Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
187 
soğan  qabığını  bir  stəkan  isti  suda  dəmləyib,  saçı  həmin 
mayedə yaxaladıqda saç samanı-qızılı rəngə çalır. Başda ola 
kəpəyi  təmizləmək,  saçı  uzatmaq  və  bir  qədər  də  möh-
kəmləndirmək  üçün  soğan  əzintisini  başın  dərisinə  sürtmək 
lazımdır. 
Soğan  qabığı  (köynəyi)  müalicə  edir.  Soğan  qabığın-
dan bir sıra dərman və vitamin preparatları hazırlanır. Soğan 
qabığı çoxlu darda kversetin saxladığından ondan P vitamini 
hazırlanır.  Bundan  da  hipertoniya  xəstələrinin  müalicəsində 
istifadə olunar. Soğan qanın sulu məhlulu sidikqovucu, eləcə 
də ürək əzələlərinin normal nəmləməsinə şərait yaradır. 
Xalq  təbabətçiləri  soğan  qabığının  ekstraktının  orqa-
nizmin  «təmizlənməsində»,  bir  sıra  damar  xəstəliklərinin 
müalicəsində  işlədirlər.  Təcrübəli  evdar  qadınlar  xörək  ha-
zırlayan  zaman  soğanı  bütöv  halda  qabıqla  birlikdə  xörəyə 
atar, xörək hazır olan zamanı xörəyin tərkibindən çıxarırlar. 
Soğanın dəmləməsini mikrob və əleyhinə olan təsirindən is-
tifadə  edərək  irinli  yaraların  yuyulub  təmizlənməsində,  bo-
ğazın qar-qara edilməsində geniş  istifadə edirlər. Cövhəri P 
vitaminini  aktivliyinə  malik  olduğundan  ondan  qan-damar 
sistemi divarlarının möhkəmləndirilməsində istifadə edilir. 
 
Sarımsaq 
 
Sarımsağın  tərkibi  bioloji-aktiv  maddələrlə  zəngindir. 
Onun tərkibində 35%-ə qədər quru maddə, 27% sulukarbon-
lar,  8%  zülal,  inulin,  fitonsid,  yod,  şəkər  və  s.  maddələr  ta-
pılmışdır.  Yaşıl  yarpaqlarından  isə  karotin,  B,  PP,  B,  140 
mq%  C  vitamini  aşkar  edilmişdir.  Sarımsaqda  0,23-0,74% 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

