Beləliklə, “Tarixi İpək yolu”nun bərpası nəqliyyat əlaqələrində
mühüm rol oynayan avtomagistrallann yenidən qurulmasını,
ölkəmizin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əsaslı rol
oynayan gömrük sisteminin inkişafını, maddi-texniki bazasının
təkmilləşdirilməsini mühüm bir vəzifə kimi qarşıya qoymuşdur.
Bu proseslərin reallaşdınlması istiqamətində respublika rəhbər-
liyinin məqsədyönlü fəaliyyəti və Avropa Komissiyasmın texniki
və maliyyə yardımlan nəticəsində xeyli iş görülmüşdür ki, bu da
müstəqil dövlətimizin iqtisadi baxımdan möhkəmlənməsi, xalqı-
mızın sosial iqtisadi tərəqqisinə xidmət etmək deməkdir.
3.4. “İpək yolu”nun fəaliyyətinin Azərbaycanm xarici iqtisadi
əlaqələrinə və büdcə siyasətinin formalaşmasına təsiri
“Tarixi İpək yolu”nun bərpası nəqliyyat-iqtisadi əlaqələrin
genişlənməsinə, dəhlizin Azərbaycan hissəsində yük, tranzit və
səmişin daşımalann həcminin artmasına və təbii ki, buna müva-
fiq olaraq respublikamızın əldə etdiyi gəlirlərin də yüksəlməsinə
səbəb olmuşdur. Тэксэ 2004-cü ildə TRASEKA nəqliyyat dəhli-
zində 1998-ci illə müqayisədə yükdaşımadan əldə edilən gəlir
20 dəfədən çox artaraq 883 3122 min manata çatmışdır. Bu vəsai-
tin 489 730 min manatı dəmir yolu nəqliyyatının, 250 596,0 min
manatı dəniz nəqliyyatının, 91409,2 min manatı avtomobil nəq-
liyyatınm payına düşmüşdür (35). Dəhlizlə daşınmış yüklərin
46,7 %-i dəmir yolu, 28,2 %-i avtomobil, 25 %-i isə dəniz nəq-
liyyatınm payına düşmüş (33), 2004-cü ildə tranzit yükdaşıma
isə 45% təşkil etmişdir (35). Avrasiya nəqliyyat dəhlizində nəq-
liyyat növləri ilə son 7 ildə yükdaşımanın vəziyyətini və əldə olu
nan gəlirlərin həcmini cədvəl 3.8-də daha aydm görmək olar (35).
Cədvəl 3.8
Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsində
1998-2004-cü illərdə nəqliyyatın
müxtəlif növləri üzrə fəaliyyətin əsas istiqamətləri
Nəqliyyat
növləri
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Yükdaşımanın vəziyyəti (min t)
Cəmi:
21161,3 24133,9 29092,2 32484,8
36121,7
40929,3
40794,5
Dəmir yolu
13083,8 13543,3
15199,8
14768,6
16586,9
19141,9
19174,92
Dəniz
4332,8
4177,4
5779,5
7980,2
8841,1
102333,5
8623,2
Hava
1,6
1,2
0,9
1,0
1,9
27
0,4
Avtomobil
3743,1
6407,0
8112,3
9735,0
10691,8
11551,2
12996,0
Tranzit yükdaşımanın vəziyyəti (min t)
C əm i:
4383,3
6256,7
8572,3
14351,6
16387,1
18837,2
15244,0
Dəmir yolu
806,0
2525,2
3538,1
7119,0
7900,5
9142,4
7402,57
Dəniz
3577,3
3731,5
5034,2
7232,6
8486,6
9694,8
7841,4
Hava
00
00
00
00
00
00
00
Avtomobil
00
00
00
00
00
00
00
Yükdaşımadan əldə olunan gəlir (min manat)
(denominasiyaya qədərki kursla)
Cəmi:
405368,0 444447,7 574217,7 664438,2 759137,4 905891,4 8333122,9
Dəmir yolu
287280,0 300404,0 366843,0 372513,0 418791,0 522735,0
489730
Dəniz
85048,7
91527,3 144004,8 213623,1 251086,6 286375,2 250596,0
Hava
7853,3
5890,0
4540,2
5058,5
9423,9
11356,8
1414,2
Avtomobil
25186,0
46626,4
58829,7
73243,6
