını tapşırdı ki, bundan sonra onun iradət əli və sufiyyə təbəqəsinin əlləri o dövlətə (Ağqoyunlu dövlətinə - Ş.F.) tərəf uzanmasın. Amma, [Sultan Yaqub] bunu bilmədi ki, Xaliqin istəyi və təqdiri xəlq olunanın (xəlayiq) tədbir və qüdrətindən yüksəkdir "De: "Ey Malikül-Mulk (Mülkün Sahibi - Ş.F) olan Allahım! Son dilədiyinə mülkü bəxş edər, dilədiyindən mülki geri alarsan. Dilədiyini əziz qılar, dilədiyini zəlil edəlsən." 96 Allah-taala məmləkəti özünün məsləhət bildiyi adama verəcəkdir. Sultan Yaqubun bu əməli Allaha xoş gəlmədi, onun dövlət ruxsarına xal vurdu. Xülasə , göndərilən adamlar gedib Ərdəbilə çatdılar. Sultanəli padşah zəmanəyə görə məsləhət bildi ki, bir neçə vaxt sağ-salamat qalaraq, zəmanəyə saz olsun. Çarəsizlikdən, o, hər şeyin Xalqinə təvəkkül etdi, böyük qoşunu, möhtərəm anası və əziz qardaşları ilə birlikdə Estəxr qalasına doğru üz tutdu, onlar qorxu və vəhşətlə dolu olan o zindanda yerləşib ruzigarın cəfa və möhnətinə dözdülər:
Zindan şan-şərəfdir comərd insana, Yusif bu səbəbdən düşdü zindana 97
Bu hadisə səkkiz yüz doğsan altıncı ildə (miladi 1490) baş verdi. Xülasə, həmin qalanın torpağı bir müddət onların etibar gözləri üçün etibarlı sürmə, o məmləkət isə onların fəzilət nihallarından ötrü cənnət bağı (xolde-bərin) oldu. Nadir hallardan
96 İfadənin ərəbcəsi: "Qul: Allahummə məliku-l-mulki tuətti-l-mulkə mən təşau və tunəzziu əl-mulkə mimmən təşau və təuzzu mən təşau və təzullu mən təşau bari subhanəhu və təala" (Ali-İmran, 26) 97 Beytlərin farscası: Mərd be zendan şərəf arəd bedəst, Yusif əz an ruy be zendan neşəst. Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|