Nübar Həkimova ___________________________________  
 
 
188 
efir yağı olur. Efir yağının əsas tərkibini allin təşkil edir. Bu, 
kükürd tərkibli amin turşusudur. Sarımsaq əzildikdə amilaza 
fermentinin təsirindən efir yağı parçalanaraq allisin, ammon-
yak və piroüzum turşusu əmələ gətirir. Bundan əlavə, soğa-
nağından  3,25%  kül  (mq/q),  18,40  mq%  K,  0,50  mq%  Ca, 
1,00 mq% Mg, Fe 0,04 mq% makroelementləri, Pb 0,02, B 
0,90  mikroelementləri  aşkar  edilmişdir.  İtalyanlar  sarımsağı 
insana  qüvvət  verən,  onun  yuxusunu  artıran  bir  vasitə  kimi 
tərənnüm  etmişlər.  Yunanlar  isə  sarımsağı  ilan  sancmasına 
qarşı bir vasitə kimi tətbiq edirdilər. 
Sarımsağın kəskin iyli olmasında əsas rolu allisin mad-
dəsi  oynayır.  O,  bakterisid  xassəli  olmaqla  sarımsağın  əsas 
iyini təşkil edir. Sarımsaqda olan efir yağının 60%-ni allisin 
maddəsi təşkil edir. 
Sarımsağın  müalicəvi  xüsusiyyətləri  haqqında  ilk  mə-
lumatları tibb elminə Dioskorid vermişdir. Qədim zamanlar-
dan sarımsaqdan iştahasızlıqda, dispresiyada, halsızlıqda, ös-
kürəkdə,  qarın  ağrılarında,  dəri  və  s.  xəstəliklərin  müalicə-
sində  istifadə  edilmişdir.  Bitki  Şərq  təbabətində  çox  qə-
dimdən faydalı dərman bitkisi kimi geniş təbliğ olunur. Təzə 
şirəsi  və  cövhəri  (tinktura)  qüvvətli  bakterisid  və  funkisid 
kimi mədənin ifrazetmə fəaliyyətini artırır, bağırsaqlarda ge-
dən  qıcqırma  və  çürümə  proseslərinin  qarşısını  alır.  Nəfəs 
yollarının iltihabında, xroniki bronxitlərdə, bronxiolastmada, 
aterosklerozun  profilaktikasında  və  müalicəsində  də  yaxşı 
nəticə göstərir. Qurdqovucu təsirə malikdir. Sarımsaq qədim 
Misir və yunan xalqları tərəfindən ölüm gətirən simvol kimi 
təsvir edilmişdir. 
Sarımsaq  iştahı  artırır,  mədə-bağırsağın  fəaliyyətini 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
189 
qaydaya  salır,  qidanın  həzminə  kömək  edir,  bağırsaqlarda 
baş verən nasazlıqları aradan qaldırır. Böyrəklərdə olan daş-
ların tökülməsində, yel xəstəliyi və podaqranın müalicəsində 
sarımsağın spirtli məhlulundan istifadə olunur. Sarımsaqdan 
hazırlanan  preparatlar  sarılıq,  islah,  kor  bağırsaq  iltihabına 
qarşı tətbiq edilir. 
Avropada  və  Kubada  sarımsaq  yağı  ilə  sarılıq  xəstə-
liyini  müalicə  edirlər.  Sarımsaqdan  ən  çox  hipertoniya  və 
aterosklerozun  müalicəsində  istifadə  olunur.  Bundan  əlavə, 
baş  gicəllənməsində,  başağrısında,  yuxusuzluqda  işlədilir. 
Bunun  üçün  gündə  2-3  diş  sarımsaq  yemək  məsləhət 
görülür.  Çin  xalq  təbabətində  sarımsaqdan  fiziki  yorğun-
luğun  aradan  qaldırılmasında,  Yaponiyada  isə  dəri  xəstəlik-
ləri və skleroz əleyhinə istifadə olunur. Rus xalq təbabətində 
sarımsaq  sidikqovucu,  qurdqovucu,  sayıqlamaqla  baş  verən 
qızdırmalarda işlədilir.  
Xalq  təbabətində  sarımsaqla  bəzi  yoluxucu  xəstəliklə-
rin  qarşısı  almır,  qarın  yatalağı,  ishal  xəstəlikləri  müalicə 
edilir. Aparılan tədqiqatlar nəticəsində belə qərara gəlmişlər 
ki,  ən  güclü  fitonsidlər  sarımsaq  bitkisindədir.  Fitonsidlərin 
güclü  bakterosid  təsirə  malik  olduğu  müəyyən  edildikdən 
sonra  onlardan  müxtəlif  dərman  preparatları  hazırlamaq 
mümkün  olmuşdur.  Sarımsaqda  tapılan  fitonsidlər  strepko-
ku, stafilak çöpünü,  yatalaq bakteriyalarını,  vərəm çöplərini 
və başqa mikrobları məhv edir. Bu bitki mədə-bağırsaq üzv-
lərində  olan  vəzilərin  şirə  ifrazetmə  fəaliyyətini  artırır.  Sa-
rımsağı  çeynədikdə o, bir neçə dəqiqədən  sonra ağız boşlu-
ğundakı  bakteriyaları  məhv  edir.  Sarımsaq  həm  də  qrip  və 
angina  xəstəliklərini  sağaldır.  Bunun  ücün  sarımsağı  əzib 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---