79835,9
85424,4
91409,2
Tranzit yükdaşımasından əldə olunan gəlir (min manat)
(denominasiyaya qədərki kursla)
Cəmi:
100893,0 106765,9 161830,6 26046,72 454153,79 550324,6 451331,6
Dəmir yolu
30501,5
24174,4
30178,3
48787,4 212873,89 282000,2
7402,57
Dəniz
70391,5
82591,5 131652,3 211679,6 241279,9 270000,1
228888,9
Hava
00
00
00
00
00
00
00
Avtomobil
00
00
00
00
00
00
00
Sərnişin daşımanın vəziyyəti (min nəfər)
Cəmi:
137646,2 147241,8 152176,9 155546,6 154617,4 156086,7 158294,8
Dəmir yolu
00
3010
3731,0
4129
3884
3829
4239,0
Dəniz
14,6
10,4
7,1
6,8
10,6
10,5
17,462
Hava
33,4
28,0
28,1
23,4
44,8
63,2
86,9
Avtomobil
1377598,2 144193,4 148410,7 151387,4 150678,0
152,184
153951,4
Sərnişin daşımadan əldə ol
(denominasiyaya q
Cədvəl 3.8-in davamı
unan gəlir (min manat)
ədərki kursla)
Cəmi:
93380,2
98331,2
101853,6 123336,1
13404,5
14589,3
158366,3
Damir yolu
00
4008,0
5138,0
8076,0
8194,0
8909,0
8819
Dəniz
2227,8
1904,0
1537,8
1565,3
2226,2
2226,0
3519,1
Hava
6284,6
5258,5
5288,7
14816,7
25708,3
34903,5
45732,1
Avtomobil
8486,8
87160,7
89889,1
98878,1
98376,0
98851,8
100296,1
Cədvəlin təhlili göstərir ki, dəhlizin Azərbaycan hissəsində
yükdaşıma ildən-ilə artmışdır. Belə ki, 1999-cu ildə əwəlki ildəki
21 mln 161 min tona qarşı 24 mln 133 min ton və ya 297 min
ton çox, 2000-ci ildə əwəlki ildəki 24 mln 133 min ton əvəzinə
29 mln, 092 min ton və ya 496 min ton çox, 2001-ci ildə ötən
ildəki 29 mln, 092 min tona qarşı 32 mln 484 min ton və ya
339 min ton çox, 2002-ci ildə əwəlki ildəki 32 mln 484 min tona
qarşı 36 mln 121 min ton və ya 363 min ton çox, 2003-cü ildə
ötən ildəki 36 mln 121 min ton qarşı 40 mln 929 min ton və ya
400 min ton çox yük daşınmışdır. Qeyd olunan 5 il ərzində yük-
daşımada olan artım tempi “neft strategiyasının” uğurla həyata
keçirilməsi “Tarixi İpək yolu”nun bərpası ilə əlaqədar olmuşdur.
Yalnız 2004-cü ildə yükdaşımanın həcmi əwəlki ilə nisbətən
134,8 min ton az olmuşdur. Bunun əsas səbəbi isə qonşu Gür-
cüstandakı Acanstan hadisələri ilə əlaqədar Batumi limanının
bağlı olması üzündən dəniz nəqliyyatında yükdaşımanın azalması
ilə əlaqədar olmuşdur.
Bu müddətdə nəqliyyat növlərinin yükdaşımadakı xüsusi
çəkisi aşağıdakı kimi olmuşdur: 1998-ci ildə dəhlizlə daşınmış
yüklərin 61,8%-i dəmir yolu, 20,4 %-i dəniz, 17,6 %-i avtomo
bil nəqliyyatının, 1999-cu ildə daşınmış yüklərin 56,1 %-i dəmir
yolu nəqliyyatınm, 26,5%-i avtomobil nəqliyyatının, 17,3 %-i dəniz
nəqliyyatımn, 2000-ci ildə daşınmış yüklərin 52,2 %-i dəmir yolu
nəqliyyatının, 27,8%-i avtomobil nəqliyyatının, 19,8%-i dəniz
nəqliyyatının, 2001-ci ildə daşınmış yüklərin 45,4%-i dəmir
yolu nəqliyyatının, 29,9%-i avtomobil nəqliyyatının, 24,5 %-i
dəniz nəqliyyatmm, 2002-ci ildə daşınmış yüklərin 45,9%-i dəmir
yolu nəqliyyatınm, 29,5
%
avtomobil nəqliyyatınm, 24,4 %-i dəniz
nəqliyyatının, 2003-cü ildə daşınmış yüklərin 46,7 %-i dəmir
Yüklə Dostları ilə paylaş: |